Kadınların Namaz Kılma Şekliyle İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi

İslam dininin önemli şiarlarından biri olan namaz, Kur’an-ı Kerim’de birçok ayette zikredilmiş ancak kıyam, kıraat, rükû ve secde rükünlerinin isimleri haricinde namazın nasıl kılınacağı konusunda ayrıntılı bilgi verilmemiştir. Hz. Peygamber ashabına namazın hangi vakitlerde, kaç rekat ve nasıl kılınacağını, namaz içerisinde nelerin, nasıl okunacağını, namazın kabulüne nelerin zarar vereceğini sözlü ve fiili olarak öğretip açıklamıştır. Hz. Peygamber (s.a.s.) kadın erkek ayrımı yapmaksızın bütün müslümanlara “kendisi nasıl kılıyorsa öyle namaz kılmalarını” emretmiştir. Bununla birlikte onu farklı zamanlarda gören sahabilerden farklı uygulamalar nakledilmiştir. Yani rükünlerin farklı uygulanmasının kaynağı da bizzat Rasulullah’tır. Kadın olsun erkek olsun gerekli şartları taşıyan ve İslam dinine mensup her fert için namazın hükmü, rükünleri aynıdır. Bununla beraber kadın ve erkeğin namaz kılış şekillerinde bazı farklılıklar mevcuttur. Uygulama açısından herkesin malumu olan bu farklılıklar tekbir getirme, kıyamda elleri bağlama, rükû, secde ve teşehhüd rükünlerinde kendini göstermektedir. Temel dini bilgiler için başvuru kaynağı olma özelliğini haiz ilmihaller ve namaz hocası gibi kitaplarda da yaygın olarak kadınların namazı erkeklerden farklı şekilde tarif edilmektedir. Bu tarif kadının, namazın rükünlerini erkeğe göre daha sınırlı şekilde tatbik etmesi şeklinde özetlenebilir. Ancak söz konusu eserler bu farklılıkların kaynağı hakkında detaylı bilgi vermemektedir. Ayrıca günümüzde namazını erkeklerin kıldığı şekilde eda eden hanımların sayısının da bir hayli fazla olduğu görülmektedir. Bireysel boyutunun yanında toplumsal yönü de olan namaz ibadeti mescitlerde eda edildiğinde şahit olunan durumlar bu farklı uygulamaların kaynağını bilmeye duyulan merakı artırmakta, zaman zaman insanların birbirlerine tepki göstermelerine dahi sebep olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, kadınların namaz kılma şekillerindeki farklılığın kaynağını tespit edebilmektir. Öncelikle her rükün ile ilgili Hz. Peygamber’in (s.a.s.) uygulamasını haber veren rivayetlerin Kütüb-i Sitte çerçevesinde tespitini, sonrasında ise kadınların namaz kılış şekilleri ile ilgili rivayetlerin tetkikini konu edinen bu araştırma sonucunda kadınların tekbir, secde ve teşehhüdü hususunda rivayetlere ulaşılmış, elleri bağlama ve rükûu ile ilgili merfu ya da mevkuf bir rivayet tespit edilememiştir. Çalışmada mezheplerin konuyla ilgili görüş ve delilleri üzerinde de durulmuştur. Dört mezhepte de rükünleri bakımından namazın eda şekli kadın erkek için aynı olmakla beraber kadınlara mahsus farklı uygulamalardan söz edilmektedir. Mezhepler kadının namazına dair farklı deliller serdetmekle birlikte her biri “kadın avrettir” rivayetini delil olarak almış ve kadının namazı ile ilgili hususlarda görüş belirtirken أستر لَهَا “(bu) onun için tesettüre daha uygundur” ifadesini zikretmişlerdir. Bu ifadenin yanı sıra mezhepler kadının bazı rükünleri tatbikini erkeğin uygulamasına yakın bir şekilde de tarif etmişlerdir. Ancak Hanefî mezhebinin bu konuda diğer mezheplere göre daha ayrıntılı bir tarife gittiği görülmektedir. Kadın ve erkeğin namazı şekilsel açıdan mukayese edildiğinde en geniş farklılık yine Hanefî kaynaklarda karşımıza çıkmaktadır. Çalışmada Hanefî mezhebinin özellikle kadınların nasıl rükû edeceklerine dair ortaya koyduğu tarifin kaynağı tespit edilmeye çalışılmış ve mezhebin Kur’an’daki rükû emrini anlaması ile kadınların rükûuna dair yaptığı tarifin kendi içerisinde tutarlı olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, namaz, kadınların namaz kılışı, mezhep, ihtilaf

Evaluation of the narrations related to the way women pray

Prayer, one of the important rules of the religion of Islam, is mentioned in many verses in the Qur’an, but detailed information isn’t given on how to perform prayers, except for the names of qiyam, recitation, bowing and prostration. The Prophet has verbally and physically taught and explained to his companions how many rak’ahs there are in different prayers and how the prayer will be performed, what will be read in prayer, what will harm the accuracy of prayer. The Prophet ordered all Muslims to "perform as he is praying" without discriminating between men and women. However, different applications have been transferred from the companions who saw him at different times. In other words, the source of the different application of the rules of prayer is the Messenger of God himself. The pillars/rules of the prayer are the same for every individual who has the necessary conditions and is a member of the religion of Islam, be it men or women. However, there are some differences in the way men and women pray. These differences, which are known to everyone in terms of application, are manifested in the opening takbir, tying hands while standing up, bowing, prostration and in the tashahhud pillars. The prayers of women are described differently from men in books such as “prayer teacher” and “catechism” which are reference sources for basic religious information. This description can be summarized as the woman practising the pillars of prayers more limitedly than the man. However, the mentioned works do not give detailed information about the source of these differences. In addition, it is seen that the number of women who perform their prayers as men do today is quite high. When prayer worship, which has a social aspect besides its individual dimension, is performed in mosques. The situations witnessed increase the interest in knowing the source of these different practices, and sometimes even cause people to react to each other. The aim of this study is to determine the source of the difference in the way women pray. As a result of this research, which firstly deals with the determination of the narrations informing about the application of the Prophet(pnuh) related to each pillar within the framework of Kutub-i Sitte, and then the examination of the narrations about the way women perform prayers, we have found rumors about the takbir, prostration and tasahhud of women. On the other hand, about tying the hands and bowing neither marfu nor mawkuf narrations could not be found. The views and evidences of the sects were also not emphasized in the study. In four sects, although the pillars of prayer is the same for men and women, different practices specific to women are mentioned. Although the sects presented different evidence of the woman's prayer, each took the narration of "woman is awrah" as evidence and while expressing opinions on the issues related to the woman's prayer, they mentioned that the أستر لَهَا "(this) is more suitable for her in the hijab". In addition to this expression, the sects also describe the practice of women in same pillars in a way close to the practice of man. However, it is seen that the Hanafi sect has a more detailed description in this regard than others. When the prayer of men and women is compared physically, the widest difference is again seen in Hanefi sources. In the study, the source of the Hanafi sect's description of how women will bow, especially, was tried to be determined and it has been concluded that the Hanafi sect's understanding of the bowing in the Qur’an is consistent with its definition of the bowing of women.

Keywords:

Hadith, prayer, women’s prayer, sect, disagreement.,

PDF

___

Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfî‘es-San‘ânî el-Himyerî. el-Musannef. thk. Habîburrahman el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1983.
Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Ali b. Sultân Muhammed el-Herevî. Şerhu Müsnedi Ebî Hanîfe. thk. Halil Muhyiddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
Atar, Fahrettin. “Teşehhüd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/563-564. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Timaş Yayınları, 1987.
Aynî, Ebû Muhammed Bedreddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musâ. el-Binâye Şerhu’l-Hidâye. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Aynî, Bedreddîn. Umdetü’l-Kârî fi Şerhi Sahihi’l-Buhârî.Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. M. Abdülkâdir Ata. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Beyhakî, Ebû Bekr. es-Sünenü’l-Kebîr. çev. Hüseyin Yıldız, vd. İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2016.
Beyhakî Ebû Bekr. Ma‘rifetü’s-Sünen. thk. Emin Kal’aci. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 1991.
Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik el-Basrî. el-Bahrü’z-Zehhâr Müsnedü’l-Bezzâr. thk. Mahfuzu’r-Rahman Zeynullah, vd. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 2009.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük İslam İlmihali. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrahim el-Cû‘fî. el-Câmiu’s-Sahîh. nşr. M. Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 8 Cilt, Beyrut: Daru Tavki’n-Necât, 1. Basım, 2001.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Raf’ul-Yedeyn fi’s-Salât. thk. Ahmed eş-Şerîf, Kuveyt: Dâru’l-Erkâm, 1983.
Çalışkan, Hasan. Hanımlara İlmihal. Konya: Serhat Kitabevi, 2005.
Çelik, Taha. Hadis Mezhep İhtilaf (Beyhakî’nin Tahâvi’ye İtirazları). Konya: Palet Yayınları, 1. Basım,2019.
Dalgın, Nihat. “Rükû”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/286. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Dalgın, Nihat. “Secde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.36/271-272. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Duman, Soner. Ayet ve Hadislerle Şâfiî İbadetler İlmihali. İstanbul: Miraç Yayınları, 2013.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshak es-Sicistânî el-Ezdî. el-Merâsil. thk. Şuayb el-Arnavud. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1998.
Ebû Dâvûd, Süleymân es-Sicistânî. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
Ebû Dâvûd, Süleymân es-Sicistânî. Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. çev. İ. Lütfi Çakan.16 cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1987.
Ebû Hanîfe, Numan b. Sâbit. Müsned –Haskefî rivayeti- Mısır: el-Âdâp, ts.
Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh b. İshak el-İsfahânî. Târihu İsfehan. thk. S. Kisrevî Hasan. 2 Cilt. Beyrut: Dârû’l- Kütübi’l-İlmiyye.
Ebû Şûcâ, Kadı Ahmed b. Hüseyin. Delilleriyle Büyük Şâfiî İlmihali. çev. Nizameddin Ersöz İstanbul: Ravza Yayınları, 2005.
Elbânî, Muhammed Nâsıruddin. Aslu Sıfati Salâti’n-Nebî. Rıyad: Mektebetü’l-Maarif, 2006.
Hâcce, Kevkeb ‘Ubeyd. Fıkhu’l-İbâdât alâ Mezhebî Mâlikî. Suriye: Matbaatü’l-İnşâ’, 1986.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye. thk. Abdullah es-Sûrakî. Medine: el- Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrahîm b. Hattâb el-Büstî. Meâlimu’s-Sünen. Haleb: el- Matbaatü’l-İlmiyye, 1932.
Haddâd, Ebû Bekr b. Ali. el-Cevheretü’n-Neyyire. 2 Cilt. b.y.: Matbaatü’l-Hayriyye, 1904.
Hârîzmî, Ebü’l-Müeyyed. Câmiu‘l-Mesânîd. Hindistan: Matbâatü Meclisi Dâiretü’l-Maarif, ts.
Heysemî, Ebü’l-Hasen Nurüddîn Ali b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecmau’z-Zevâid ve Menbau’l-Fevâid. thk. Hüsameddin el-Kudsî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. Reddü’l-Muhtar ale’d-Dürri’l-Muhtar. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Musannef fî’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. thk. K. Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Rıyad: Mektebetü’r-Rüşt, 1409/1989.
İbn Furek, Ebû Bekr Muhammed. Müşkilü’l-Hadis ve Beyânühû. thk. M. Muhammed Ali. Beyrut: Âlimü’l-Kütüb, 1985.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali. Lisânü’l-Mîzân. Abdülfettah Ebû Gudde. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Beşâiri’l-İslâmiyye, 2002.
İbn Hacer el-Askalânî. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Suriye: Dârü’r-Reşîd,1986.
İbn Hacer el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Matba’atü Dâirati’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1909.
İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshak b. Huzeyme es-Sülemî. es-Sahîh. thk. M. Mustafa el-A’zamî. 2 Cilt. Beyrut: Mektebet’ül-İslâmî, 1992.
İbn Hümam, Kemaleddin Muahmmed. Fethu’l-Kadir. 10 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
İbn Kudâme, Muvaffakuddin. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
İbn Manzur, Ebü’l-Fadl Cemalüddîn. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 1994.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik. 7 Cilt. b.y.: Daru’l-Kütübi’l-İslamî, ts.
İbn Receb el-Hanbelî, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Bağdâdî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahih-i Buhârî. 7 Cilt. Medine: Mektebetü’l- Gurabai’l- Eseriyye, 1996.
İbnü’l-Esîr, Ebu’s-Saadât Mecdüddîn el-Mübarek b. Esîrüddîn. en-Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Âsâr. thk. T. Ahmed ez-Zavi. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1979.
İbnü’l-Müneccâ, Zeynüddîn. el-Mümtı‘ fi Şerhi’l-Muğnî. Mekke: Mektebetü’l-Esedî, 2003.
Kâsânî, Alâüddîn . Bedâiu’s-Sanâi‘ fi Tertîbi’ş-Şerâi. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
Keskin, Zahide. Uygulama ve Delilleri Açısından Namazda Ellerin Durumu. Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2016.
Köse, Saffet. “Tekbir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/341-343. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî. el- Muvattâ. thk. Beşşar Avvâd vd. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
Mergīnânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddin Ali b. Ebî Bekr. el-Muhîtü’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nu’mânî. thk. A. Sami el- Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
Merverrûzî, Ebû Ali el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed. et- Ta’lika li Kadı Hüseyn. thk. A. Muhammed Avvaz. 2 Cilt. Mekke: Mektebetü Nezzâr, ts.
Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yusuf b. Abdirrahmân. Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. thk. Beşşâr Avvâd. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
Molla Hüsrev, Mehmed b. Ferâmurz. Dürerü’l-Hükkâm fî Şerhi Gureri’l-Ahkâm. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t- Türâsi’l-Arabî, ts.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî . el-Câmi’us’s-Sahîh. thk. M. Fuat Abdülbâkî 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-Arabî, ts.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. Sünen. thk. Abdufettah Ebû Gudde. 8 Cilt. Halep: Mektebetü’l- Matbuâti’l-İslâmiyye, 1986.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ. el-Minhâc Şerhu Sahihi Müslim b. el-Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t- Türâsi’l-Arabî, 1972.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ. el-Mecmû‘ Şerhu’l-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Polat, Selahattin. Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2. Basım, 2010.
Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fi Garîbu’l-Kur’an. thk. S. Adnan Dâvûdî, Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1991.
Sehârenpûrî, Halil b. Ahmed b. Mecîd. Bezlü’l-Mechûd fi Halli Süneni Ebî Dâvûd. thk. M. İdris Kandehlevî. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Beşâiru’l-İslamiyye, 2006.
Semerkandî, Alâuddin. Tuhfetu’l-Fukahâ. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut. Dâru’l-Mârife, 1993.
Sifil, Ebubekir. “Kıyam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/514-515 İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
Sifil, Ebubekir. “Ka‘de”. Türkiye DiyanetVakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/55. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Ümm. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Marife, 1990.
Şener, Mehmet. “Ebû Mutî’ el-Belhî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.10/194-195. İstanbul: TDV Yayınları,1994.
Şentürk, Lütfi -Seyfettin Yazıcı. İslam İlmihali. Ankara: DİB Yayınları. 15.Basım, 2009.
Şîrâzî, Ebû İshak Cemâlüddîn İbrahîm b. Ali. el-Mühezzeb fi Fıkhi el-İmam eş-Şâfiî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma‘rifeti Meânî Elfâzı’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1994.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-Kebîr. thk. Hamdi es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 1994.
Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed. Şerhu Meâni’l-Âsâr. 4 Cilt. Beyrut: Âlimü’l-Kütüb, 1994.
Tehânevî, Zafer Ahmed. İ‘lâü’s-Sünen. thk. M. Takî Osmanî. 22 Cilt. Karaçi: İdârâtu’l-Kurân ve’l-Ulûmu’l- İslâmiyye, 1418/1972.
Tirmizî, Muhammed b. Îsa. Sünenü’t-Tirmizî. thk. A. Muhammed Şakir vd. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbi’l- Haleb, 2. Basım, 1975.
Yaşaroğlu, M. Kamil. “Namaz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/350-357. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Yavuz, A. Fikri. İslam İlmihali. İstanbul: Çile Yayınları, ts.
Yılmaz, Muhammed. “Mevkuf Hadisler ve Hükmen Merfu Kavramı”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2001), 161-179.
Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin el-Kâşif fi Ma‘rifeti men lehû Rivâye fi’l-Kütübi Sitte. thk. Muhammed Avvame. Cidde: Dâru’l-Kıbleli’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye,1992.
Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muahmmed b. Ahmed b. Osman. Mîzânü’l-İ‘tidâl fî Nakdi’r-Ricâl. thk. A. Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 1963.
Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin. Târîhu’l-İslâm ve Vefâyati’l-Meşâhîr ve’l-Â’lâm. thk. Beşşâr Avvâd. 15 Cilt. Tunus: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.
Zeylaî, Osman. Tebyînü’l-Hakâyık Şerhu Kenzi’d-Dekâik. Kahire: el-Matbaatü’l-Kübrâ, 1896.