İbnu’l-Muneyyir’in Zemahşerî’ye Yönelik Dil Eksenli Eleştirilerinin Değerlendirilmesi

İbnu’l-Muneyyir’in el-İntisâf adlı eserinde Zemahşerî’ye yönelttiği eleştiriler arasında Arap Dili’ne yönelik itirazlar önemli bir yer tutar. Dil tartışmalarını da Sarf, Nahiv ve Belâğat ilmine yönelik münakaşalar şeklinde ayrı ayrı ele almak mümkündür. Zemahşerî'nin âyetlere getirdiği dilsel izahlarında Mu’tezilî eğilim, yer yer kendini hissettirir. Ancak bu açıklamalarında o genelde birtakım delillerden hareket etmeye çalışmıştır. İbnu’l-Muneyyir ise insaf ölçülerinde hareket etmeye çalışsa da, pek çok yerde isteristemez aşırı tavırlar sergilemiş, ön yargılı davranmıştır. Onun böyle davranmasında mezhebî taassubun etkisi inkâr edilemez

Evaluation of the Ibnul-Munayyir’s Linguistic Critiques directed to az-Zamakhshari

Between Ibnul-Munayyir’s critiques, which are in his book el-Intisaf, to az-Zamakhshari, his objections directed towards Arabic language reserve an important place. It is possible to examine language disputes one by one directed towards Sarf/Grammar, Nahiv/Syntax and Belagat/Rhetoric sciences. In az-Zamakhshari’s linguistic explanations to verses of Quran, Mutazili tendency occasionally indicates itself. However, in these explanations, he generally tried to use some evidences. Even though Ibnul-Munayyir tried to behave fairly, he showed willy-nilly excessive manner in many places and behaved prejudiced. In this issue, the influence of denominational bigotry can’t be denied

Keywords:

az-Zamakhshari, Ibnul-Munayyir, Arabic language, grammar/syntax critique,

PDF

___

Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Fecr Yay., Ank., 1996.
el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad, Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye (Thk. Ahmed Abdulğafûr Attar), Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrut, 1990.
Durmuş, Zülfikar, “Mu’tezilî Müfessir Zemahşerî’nin Muhkem ve Müteşâbih’e İlişkin Görüşlerinin Analitik İncelemesi”, Marife, III (2003), 3.
Enis, İbrahim ve diğerleri, el-Mu'cemu'l-Vesît, Çağrı Yay., İst., 1989.
el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed, Tehzîbul-Luğa (Thk. Yakub Abdünnebî), Dâru Mısriyye, Mısır, tsz.
el-Isfehânî, Rağıb, Mufredâtu Elfâzı’l-Kur’an (Thk. Necib el-Macidî), Mektebe-i Asriyye, Beyrut, 2006.
İbn Fâris, Ebu'l-Huseyn Ahmed, Mucmelu’l-Luğa (Thk. Zuheyr Abdulmuhsin Sultan), Müessese-i Risale, Beyrut, 1986.
İbn Hallikân, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtül-Â'yân, Kahire, 1948.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, Dâru’t-Turâs, Kahire, 1400/1980.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed, Lisânu’l-Arab, Dâru Sadır, Beyrut, 1990.
İbnu’l-Muneyyir, Ahmed b. Muhammed b. Mansur el-İskenderî, el-İntisâf min Sahibi'l-Keşşâf (el-Keşşâf ile birlikte), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995.
Kehhâle, Ömer Rıza, Mu'cemu'l-Muellifin (Terâcumi Musannifi'l-Kutubi’l-Arabiyye), Dımeşk, 1957.
Komisyon, el-Mu’cemu’l-Arabiyyu’l-Esasî, el-Munazzametu’l-Arabiyyetu li’t-Terbiyeti ve’s-Sekafeti ve’l- Ulûm, b.y.y., tsz.
Polat, Fethi Ahmet, İslâm Tefsir Geleneğinde Akılcı Söyleme Yöneltilen Eleştiriler, İz Yay., İst., 2007.
Razî, Zeynuddîn Muhammed b. Ebîbekr, Muhtâru’s-Sıhâh, Müessese-i Risale, Beyrut, 1994.
Özek, Ali, ez-Zemahşerî ve Arap Lügatçiliğindeki Yeri (Yayına Hazırlayan: İsmail Kurt), Ensar Neşriyat, İst., 2006.
Öztürk, Mustafa, “Mu’tezile ve Tefsir”, Marife Dergisi, III (2003), 3.
Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A'lâmi'n-Nubelâ, Beyrut, 1990.
Zehebî, Muhammed Huseyn, et-Tefsîr ve’l- Müfessirûn, Mektebetu Vehbe, Kahire, 1995.
Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer b. Muhammed el-Harezmî en-Nahvî, el-Keşşâf an Hakâik-ı Ğavâmızı't-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fi Vucûhi't-Te'vîl (Düzenleme, Zabt ve Tashih: Muhammed Abdusselâm Şahin), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995.