Milli Değerlerin Kazanımında Sosyal ve Kültürel Faaliyetlerin Etkisi Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Eğitimin gayelerinden biri toplumun geneli tarafından kabul görmüş değerleri gelecek kuşaklara aktarmak ve onların bu değerlerini içselleştirmelerini sağlamaktır. Okullardaki değerler eğitimi, ayrı bir ders olarak değil tüm dersler içindeki bir müfredat çerçevesinde yapılır. Bu bağlamda okullarda öğrencilere aktarılmak istenen değerlerin sadece derslerde değil dersler dışındaki sosyal ve kültürel faaliyetlerde verilmesi hedeflenmektedir. Değerler eğitimi kapsamında gezi, yarışma, izcilik, kitap okuma, seminer, konferans, kamp vb. pek çok faaliyet yürütülmektedir. Sosyal ve kültürel faaliyetlerin, hedef değerlerin kazanımında ne ölçüde etkili olduğunu belirlemek ise önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı, ilkokul, ortaokul ve lise öğrencilerinin değerler eğitimi kapsamında yaptıkları sosyal ve kültürel faaliyetlerin milli değerler kazanımlarına etkisini belirlemek için bir ölçek geliştirmektir. 2020 yılında İstanbul’da gerçekleştirilen araştırmaya toplam 769 öğrenci katılmıştır. Ölçeğin KMO değeri 0,944; Barlett testindeki kay kare değeri anlamlıdır. Açımlayıcı faktör analizi (AFA) sonucu ölçeğin 20 madde ve üç faktörden oluştuğu, toplam varyansın %63,3’nü açıkladığı belirlenmiştir. Birlik-beraberlik ve dayanışma, vatanseverlik bilinci, ailenin önemi isimleri verilen faktörlerin yük değerlerinin 0,57-0,82 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Farklı bir örneklem grubuyla yapılan doğrulayıcı faktör analizi (DFA) aşamasında, X2=1,61 ve RMSEA=0,051 olduğu görülmüştür. Diğer uyum indeksleri NFI=0,97, NNFI=0,99, CFI=0,99, RFI=0,96, RMR=0,055, SRMR=0,043, GFI=0,90 ve IFI=0,99 olarak tespit edilmiştir. Bu değerler, ölçeğin yapı uyumunun iyi düzeyde olduğunu göstermektedir. Cronbach’s Alpha katsayısı ölçeğin tamamı için 0,94, faktörler için sırasıyla 0,90, 0,91 ve 0,85 olarak ortaya çıkmıştır. Ölçeğin yüksek düzeyde güvenirliğe ve maddelerin iç tutarlılığa sahip olduğu belirlenmiştir. Buna göre ölçeğin, sosyal ve kültürel faaliyetlerin, milli değerlerin kazanılmasına yaptığı etkiyi ölçmek amacıyla uygulanabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Değer, Değerler Eğitimi, Milli Değerler, Sosyal Etkinlik, Kültürel Faaliyet

The Impact of Social and Cultural Activities on Gaining National Values Measure: Validity and Reliability Study

One of the aims of education in general is to transfer socially accepted values to the next generations and allow them to internalize these values. Values education in schools is conducted within a curriculum within all subjects, not as a separate subject. In this context, schools intend to transfer values to students not only in class but also in extracurricular social and cultural activities. Many activities such as field trips, competitions, scouting, reading books, seminars, conferences, and camps are carried out within the scope of values education. Determining the extent to which social and cultural activities affect the progress of achieving the targeted values is highly important. This study aims to establish a scale for assessing the impact level social and cultural activities performed by primary, secondary, and high school students have on national values within the framework of values education. The research was conducted in Istanbul in 2020 with the participation of 769 students. The scale’s KMO value has been determined as 0.944, and the chi-square value has been found significant as a result of the Bartlett test. The results of the exploratory factor analysis (AFA) show the scale to consist of 20 items and to have 3 factors explaining 63.3% of the total variance. The factor loading values have been concluded to vary between 0.57 and 0.82. The confirmatory factor analysis (CFA) has revealed χ2 = 1.61 and RMSEA = .051 and the other fit indices to be NFI = .97, NNFI = .99, CFI = .99, RFI = .96, RMR = .055, SRMR = .043, GFI = .90, and IFI = .99. These values show the scale’s structure to have good fit. Cronbach’s alpha is .94 for the entire scale, and .90, .91, and .85 for the three respective factors. The scale has been determined to have high reliability and the items included in the scale to have high internal consistency.

Keywords:

Value, Values Education, National Values, Social Activity, Cultural Activity,

PDF

___

Aktaş, Z. ve Bozdoğan, A. E. (2016). Fen bilimleri dersi ‘insan ve çevre’ ünitesiyle bütünleştirilmiş etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin merhamet değerini kazanmalarına etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 14(32), 39-57.
Arpacı, M. (2014). Öğretmen ve velilerin İDKAB dersinde değerler ve değerler eğitimi hakkındaki görüşleri. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 14(2), 107-121.
Aydın, M. Z. ve Akyol-Gürler, Ş. (2018). Okulda değerler eğitimi (5. basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Bakaç, E. (2013). Toplumsal değerlere yönelik algı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 303-309.
Bayburt, B. ve Duman, D. (2020). Değerler eğitimi açısından milli mücadeleyi anlatmanın ve aktarmanın önemi. Belgi Dergisi 2(19), 1704-1719. https://doi.org/10.33431/belgi.576490
Bozdoğan, A. E. ve Yalçın, N. (2006). Bilim merkezlerinin ilköğretim öğrencilerinin fene karşı ilgi düzeylerinin değişmesine ve akademik başarılarına etkisi: Enerji Parkı. Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(7), 95-114.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Erkan-Akgün, Ö., Karadeniz Ş. ve Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (27. basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9789944919289
Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi kitabı (27. basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9789756802748
Cihan, N. (2014). Okullarda değerler eğitimi ve Türkiye’deki uygulamaya bir bakış. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(2), 429-436. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.6402
Çalışkan, H. ve Yıldırım, Y. (2020). Ortaokul öğrencileri için etkin vatandaşlık değerleri ölçeğinin (EVDÖ) geliştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(228), 335-364. https://doi.org/10.37669/milliegitim.742091
Çetin, F. (2018). Değer eğitimine yönelik tutum ölçeği (DETÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(1), 323-341
Çokluk, Ö., Şekercioğlu G. ve Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (5. basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Demirel, Ö. (2017). Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı (23. basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9789756802069
Dilmaç, B., Arıcak, O. T. ve Cesur, S. (2014). A validity and reliability study on the development of the values scale in Turkey, Educational Sciences: Theory & Practice, 14(5), 1661-1671. https://doi.org/10.12738/estp.2014.5.2124
Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
Ekşi, H. ve Okudan, A. Y. (2011). Eğitim yöneticilerinin bakış açısı ile değerler eğitimi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(2), 178-190.
Gözler, A., Haskuş, A., Ayhan, B., Karslı E. ve Akın, Z. (2020). Değerler eğitimi kapsamında hazırlanan bilimsel çalışmaların farklı değişkenler göre incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 224-241. https://doi.org/10.31592/aeusbed.677048
Güneş, A. (2015). Manevi-insani değerler eğilim ölçeği (MİDÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 1354-1360.
Gündüz, M. ve Gündüz, D. D. (2017). Tarihe iz bırakmış yabancı kişilerin gözünden Türkler: değerler eğitimi bağlamında bir inceleme. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 60, 645-664.
Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar (2. basım). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Herdem, K. (2016). Yedinci sınıf fen bilimleri dersi konularıyla bütünleştirilmiş değerler eğitimi etkinliklerinin öğrencilerin değer gelişimine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Adıyaman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adıyaman.
Izgar, G. ve Beyhan, Ö. (2015). Değerler eğitimi programının ilköğretim okulu 8. sınıf öğrencilerinin demokratik tutum ve davranışlarına etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 439-470.
Katılmış, A. (2010). Sosyal bilgiler dersindeki bazı değerlerin kazanılmasına yönelik bir karakter eğitimi programının geliştirilmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kurtulmuş, M., Tösten, R. ve Gündaş, A. (2014). İlköğretim 1. kademe öğretmenlerinin değerler eğitimi sürecinde karşılaştıkları sorunlar. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 281-305.
MEB (2017). Milli Eğitim Bakanlığı müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi-program.pdf
MEB (2020). Ölçme ve Değerlendirme. İçinde 2023 Eğitim Vizyonu. http://2023vizyonu.meb.gov.tr/
Özmete, E. (2007). Effect gender on the value perception of the young: a case analysis. College Student Journal, 41(4), 859- 871.
Polat, S. ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(54), 307–331.
Resmi Gazete (1973). Milli eğitim temel kanunu. Resmi Gazete 5(14574), 5101-5113. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
Sağlam, A. (2016). Değerler eğitiminin öğrenci davranışlarına etkisinin veli görüşlerine göre incelenmesi, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), 723–742.
Sağlam, E. ve Genç, S. Z. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(4), 1708-1728.
Sapsağlam, Ö. ve Ömeroğlu, E. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin eğitim programlarında değerler eğitimine yer verme düzeylerinin belirlenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 6(21), 244-264.
Sarmusak, D. (2011). İlköğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve algıladıkları öğretmen tutumlarının öğrencilerin ahlakî değer yargılarına etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Superka, D. P. (1976). Values education sourcebook: conceptual approaches, material analyses, and an annotated bibliography. Colorado: social science education consortuim.
Tahiroğlu, M. ve Aktepe, V. (2015). Değerler eğitimi yaklaşımlarına göre geliştirilen etkinliklerin demokratik algı ve davranışlar üzerine etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(30), 309-345.
Taş, H. (2016). Mesnevî destekli değerler eğitiminin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin tutumlarına etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
TDK (2020). Değer. İçinde Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
Thornberg, R. (2006). Hushing as a moral dilemma in the classroom. Journal of Moral Education, 35(1), 89–104. https://doi.org/10.1080/03057240500495336
Topçu, N. (2012). Ahlak (3. basım). İstanbul: Dergah Yayınları.
Yalnız, A ve Yıkmaz, Y. (2018). Değerler eğitimi kavramı olarak dürüstlük ve dürüstlük ölçeği (DÖ) Türkçe formu: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(34), 649-666. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.468989
Yaylacı, A. (2016). Değerler eğitimi ve bir fabrika olarak modern okul. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 153-172.
Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bakış. TÜBAR, 19, 499-522.
Yeniyol, A. (2016). Ortaöğretimde manevi değerler ve eğitimi (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yıldırım, Y. (2019). Okul dışı etkinlik temelli değerler eğitimi programının öğrencilerin etkin vatandaşlık değerlerine etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Yılmaz, M. (2018). Değerler eğitimi ve okul etkinlikleri (3. basım). İstanbul: DEM Yayınları.
Yiğittir, S. (2010). İlköğretim öğrenci velilerinin okullarda kazandırılmasını arzuladığı değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(19), 207-223.
Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2011). Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi konusundaki görüşleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(20), 117-124.
Yurtkoru, E. S., Çinko M. ve Durmuş, B. (2018). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi (7. basım). İstanbul: Beta Basım Yayın.
Zengin, M. ve Çelik, M.E. (2019). Değer merkezli okul kültürü ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 17 (37), 317-348. https://doi.org/10.34234/ded.541321