Mekki Ayetlerde Kadın Tasavvurunun İnşasında Ahlaki Zemin

Mekke’de inzal olup insan cinsinin aklıyla tefsir ve te’vile dönüşen ilahi metin o günden itibaren beşerin anlam dünyasına değer katmaya devam etmektedir. İlahi mesajın buluştuğu coğrafyanın temel karakteri, erkeğin ontolojik olarak üstün, kadının ise eksik, zayıf ve hatta ikincil varlık olduğu şeklindedir. İlahi iradenin Kur’an-ı Kerim ile Mekke toplumunda cinsiyet farklılığına hiyerarşik bir anlam yükleyerek erkeklerin asıl, kadınların ise ikincil bir varlık olmadığının, zihinsel, duygusal ve fiziksel olarak farklılıkların her iki cins için de olabileceği tutumuna çözüm üretmeye verdiği cevaptır. Mekke’de nazil olan sûrelere bakıldığında “kadın prototiplerin” öne çıkan özelliklerinin Mekke’de yeni bir kadın kimliği ve anlayışı inşasına yönelik olduğu görülmektedir. Bunun da Arap toplumunun sosyal ve bireysel hayatının oluşumuna ahlaki ve olumlu bir bakış açısı kazandırdığı açıktır. Bu bağlamda özellikle Hz. Meryem’in önemli bir konumu vardır. Zira Yahudilikte aşağılanan, Hıristiyanlıkta ilahlaştırılan Meryem’in, Kur’an’da Allah’a olan bağlılığı, adanmışlığı, tertemiz oluşu, seçilmişlik ve üstünlüğün temsilcisi olarak Hıristiyan ve Yahudilerin fazla bulunmadığı bir ortamda gündeme alınması, kadının vahiyle kişilik kazanması ve prototip olarak sunulması sebebiyle oldukça dikkat çekicidir

Moral Background in the Construction of Woman Concept in Meccan Surahs

The holy text which was delivered in Mecca and interpreted and explained by the mind of humanbeings continues enriching the moral world of the people as of that day. The basic argument of the geography to which the holy message was delivered was that the man is ontologically superior and the women are weak, incapable and even surordinate crea- tures. The holy will gave a hierarchical meaning to the gender difference in the Meccan community with the Koran and strived at eliminating the attitude that men are superior and women are subordinate creatures by emphasizing that mental and physical insuffi- ciencies can be in question for both genders. When surahs delivered in Mecca are consid- ered, it is seen that “woman prototypes” try to construct a new woman paradigm in Mecca with their outstanding characteristics. It is obvious that this situation brought a moral and positive viewpoint to the formation of a social subconscious in the Arabian community. In the context, the Mother Mary has a really important position. While the Mother Mary is despised in Judaism and divinized in Christianism, she is mentioned in Ko- ran with her loyalty and commitment to God and her purity as well as being the represen- tative of uniqueness and superiority in an environment where Christians and Judaists do not present intensely. This is considerably outstanding as the concept of woman is per- sonalized with revelation and presented as a prototype

___

  • Ağırman, Mustafa, “Hz. Peygamber’in Anneleri”, EKEV Akademi Dergisi, yıl. 2007, S. 32, Erzurum 2007.
  • Akdemir, Salih, “Tarih Boyunca ve Kur’an-ı Kerim’de Kadın”, İslami Araştırmalar, yıl. 1991, S. 4, Ankara 1991.
  • Âlusi, Ebu'l-Fadl, Ruhu'l-Meâni fi Tefsiri'l-Kur'âni'l-Azîm ve's-Sebi'l-Mesâni, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1985.
  • Âlûsî, Mahmûd Şükrü, Bülûğu’l-Ereb fî Ma’rifeti Ahvâli’l-‘Arab, thk. Muhammed Behçet el-Eserî, Dâru’lkutubi’l- ilmiyye, Beyrut ty.
  • Aydın, Mehmet Akif, “Kadın-İslam’da Kadın”, TDV İslam Ansiklopedisi, DİA, XXIV, İstanbul 2001.
  • Bardakoğlu, Ali, “Cahiliyye Döneminde Kadın”, Sosyal Hayatta Kadın, Ensar Neşriyat, İstanbul 2005.
  • Bağâvi, Ebu Muhammed, Meâlimu't-Tenzil, (Tefsiru'l-Hâzin Kenarında ) Mısır 1955.
  • Bazergan, Mehdi, Kur’an’ın Nüzûl Süreci, çev. Yasin Demirkıran, Muhammed Feyzullah, Ankara 1998.
  • Bigiyef, Carullah Musa, Kur’an-ı Kerim Ayet-i Kerimelerinin Nurları Huzurunda Hatun, Hz. Mehmet, Görmez, Kitabiyat, Ankara 1999.
  • Aişe, Abdurrahman, Bintu’ş-Şatı’, Rasulullahın Kızları ve Torunları, çev. İsmail Kaya, Uysal Kit. Konya 1987.
  • Cevad, Ali, Mufassal fi Tarihi’l-Arap Kable’l-İslam, Bağdat 1992.
  • Cüceloğlu, Doğan, İletişim Donanımları, Remzi Kitabevi, İstanbul 2002.
  • Çağatay, Neşet, İslam Dönemine Dek Arap Tarihi, Ankara 1989.
  • Çağıl, Necdet, “İslam Öncesi Mekke Toplumunda Kadın”, Kur’an’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’an Öncesi Mekke Toplumu, İstanbul 2011.
  • Dilmaç, Meryem, Kur’an’da Kadının Konumu ve Ümmü Musa Örneği, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Van 2007.
  • Duman, Zeki, Beyânu’l-Hak Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzul Sırasına Göre Tefsiri, Fecr Yayınları, Ankara 2008.
  • Draz, Muhammed Abdullah, Kur'an'a Giriş, çev. Salih Akdemir, Kitabiyat Yayınları, Ankara 2000.
  • ------, Kur'ân Ahlakı, çev. Emrullah Yüksel, Ünver Günay, İz Yayıncılık İstanbul 1993.
  • Esed, Muhammed; Kur'an Mesajı –Meal-Tefsir-, çev. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İstanbul 1999.
  • Fidan, Hafsa, Kur’an’da Kadın İmgesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2005.
  • Gökkır, Bilal, Meryem Sûresi Tefsiri Metin ve Yorum İncelemesi, Fecr Yayınları, Ankara 2009.
  • Gürlevik, Safiye, Mekki Sûrelerde Kadın (Razi Örneği) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2006.
  • Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev. Sâlih Tuğ, İrfan Yayınevi, İstanbul 1980.
  • Harman, Ömer F., “Meryem”, TDV İslam Ansiklopedisi, DİA, Ankara 2004, XXIX, 241-257.
  • ------, “Musa” , TDV İslam Ansiklopedisi, DİA, İstanbul 2006, XXXI, 207-208.
  • Hazin, Ali b. Muhammed; Lübabu't-Te'vil fi Meâni't-Tenzil, Mısır 1955.
  • Hatiboğlu, M. Sait “İslam’ın Kadına Bakışı”, İslami Araştırmalar, yıl. 1991, S. 4, Ankara 1991.
  • İbn Âşur, Muhammed, et-Tahrir ve’t-Tenvir, Tunus 1984.
  • İbnu’l-Esir, el-Cezeri, Üsdu’l-Ğabe Fi Ma’rifeti’s-Sahabe, ty.
  • İbn Hacer, Şemsuddin Ahmed b. Ali, el-Askalanî, el-İsâbe fi Temyizi's-Sahabe, Mısır, 1328.
  • İbn Hişam, Ebu Abdilmelik; es-Siretu'n-Nebeviyye, Beyrut1990.
  • İbn Manzur, Ebu'l-Fadl Cemaluddin, Lisanu'l-Arab, Kahire ty.
  • Rağıb, el-İsfahâni, el-Müfredât fi Garibi'l-Kur'ân, Kahraman Yayınları, İstanbul 1986.
  • Kara, Necati, Bikai ve Tefsirdeki Metodu, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay. Van 1994.
  • ------, Kur'an'a Göre Hz. Musa Firavun ve Yahudiler, İstanbul 1989.
  • Karslı, H. İbrahim, Kur’an Yorumlarında Kadın Sosyo-Kültürel Çevrenin Kur’an Yorumlarındaki Yansımaları, Rağbet Yayınları, İstanbul 2003.
  • Kurtubi, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensâri, el-Câmi' li Ahkami'l-Kur'ân, Daru'l-Fikr, Beyrut ty.
  • Kutub, Seyyid, Fizilali'l-Kur'ân, Beyrut 1980.
  • Köylü, Mustafa, Küresel Ahlak Eğitimi, İstanbul 2006.
  • Küçük, Hülya-Ceyhan, Semih, “Rabia el-Adeviyye”, TDV İslam Ansiklopedisi, DİA, İstanbul 2007, XXXIV, 380-382.
  • Marancı, Narime, Hukuk Felsefesi Açısından Kur’an’da Kadın, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Konya 2002.
  • Maturidî, Ebu’l-Mansur Muhammed b. Muhammed, Te’vilatu’l-Kur’ân, thk. Murad Sülün, İstanbul 2007.
  • Mevdudi, Ebu'l-Ala, Tefhimu'l-Kur'ân, çev. Heyet, İnsan Yayınları, İstanbul 1991.
  • Nisaburi, Hâkim Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah, Müstedrek 'Ale's-Sahihayn Fi'l-Hadis, Beyrut 1990.
  • Platon, Yasalar I, çev. Candan Şentuna, Saffet Babür, Kabalcı Yayınları, İstanbul 1998.
  • Râzî, Zeynuddin Ebu Abdillah Muhammed, Tefsiru Garibi’l-Kur’âni’l-Azîm, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, thk. Hüseyin Elmalı, Ankara 1997.
  • Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer, et-Tefsiru'l-Kebir, Beyrut 1982.
  • Sambur, Bilal, “Kadına Karşı Şiddet Varoluşa Meydan Okumadır”, http://www.stargazete.com/ acikgorus/kadina-karsi-siddet-varolusa-meydan-okumadir-haber-413620.htm, Erişim: 03.05.2012
  • Savaş, Rıza, Hz. Muhammed Döneminde Kadın, Ravza Yayınları, İstanbul 1991.
  • Sayı, Ali, Firavun, Haman, ve Karun Karşısında Hz. Musa, İstanbul 1992.
  • Selçuk, Sami, Demokrasiye Doğru, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999.
  • Söylemez, Hülya, Kur’an’da Kadın Kıssaları -Hz. Musa Kıssasında Kadın-, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2006.
  • Sürer, Esengül, Kadınlarla ilgili Kur’an Yorumlarının Değerlendirilmesi ve Yeni Bir Yaklaşım Denemesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2002.
  • Suphi, Salih, Kur’an İlimleri, çev. M. Sait Şimşek, Konya ty.
  • Suyuti, Celaluddin, Mu'tereku'l-Akran Fi İ'cazi'l-Kur'ân, Daru'l-Fikri'l-Arabi, ty.
  • ------, el-İtkan Fi Ulumi'l-Kur'ân, Beyrut 1973.
  • Şakka, Abdulhalim, İslam Kadın Ansiklopedisi, çev. Şaban Haklı, Fethi Güngör, Denge Yay., İstanbul 2007.
  • Şimşek, Sait, Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri, Beyan Yayınları, İstanbul 2012.
  • Taberî, Ebu Ca'fer Muhammed b. Cerir, Câmiu'l-Beyan fi Tefsiri'l-Kur’ân, Beyrut 1988.
  • Tarhan, Nevzat, Kadın Psikolojisi, Nesil Yayınları, İstanbul 2005.
  • Tuncer, Faruk, Kur’an Surelerindeki Eşsiz Ahenk, Işık Yayınları, İstanbul 2003.
  • Tümer, Günay, Hıristiyanlıkta ve İslam’da Hz. Meryem, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
  • Öztürk, Mustafa, Cahiliyeden İslamiyete Kadın, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012.
  • Ünver, Mustafa, Tefsir Usûlünde Mekki-Medeni İlmi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Samsun 1998.
  • Yaman, Ahmet, “Kur’an’da Yasanın Arka Planı Olarak Ahlak”, IX Kur’an Sempozyumu, Ankara. 2007.
  • Yaran, Cafer Sadık, Ahlak ve Etik, Rağbet Yayınları, İstanbul 2010.
  • Yaşaroğlu, M. Kamil, “Meryem Sûresi”, TDV İslam Ansiklopedisi, DİA, XXIX, 242-243, Ankara 2004.
  • ------, “Kasas Sûresi”, TDV İslam Ansiklopedisi, DİA, İstanbul 2001.
  • Yücetürk, Orhan Seyfi, “Belkıs”, TDV İslam Ansiklopedisi, DİA, İstanbul 1992, V, 420-421.
  • Yıldırım, Suat, Kur’an’a Bakışlar, Akademi Yayınları, İzmir 2011.
  • Yılmaz, Mehmet Faik, Ayetler ve Sureler arasındaki Münasebet, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2005.
  • Zâbelavi, Muhammed, Kur’an ve Sünnette Annelik, çev. Yusuf Ertuğrul, Uysal Kitabevi, Konya 1992.
  • Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım, el-Keşşâf an Hakâiki't-Te'vilve 'Uyûni'l-Akâvil fî Vucûhi't-Te'vil, Beyrut 1985.
  • Zerkânî, Muhammed Abdu'l-Azim, Menâhilu'l-İrfân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut ty.
  • Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî Ulûmi'l-Kur'ân, Beyrut 1988.
  • Zevzeni, Ebu Abdillah el-Hüseyn b. Ahmed, Şerhu'l-Muallakati's-Seb'a, Beyrut ty.