Alman, İsviçre, Türk Hukuklarında ve Viyana Satım Antlaşması’nda Eksik İfa Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme

İfa etmeme konusunda, BGB, OR ve BK’nın dâhil olduğu 20. yüzyılın büyük kodifikasyonlarında ve bunlarla ilgili öğretide; imkânsızlık, temerrüt, sözleşmenin müspet ihlali gibi dogmatik ayrımlara rastlanmaktadır. Ayrıca bu geleneksel kanunlarda genel hükümler ile satım hukukuna ilişkin özel hükümler arasında; Roma hukuku, ius commune ve Pandekt hukuk biliminin mirasına bağlanabilecek keskin bir ayrım söz konusudur. Diğer kutupta ise, ifa etmeme konusunu yeknesak bir kavram olarak ele almaya yönelik; Viyana Satım Antlaşması (CISG)’nda ve kısmen BGB’nin 2002 Reformu’nda gözlenebilen başka bir yaklaşım öne çıkmaktadır. Bu ikinci yaklaşım; ifa etmeme halleri arasındaki keskin sınırları ortadan kaldırmaya veya silikleştirmeye; tüm sözleşmenin ihlali hallerini yeknesak bir sorumluluk rejimine tâbi kılmak için genel hükümler ile özel hükümler arasında köprü kurmaya yönelmektedir. İlk yaklaşım ‘eksik ifayı’, eksik ifanın doğasına göre genellikle genel hükümler ve bazen de satım hukukuna ilişkin özel hükümler altında, iki biçimde ele alırken; ikinci yaklaşım kapsamlı bir uygun olmama/ayıp kavramı benimseyerek, eksik ifayı daha tutarlı ve kapsayıcı bir biçimde düzenlemekten yana görünür. Ancak bu iki yaklaşımın somut olarak da, teorik altyapılarına uygun şekilde birbirlerinden ayrılan sonuçlar verip vermedikleri de araştırılmalıdır. Bu çalışmanın ilk kısmında iki yaklaşımın ayrışan teorik altyapıları ortaya konulacaktır. İkinci kısımda ise yaklaşımlar, yöneldikleri somut sonuçlar bakımından karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Viyana Satım Antlaşması (CISG), Eksik İfa, İfa Etmeme, Sözleşmenin İhlali, Karşılaştırmalı Hukuk

Partial Performance under German, Swiss, Turkish Laws and the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods A Comparative Analysis

With respect to non-performance of a contact, some distinctions between dogmatic concepts such as impossibility of performance, default of the debtor, positive breach of contract are occasionally encountered in main codifications of 20th century including BGB, OR and BK and doctrine relating to them. Moreover, a sharp distinction between the general provisions and special provisions relating to the contract of sale is also the case for such traditional codes which may be attributable to legacy of Roman law, ius commune and Pandektistik. At the other end of the spectrum, another approach which tends to take non-performance as a uniform concept can be observed in the Convention on the International Sale of Goods (CISG) and in 2002 Reform of BGB to some extent. The latter approach aims to eliminate or blur the bold borders between cases of non-performance and construct a bridge between general and special provisions in order to subject any breach of contract to a uniform liability regime. While the first approach handles the case of ‘partial performance’ mainly under the general provisions and occasionally under the special provisions relating to the contract of sale depending on the nature of the ‘partial performance’; the latter approach deals with it in a rather consistent and inclusive manner adopting an extensive concept of non-conformity/defect. Nevertheless, the question of whether the two distinct approaches lead to distinct outcomes in the concrete cases corresponding to their distinct theoretical backgrounds should also be raised. The distinct theoretical backgrounds of the two approaches will be presented in the first section of the study. In the second section of the study, the two approaches will be compared with respect to their concrete outcomes.

Keywords:

Convention on the International Sale of Goods (CISG), Partial Performance, Non-Performance, Breach of Contract, Comparative Law,

PDF

___

Aksoy, Hüseyin Can: Impossibility in Modern Private Law - A Comparative Study of German, Swiss and Turkish Laws and the Unification Instruments of Private Law, Springer Verlag, Cham/Heidelberg/New York/Dordrecht/London 2014.
Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (10. Baskı), Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
Aral, Fahrettin: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (7. Baskı), Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
Atamer, Yeşim M.: “İfa Engelleri Hukukunu Yeniden Sistematize Etmeyi Düşünmek: Borca Aykırılık Türleri Yerine Yaptırımları Esas Alan Bir Sistematik” Rona Serozan’a Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010, s. 217-260. (Kısaltma: Atamer, İfa Engelleri)
Atamer, Yeşim M.: “Satıcının Sözleşmeye Aykırı Davranışı Ekseninde CISG’nin İfa Engelleri Sistemine Genel Bakış”, Milletlerarası Satım Hukuku –Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) (ed. Atamer, Yeşim M.), XII Levha Yayınları 2012, s. 221-265.
Aydoğdu, Murat/Kahveci, Nalan: Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (3. Baskı), Adalet Yayınevi, Ankara 2017.
Bamberger, Heinz Georg/Roth, Herbert/Hau, Wolfgang/Poseck, Roman: BGB §§ 1-480 Kommentar 4. Auflage, C.H. Beck 2019. (Kısaltma: Bamberger/Roth/Hau/Poseck/Katkıda Bulunan)
Basedow, Jürgen: “Towards a Universal Doctrine of Breach of Contract: The Impact of the CISG”, 25 International Review of Law and Economics (September 2005) s. 487-500.
Beale, Hugh/Hartkamp, Arthur/Kötz, Hein/Tallon, Denis: Contract Law, Hart Publishing, Oxford and Portland, 2012.
Berger, Bernhard: Allgemeines Schuldrecht, Stämpfli, Bern 2008.
Brunner, Christoph: Stämplis Handkommentar, UN-Kaufrecht – CISG, Stämpfli Verlag AG Bern 2004.
Bucher, Eugen: Obligationenrecht Allgemeiner Teil (2. Auflage), Schulthess Verlag, Zürich 1988. (Kısaltma: Bucher, Allgemeiner)
Bucher, Eugen: Obligationenrecht Besonderer Teil (3., erweiterte Auflage), Schulthess Verlag, Zürich 1988. (Bucher, Besonderer)
Dauner-Lieb, Barbara/Langen, Werner: Nomos Kommentar BGB Schuldrecht Band 2/1 3. Auflage §§ 241-610. (Kısaltma: Dauner-Lieb/Langen/Katkıda Bulunan)
Demirbaş, Feride: Kısmi İfa, Yetkin Yayınları, Ankara 2018.
Doğan, Gülmelahat: “Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması”, TBB Dergisi 2014 (111), s. 9-36.
Emiroğlu, Haluk: “Roma Hukukunda Alım-Satım Sözleşmesinde Maldaki Maddi Ayıplar Nedeniyle Satıcının Sorumluluğu” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:2 Sayı:2 Yıl 2011 s. 99-119.
Emmerich, Volker: Das Recht der Leistungsstörungen, C.H. Beck, München 2005.
Erdem, Ercüment: “Milletlerarası Mal Satım Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Viyana Satım Sözleşmesi)”, BATİDER, C. 54, S. 3, 1992, s. 35-105.
Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayıncılık, Ankara 2015. (Kısaltma: Eren, Genel)
Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler (4. Baskı), Yetkin Yayınları, Ankara 2017. (Kısaltma: Eren, Özel)
Fikentscher, Wolfgang/ Heinemann, Andreas: Schuldrecht (Zehnte Auflage), De Gruyter Recht, Berlin 2006.
Furrer, Andreas/Wey, Rainer: Handkommentar zum Schweizer Privatrecht Obligationenrecht Allgemeine Bestimmungen 3. Auflage Art. 1-183 OR, Schulthess Zurich Basel Genf 2016.
Gauch Peter/Schluep Walter R./Emmenegger. Susan: Scweizerisches Obligationenrecht: Allgemeiner Teil Band II (9. Auflage). Schulthess, Zürich Basel Genf 2008.
Giger, Hans: Schweizerisches Zivilgesetzbuch Das Obligationenrecht 2. Abteilung Die einzelnen Vertragverhältnisse 1. Teilband Kauf und Tausch – Die Schenkung 1. Abschnitt Allgemeine Bestimmungen – Der Fahrniskauf Artikel 184-2015 OR (Zwite, unveränderte Auflage), Verlag Stämpfli & Cie AG, Bern 1980.
Grunewald, Barbara: Erman BGB 15. Auflage Band I, Ottoschmidt 2017.
Gümüş, Alper: “Kısmi İfa”, Prof.Dr. Fahiman TEKİL’in Anısına Armağan, İstanbul 2003. (Kısaltma: Gümüş, Kısmi İfa)
Gümüş, Alper: Borçlar Hukuku Özel Hükümler Cilt I (3. Baskı), Vedat Kitapçılık, İstanbul 2012. (Kısaltma: Gümüş, Borçlar)
Honsell, Heinrich/Vogt, Nedim Peter/Wiegand, Wolfgang: Basler Kommentar Obligationenrecht I Art. 1-529 (6. Auflage) Helbing Lichtenhahn Verlag Basel 2015. (Honsell/Vogt/Wiegand/Katkıda Bulunan)
Honsell, Heinrich: Kommentar zum UN-Kaufrecht Übereinkommen der Vereinten Nationen über Verträge über den Internationalen Warenkauf (CISG) Zweite Auflage, Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2010. (Honsell/Katkıda Bulunan, UN-Kaufrecht)
Honsell, Heinrich: Schweizerisches Obligationenrecht Besonderer Teil (8. Aufl.), Stämpfli Verlag, Bern 2006. (Kısaltma: Honsell, Obligationenrecht)
Huber, Peter/Mullis, Alastair: The CISG A New Textbook For Students And Practitioners, Sellier. European Law Publishers 2007.
Huber, Peter: “Comparative Sales Law”, The Oxford Handbook of Comparative Law Ed. Reimann, Mathias/ Zimmermann, Reinhard, Oxford University Press, 2006, s. 938-966.
Huber, Ulrich: Leistungsstörungen (Band I), Mohr Siebeck, Tübingen 1999.
Huguenin, Claire: Obligationenrecht Allgemeiner Teil und Besonderer Teil (2. Auflage), Schulyhess, Zürich Base Genf 2014,
Kee, Christopher: “Remedies for breach of contract where only part of the contract has been performed: Comparison between provisions of the CISG (Articles 51 and 73) and counterpart provisions of the Principles of European Contract Law”, An International Approach to the Interpretation of the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (1980) as Uniform Sales Law (ed. Felemegas, John), Cambridge University Press, New York 2007, s. 415-419.
Köroğlu, Belin: “Milletlerarası Mal Satım Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (CISG) Madde 79 ve 80 Kapsamında Sorumluluktan Kurtulma”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C: XVII Yıl: 2013 S: 1 – 2, s. 775-804.
Kuntalp, Erden: Ard Arda Teslimli Satım Akdi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1968.
Lorenz, Stephan: “Die Rechte des Käufers bei Teillieferungen, teilweiser Mangelhaftigkeit und „unerheblichen“ Sachmängeln”, DAR 9/2007 s. 506-509.
Magnus, Ulrich: “Remedies: Damages, Price Reduction, Avoidance, Mitigation, and Preservation” International Sales Law a Global Challenge, (ed. DiMatteo, Larry A.), Cambridge University Press, New York 2014, s. 257-285.
Markesiniz, Basil S./ Unberath, Hannes/ Johnston, Angus: The German Law of Contract – A Comparative Treatise Second Edition, Hart Publishing, Oregon 2006,
Müller-Chen, Markus/Huguenin, Claire: Handkommentar zum Schweizer Privatrecht Vertragsverhältnisse Teil 1: Innominatkontrakte, Kauf, Tausch, Schnkung, Miete, Leihe (Art. 184 – 318 OR) 3. Auflage, Schulthess Zurich Basel Genf 2016.
Oğuzman, Kemal /Öz, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, İstanbul 2011.
Öz, Turgut: Milletlerarası al Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) ile Türk Borçlar Kanunu’nun İlgili Hükümlerinin Kısa Karşılaştırması, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016.
Özdemir, Hayrunnisa: Türk Borçlar Kanununa ve Viyana Satım Sözleşmesine (CISG) Göre Ayıptan Doğan Sorumluluğun Şartları, Yetkin Yayınları, Ankara 2013.
Palandt, Otto: Bürgerliches Gesetzbuch, 67. Auflage, C.H. Beck, München 2008. (Kısaltma: Palandt/Katkıda Bulunan, 67. Auflage).
Palandt, Otto: Bürgerlisches Gesetzbuch 78. Auflage, C.H. Beck, München 2019. (Kısaltma: Palandt/Katkıda Bulunan, 78. Auflage)
Rado, Türkan: Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2006.
Ranieri, Filippo: Europäisches Obligationenrecht: Ein Handbuch mit Texten und Materialien (3. Aufl.), Springer Vienna 2009.
Reisoğlu, Safa: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayıncılık, İstanbul 2013.
Schlechtriem, Peter/Butler, Petra: UN Law on International Sales, Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2009.
Schlechtriem, Peter/Schwenzer, Ingeborg/Schwenzer, Ingeborg: Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (Viyana Satım Sözleşmesi) Şerhi (ed. Schwenzer, Ingeborg/ Çağlayan Aksoy, Pınar), XII Levha Yayınları, İstanbul 2015. (Kısaltma: Schlechtriem/Schwenzer/Katkıda Bulunan)
Schmid, Jörg/Stöckli, Hubert/Krauskopf, Frédéric: Schweizerisches Obligationenrecht Besonderer Teil (2. Auflage), Schulthess Zürich Base Genf 2016.
Schmoeckel, Mathias/Rückert, Joachim/Zimmermann, Reinhard: Historisch-kritischer Kommentar zum BGB Band II Schuldrecht: Allgemeiner Teil 1. Teilband §§ 241-304 Mohr Siebeck, Tübingen 2007. (Kısaltma: Schmoeckel/Rückert/Zimmermann/Katkıda Bulunan, Band II)
Schmoeckel, Mathias/Rückert, Joachim/Zimmermann, Reinhard: Historisch-kritischer Kommentar zum BGB, Band III Schuldrecht. Besonderer Teil. 1. Teilband §§ 433-656, Mohr Siebeck Tübingen 2013. (Kısaltma: Schmoeckel/Rückert/Zimmermann/Katkıda Bulunan, Band III)
Schönle, Herbert/Higi, Peter: Obligationenrecht Teilband V 2a Kauf und Schenkung Zweite Lieferung Art. 192-204 OR, Schulthess Juristische Medien AG Zürich 2005.
Schwenzer, Ingeborg/Hachem, Pascal/Kee, Christopher: Global Sales and Contract Law, Oxford University Press 2012.
Schwenzer, Ingeborg: Schweizerisches Obligationenrecht: Allgemeiner Teil (5. Auflage), Stämpfli Verlag, Bern 2009.
Serozan, Rona: Borçlar Hukuku Genel Bölüm (3. Cilt), Filiz Kitabevi İstanbul 2009. (Kısaltma: Serozan, Borçlar Genel)
Serozan, Rona: “Yeni Alman İfa Engelleri Hukuku (Türk Hukukunda Bilimsel Kaynak Olarak Yararlanılabilecek Yenilikler)” İÜHFM 2000, Cilt LVIII, s. 231-248. (Serozan, Alman)
Serozan, Rona: Borçlar Hukuku Özel Bölüm (2. Baskı), Filiz Kitabevi, İstanbul 2006. (Kısaltma: Serozan, Özel)
Sert Canpolat, Selin: Viyana Satım Sözleşmesinde (CISG) İfa Engelleri ve Sonuçları, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013.
Staudinger , Julius von: Staudinger BGB §§ 433-480 Kaufrecht, Sellier-de Gruyter 2014. (Staudinger/Katkıda Bulunan, BGB §§433-480 Kaufrecht)
Staudinger, Julius von/Magnus, Ulrich: Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und. Nebengesetzen, Wiener UN-Kaufrecht CISG, Neubearbeitung, Sellier - de Gruyter, Berlin 2005. (Staudinger/Magnus)
Staudinger, Julius von: Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen Eckpfeiler des Zivilrechts, Sellier de Gruyter, Berlin 2008. (Staudinger/Katkıda Bulunan, Eckpfeiler)
Tandoğan, Haluk: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri Cilt I/1, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1985. (Kısaltma: Tandoğan, Özel)
Tandoğan, Haluk: Türk Mesuliyet Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010. (Kısaltma: Tandoğan, Mesuliyet)
Tunçomağ, Kenan: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri C. II (3. Baskı), Sermet Matbaası, İstanbul 1977.
UNCITRAL Digest of Case Law on the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, New York 2016.
Vogg, Dominic-Alexander Peter: Die Leistungsstörungsrechte des BGB, der CISG, der Principles und des DCFR im Vergleich, Hamburg 2011.
Weber, Rolf H.: Berner Kommentar Band VI 1. Abteilung 5. Teilband Obligationenrecht Allgemeine Bestimmungen Die Folgen der Nichterfüllung Art. 97-109 OR, Stämpfli Verlag AG Bern 2000.
Westermann, Harm Peter: Münchener Kommentar BGB Schuldrecht Besonderer Teil I 8. Auflage §§ 433-534, C.H. Beck 2019. (Kısaltma: Westermann in: MünchKomm)
Wullschleger, Paola: Handkommentar zum Schweizer Privatrecht Obligationenrecht Allgemeine Bestimmungen 3. Auflage Art 1-183 OR, Schulthess Zurich Basel Genf 2016.
Yavuz, Cevdet/Acar, Faruk/Özen, Burak: Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler (13. Baskı), Beta İstanbul 2014.
Yavuz, Cevdet: Satıcının Satılanın (Malın) Ayıplarından Sorumluluğu, Beta, İstanbul 1989.
Yücer Aktürk, İpek: “Viyana Satım Sözleşmesi Kapsamında Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğu”, Ankara Barosu Dergisi 2015/1, 211-238.
Zimmermann, Reinhard: The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press, 1996. (Kısaltma: Zimmermann, Roman)
Zimmermann, Reinhard: The New German Law of Obligations, Oxford University Press, Oxford 2005. (Zimmermann, German)
Zweigert, Konrad/Kötz, Hein: Introduction to Comparative Law. (3. ed), Çev: Tony Weir, Clarendon Press, Oxford 1998.