AB Yüksek Öğretimi Kriterleri Bağlamında Türkiye' de ilahiyat Öğretimi: K e lam Örneği

ÖzetBu makale, temeli Bologna Bildirgesi ile atılan AB yüksek öğretim normları çerçevesinde geneldeTürk yüksek öğretiminin ve özel olarak da ilahiyat ve kclarn öğretiminin yerini belirlemeyi amaçlamaktadır.Makalede ilk olarak AB yüksek öğretim normlarının genel çerçevesi ele alınmı§, dahas,ınra Türkiye'deki yüksek öğretimin ulusal ve ilahiyat yeterlikleri değerlendirilmi§tir. ilahiyatyeterlik çerçevesini olu§ turan program çıktıları konusunda öneriler >unularak bunların önce ilahiyatınüfredatındaki derslerle sonra da anabilim dalları ile ili§kilendirilmesi yapılmı§tır. Ayrıca kclamanabilim dalındaki derslerin hangi program çıktılarıyla ili§kilendirilebileceği hususunda bir§ema hazırlanması yoluna gidilmı§ ve bu derslerin söz kcmusu çerçeve içinde hangi yeterliklerikar§ıladığının tespitine çalı§ılmı§tıf. Bununla irtibatlı olarak ders tasarım ve planlaması meselesisoru§turulmu§, bir dersin nasıl olu§turulması ı;erektiği ve nasıl i§leneceği gibi hususlar tartı§ılmı§tır.Bu çerçevede ders olu§tururken gözetilmesi gereken amaç, kaynaklar, muhteva ve metodaJikkat çekilmi§; derslerin bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme süreçlerindengeçilerek i§lenmesine, ölçme ve değerlendirmenin de buna göre yapılmasına vurgucia bulunulmu§tur.Anahtar Keliıneler: AB yüksek öğretimi, Türk yüksek öğretimi, ilahiyat öğretimi, ilahiyat yeterlikçerçevesi, kelam öğretimi.AbstractThis article aims to determine the position ofT urkish higher education in general and the educationof divinity and theology in particular wirbin the framework of EU higher education normsbased on the Bologna Declaration. In this article, firstly, the general fraınework of EU highereducation norms were examineJ, and then the national and divinity competencies of Turkishhigher education were considered. Some suggestions about the program outputs which constituteJivinity competence framework were ·offered and these were associated with the lessons in theJivinity curriculum firstly and the departmen ts secondly. Moreover a scheme about lessons in thedepartment of theolob'Y associated with the pto!,'fam outputs was prepared, and which competendeswere correspondcd by these lessons were determined within the framework mentilmedabove. In this context lcsson designing and planning wcre assesseJ, and some matters aboııt howto create and give a lesson were argued. In this framework purpose, resources, content andmethod should be taken into consideration while creating lesson, and the lessons will be given bypassing through some processes, i.e. knowledge, comprehension, application, analysis, synthesisand evaluation. Measureınent and evaluation should be done with reference to it.

Anahtar Kelimeler:

AB yüksek öğretimi, Türk yüksek öğretimi, ilâhiyat öğretimi, ilâhiyat yeterlik çerçevesi, kelâm öğretimi

PDF

___

Ebu’l-Hasan el—Eşarî, el—Has alel—bahs
Gazzâlî, el—Munkız mine’d-dalâl
İbn Rüşd, el—Keşf an menahici’l-edille
Müsâ Kâzım, Külliyât,
İzmirli İsmail Hakkı, Muhassalü’l—lcelâm ve’l-hikme,
Bekir Topaloğlu, Kelâm Araştırmaları Üzerine
lSAV, İslâmî ilimlerde Metodoloji Meselesi (Kelâm),
lSAM, Modem Dönemde Dinî İlimlerin Temel Meseleleri 6. Yöntem
a. Konular öğrencilere seminer olarak dağıtılacak
b. Ders sunum, tartışma, müzâkere tarzında işlenecektir.
Değerlendirme: Materyalin önemi hakkında yargıda bulunma, kıymet ve
değerini tespit etme, çıkarılacak sonuçları ortaya koyma demektir. Bu aşamada
AB Yüksek Öğretimi Kriterleri Bağlamında Türkiye'de İlâhiyat Öğretimi: Kelâm Örneği <> 3l '
daha çok “kesinleştirme, tespit etme, sonuç çıkarma, ikna etme, ispatlama,
kıymetlendirme" gibi eylemler kullanılır. Örnek Konu Çözümlemesi: lmamet Konusu 1. Bilgi Aşaması İslâm toplumunun dinî ve siyasî liderliği görevini üstlenecek bir imamın ge
rekliliği, bu kişinin biat yoluyla seçildiği, aynı anda iki imamin bulunmasının câiz
olmadığı, imamın bür, âkil bâliğ, erkek ve Kureyş kabilesine mensup olması
gerektiği, mefdülun imametinin câiz olduğu gibi klasik literatürde mevcut olan
bilgilerin aktarımı. 2. Kavrama Aşaması İmamın, toplumun düzenini ve adaleti sağlamak, insanlarin sevk ve idaresi
için gerekli olduğu, literatürde yer alan bilgilerin tarihte bu işlevi sağlayacak
düzenlemeleri ifade ettiği, geçmişte imam için öngörülen şartların günümüzde
gerekli ve yeterli olup olmadığı, sözgelimi Kureyşliliğin niçin istendiği, günümüz
de böyle bir ön şartın bulunmasının gerekli olup olmadığı, imama biat ile seçim
sistemi arasında paralellik görülüp görülemeyeceği gibi soruları yönelterek mese
lenin özünü ortaya koyma ve kavrama demektir. 3. Uygulama Aşaması Klasik kelâm literatüründe yer alan imametle ilgili bilgilerin günümüz siyaset
teorisine katkı sağlayıp sağlayamayacağını, biat ile seçim sistemi, icmâ ile parla
mento kararları arasında paralellikler kurulup kurulamayacağını sorarak söz
konusu bilgilerin pratikte ne anlama geldiğini sorgulama. 4. Analiz Aşaması lmamet sistemini ve imamın görevlerini yasama, yürütme, yargı, denetim gibi
kısımlara ayırma, aralarındaki ilişkiyi ortaya koyma; seçme, seçilme kural ve
şartlarını belirleme vs. ' 5. Sentez Aşaması Seçme, seçilme, yasama, yürütme, yargı, denetim gibi parçaları bir araya geti
ölçüsü ne kadar olmalı? Bu husus tartışılabilir. Bizce din gibi özgün ve özel bir
alanda eğitim—öğretim yapma, diğer alanlara kadar uluslararası etkiye açık değil—
dir ve olmamalıdır. Burada insan hakları demokratik teâmüller gibi genel geçer
Yüksek Öğretim Kurulu, Türkiye'nin Yüksek Öğretim Stratejisi (Taslak Rapor Ankara 2006), s. 50-53. ii ı 3. Türkiye’de yürütülmekte olan ilâhiyat eğitiminin misyon ve vizyonunu doğru belirleyebilmek için önlisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde yeterliklerin, niteliklerin ve kalite güvencelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için
YÖK düzeyinde bir çalışmanın yapılması zarureti bulunmaktadır. Benzer bir
çalışmanın her anabilim dalında olduğu gibi, kelâm anabilim dalı düzeyinde de
yapılması gerekmektedir. Bu çalışmayı yapmak üzere kurulacak bir komisyon,
Kelâm Anabilim Dalı’nın program çıktılarını hazırlamalı, bu çıktıları gerçekleşti
recek dersleri tespit etmeli, okutulacak her derse ilişkin konu, yöntem, kaynak ve
AKTS’leri kararlaştırmalıdır. Böylece ilâhiyat fakültelerinin tümünde aynı görevi ifâ eden ve aynı hedeflere
yürüyen bir programa kavuşmuş olacağımızı düşünüyoruz.