Allah’a “Bir Harf Üzere” İbadet Etmek Ne Demektir?

Özet:Hac Sûresinin 11. âyetinin tefsirinde, ilgili rivâyetlerin ortaya koyduğu anlam ile âyetin bağlamının (metin içindeki yerinin) ve nüzûl şartlarının dikkate alınması sonucunda ortaya çıkan anlam arasında önemli ölçüde bir farklılık söz konusudur. Bu yazıda, klasik tefsirlerin büyük çoğunluğunda ve Türkçe meâllerin neredeyse tamamında, bu âyeti anlamlandırırken göz ardı edilmiş olan “bağlam” faktörünü hesaba katarak âyet yeniden yorumlanılmış ve buradan hareketle tefsir ilminde bir usûl meselesi olarak “rivâyet-dirâyet-bağlam” ilişkisi üzerinde değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Bağlam, iç bağlam, dış bağlam, anlam, tefsir, rivâyet, dirâyet, nifak, sapma, “harf”.Abstract:In the exegesis of the 11’th verse of the Surat al Hajj, there is a significant difference between the meaning that revealed by the accounts and the meaning that required by the context. In this article I will try to re-interpretate on this verse by depending on the context and will make an assessment about the narration-acumen-context relationship.Key Words: Context (internal-external), meaning, commentary, Qur’anic Exegesis, narration.

Anahtar Kelimeler:

Bağlam, anlam, tefsir, rivâyet, dirâyet, nifak, sapma, “harf”

PDF

___

Abdülaziz İzzeddin es-Sîyrevan, el-Mu’cemu’l-Cami li Ğarîbi Müfredati’l-Kur’ân, Daru’l-İlm lil Melayin, Beyrut 1986.
el-Âlûsî, Ebû’l-Fadl Şihâbuddin Mahmud,ْ Rûhu’l-Meânî fi Tefsîr’il-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’i’l-Mesânî(I-XXX), Beyrut, Daru İhyau’t-Türasi’l-Arabî, ts.
el-Askalânî, Ahmed b. Ali İbn Hacer, Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahihi’l-Buhârî (I-XVII), Tahk: Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî, Riyad 2005.
el-Bikâî, Burhaneddin Ebû’l-Hasen b. İbrahim b. Ömer, Nazmu’d-Dürer fî Tenasübi’l- Âyati ve’s-Süver (I-XXII), thk. Muhammed Umran el-A’zami ve diğ., Kahire 1984. (Baskı bilgileri son cildin sonundadır)
Bilgin, Abdülcelil, “Harfî ve Tefsîrî Tercümenin İşlevselliği ve Aktüel Değeri”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 33, Erzurum 2010, ss. 171-186.
el-Câbirî, Muhammed Âbid, Fehmu’l-Kur’âni’l-Hakîm (I-III), Beyrut, 2008.
Derveze, Muhammed İzzet, et-Tefsîru’l-Hadîs (I-X), Tunus, 3. Baskı, 2008.
Ebû Ubeyde, Ma’mer b. el-Müsenna, Mecâzu’l-Kur’ân (I-II), thk. Fuad Sezgin, Kahire ts.
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1979.
el-Ferâhîdî, Halil b. Ahmed (v. h. 170), Kitâbu’l-Ayn -Müretteben ala Hurûfi’l- Mu’cem- (I-IV), thk. Abdülhamid Hendâvî, Beyrut 2003.
el-Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb (v. h. 817), el-Kâmûsu’l-Muhît (I- IV), Kahire, ts.
Heyet, Nûru’l-Beyân (Kur’ân-ı Kerim Türkçe Tercümesi) I-II, Matbaa’-i Amire, İstan- bul, 1340/1921.
İbn Acîbe, Ebû’l-Abbas Ahmed b. Muhammed el-Mehdî el-Hasenî, el-Bahru’l-Medîd fi’t-Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd (I-VII), thk. Ömer Ahmed er-Râvî, 2. Baskı, Beyrut 2005.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus, 1984.
İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğâlib, el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l- Kitabi’l-Azîz (I-XV), (thk. Abdullah b. İbrahim el-Ensârî-Abdulâl es-Seyyid İbra- him), Katar, Riasetu’l-Mahakim eş-Şer’iyye, ts.
İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr (I-IX), Beyrut-Dımaşk 1984.
İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye (I-IV), thk. Ömer Abdüsselam Tedmûrî, Beyrut 1990.
İbn Kesir, İmadüddin Ebû’l-Fida İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azim (I-VII), Beyrut 1970.
İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail (v. h. 458), el-Muhkem ve’l-Muhîtu’l-A’zam (I-XI), thk. Abdülhamid Hendâvî, Beyrut 2000.
Kâdî Abdulcebbâr, İmaduddin Ebû’l-Hasen, Tenzîhu’l-Kur’ân ‘ani’l-Metâ’in, Beyrut, ts.
el-Kurtubî Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmiu li-Ahkâmi’l- Kur’ân (I-XX), thk. Abdurrezzak el-Mehdî, Beyrut 2007.
el-Matrûdî, Abdurrahman b. İbrahim, el-Ahrufu’l-Kur’âniyyetü’s-Seb’atu, Riyad 1991.
el-Mâturîdî, Ebû Mansur, Te’vîlâtu’l-Kur’ân (I-XVII), thk. Murat Sülün, İstanbul 2007.
el-Mâverdî, Ebû’l-Hasan, en-Nüket ve’l-Uyûn (I-VI), Beyrut, ts.
Mukâtil b. Süleyman, Tefsîru Mukâtil b. Süleyman (I-III) thk. Ahmed Ferid, Beyrut 2003.
Necmeddîn El-Kübrâ, Ahmed b. Ömer b. Muhammed, et-Te’vîlâtu’n-Necmiyye fi’t- Tefsîri’l-İşârî es-Sûfî (I-VI), thk. Ahmed Ferid el-Mizyâdî, Beyrut 2009.
er-Râğıb el-İsfehânî, (v. h. 506) el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Halil Aytânî, Beyrut 2005.
er-Râzî, Fahreddîn, et-Tefsîru’l-Kebîr, (I-XXXIII) Beyrut 2009.
er-Rummânî, Ebû’l-Hasen, el-Câmiu Li İlmi’l-Kur’ân, (Mecmûatu Tefasiri’l-Mutezile- 5) thk. Hıdır Muhammed Nebhâ, Beyrut 2009.
es-Suyûtî, Celâlüddîn, Lübabü’n-Nükûl Fî Esbâbi’n-Nüzûl, Beyrut 2002.
--------- el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Fevvaz Ahmed Zemerli, Beyrut 2004.
es-Sülemî, Ebû Abdurrahman Muhammed b. el-Hüseyn b. Musa el-Ezdî, Hakâiku’t- Tefsîr (I-II), thk. Seyyid Umran, Beyrut 2001.
et-Tabatabâî, Muhammed Hüseyin, el-Mîzan fî Tefsîri’l-Kur’ân (I-XXII), Beyrut 1997.
et-Taberî, Muhammed b. Cerir, Camiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân (I-XIII), Beyrut 2005.
et-Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. Hasan, Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân (I-XXX) – Otuz cüz altı cilt içinde- Beyrut, ts.
et-Tehânevî, Muhammed Ali, Keşşâfu Istılâhâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm (I-II), thk. Ali Dahrûc, Beyrut 1996.
el-Vâhıdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ahmed, Esbâbü’n-Nüzûl, Beyrut, ts.
ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşaf,(I- IV), Tertib ve Tashih: Muhammed Abdüsselam Şahin, Beyrut 1995.