Hadis Rivâyetinde Telkin Zabt İlİşkisi ve Telkin Yoluyla Yapılan Tahrifler
Hadis usûlü ıstılahında telkin, bir râviye, kendisine ait olmayan hadisi, bizatihi kendisininmiş hissi vererek ona ait olduğuna inandırma gayretidir. Bu faaliyet, ilk dönem hadis rivâyet geleneği sürecinde râvilerin, rivâyetlerini ne derece zabt ettiklerini deneme amacı ve metodu olma yanında bir kısım muhaddislerin rivâyetlerini tahrif etme aracı olarak da tezahür etmiştir. Mesela bazı itikâdî ve mezhebî fırkaların, kendi fikirlerini teyit etme niyetiyle telkine başvurup hadislerden delil bulma yoluna gitmeleri tahrif sebeplerinden biridir. Telkin, tabiîn dönemiyle birlikte daha ziyade Irak bölgesinde yoğunluk kazanmıştır. Nitekim siyâsî ve mezhebî sâiklerle hadis uydurmacılığı da Irak’ta zuhur etmiştir. Telkin, râvinin zabt durumuna göre şifâhen ya da yazılı yapılmıştır. Makalemiz bütün bu hususların altını çizmekle birlikte, telkin-zabt ilişkisi bağlamında telkinde bulunma ve telkin kabul sebeplerini, özellikle de telkinden kaynaklanan hadislerdeki tahrif problemini incelemektedir
The Relationship between Talqīn and Dabt and Distortions Made through Talqīn in the Hadīth Narration
In the terminology of hadīth methodology, talqīn refers to all kinds of efforts to give the impression and to make a certain narrator believe that a hadīth belongs to him, though he does not have it. This activity emerged with the aim of testing how strongly narrators kept their narrations and also as an instrument of falsifying some narrators’ narrations during the early period of the tradition of hadīth reporting. One of the falsification rea- sons was the appeal of some theological sects and legal schools to talqīn with the inten- tion of finding support from the hadīth in order to strengthen their ideas. Talqīn intensi- fied especially in Iraq during the era of successors (tabiīn). As a matter of fact, falsifica- tion of the prophetic narrations for political and theological reasons originally emerged in Iraq too. Talqīn was done orally or written depending on the narrator’s strength of ap- prehension (dabt). This study tries to draw attention to all of these points, and also deals with the reasons for susceptibility to talqīn and particularly the problem of falsifying hadīth based on talqīn in the context of relationship between dabt and talqīn
___
- Ahmed Emîn, Fecrul-İslâm, yy. Dârül-Kütüb, 1975.
- Ali el-Kârî, el-Herevî, el-Masnû fî Marifetil-Hadîsil-Mevzû, thk. Abdulfettâh Ebû Gudde, Kahire 1404/1984.
- Âsım Efendi, Kâmûs Tercümesi, İstanbul 1305.
- Âşıkkutlu, Emin, Telkin, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), Ankara, 2011, XL, 406-407.
- Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Timaş Yay. İstanbul 1987.
- Bağdâdî, Ebû Mansûr el-Bağdâdî, el-Fark beynel-Fırak, thk. M. Zâhid el-Kevserî, Mısır 1367/1948.
- Dârekutnî, Sünenüd-Dârekutnî, thk. Seyyid Hâşim Yemânî, Medine 1386/1966.
- Dayhan, Ahmet Tahir, Hadislerde Tashîf ve Tahrîf, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2005.
- Ebû Zehv, M. Muhammed, el-Hadîs vel-Muhaddisûn, Beyrut 1404/1984.
- Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn, Silsiletül-Ehâdîsiz-Zaîfa vel-Mevzûa ve Eseruhas-Seyyi fil-Ümme, Mektebetül-Meârif, Riyad 1412-1425/1992-2004.
- Gündüz, Şinasi, Din ve İnanç Sözlüğü, Vadi Yay. Ankara 1998.
- Hatîb, el-Bağdâdî, el-Câmi li Âhlâkir-Râvî ve Âdâbis-Sâmi, thk. Mahmûd et-Tahhân, Riyad 1403/1983.
- Hatîb, el-Bağdâdî, el-Kifâye fi İlmir-Rivâye, thk. Ebû İshâk İbrahim b. Mustafa, yy. Dârul-Hüdâ, 1423/2003.
- Hatîb, el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, Dârul-Kitâbil-Arabî, Beyrût, ty.
- Hâkim, en-Nîsâbûrî, Marifetü Ulûmil-Hadîs, Beyrut 1397/1977.
- Hâkim, en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek alas-Sahîhayn, Taba Mutazammina İntikâdât ez-Zehebî, Kahire 1417/1997.
- Heysemî, Nûruddîn Ali b. Ebî Bekr, Mecmeuz-Zevâid ve Menbeul-Fevâid, Beyrut 1408/1998.
- İbn Adî, Ebû Ahmed el-Cürcânî, el-Kâmil fî Zuafâir-Ricâl, thk. Süheyl Zekkâr, Beyrût 1409/1988.
- İbn Arrâk, el-Kinânî, Tenzîhüş-Şerîatil-Merfûa anil-Ahbâriş-Şenîatil-Mevzûa, thk. Abdülvahhâb Abdüllatîf, Kahire, ty.
- İbn Asâkir, Ebül-Kâsım Ali b. Hasan, Târîhu Medîneti Dimaşk, Dimaşk, ty.
- İbn Ebî Hâtim, er-Râzî, el-Cerh vet-Tadîl, Beyrut 1372/1953.
- İbn Ebî Hâtim, İlelül-Hadîs, Beyrut 1405/1985.
- İbn Hacer, el-Askalânî, Lisânül-Mîzân, I-VII, Beyrut 1406/1986.
- İbn Hacer, el-Askalânî, Nüzhetün-Nazar fî Tavzîhi Nuhbetil-Fiker fî Mustalahı Ehlil-Eser (Şerhun-Nuhbe), thk. Nuruddîn Itr, Dimaşk 1414/1993.
- İbn Hacer, el-Askalânî, Takrîbut-Tezhîb, thk. Adil Mürşid, Beyrut 1416/1996.
- İbn Hacer, el-Askalânî, Tehzîbüt-Tehzîb, Beyrut 1412/1991.
- İbn Hibbân, el-Büstî, Kitâbul-Mecrûhîn minel-Muhaddisîn vez-Zuafâ vel-Metrûkîn, thk. Mahmûd İbra- him Zâyed, Haleb 1396.
- İbn Manzûr, Ebul-Fadl, Lisânul-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut, ty.
- İbn Receb, Ebul-Ferec, Şerhu İlelit-Tirmizî, thk. Nureddin Itr, yy. Dârul-Milâh, 1398/1978.
- İbnül-Cevzî, Ebul-Ferec, Kitâbul-Mevzûât, thk. A. Muhammed Osman, yy. Dârul-Fikr, 1403/1983.
- İbnül-Keyyâl, Ebül-Berekât, el-Kevâkibün-Neyyirât fi Marifeti men İhtalata miner-Ruvât, thk. Abdülkayyûm Abdürrabbinnebi, Dimaşk 1981.
- İbnüs-Salâh, eş-Şehrezûrî, Mukaddimetübnis-Salâh fî Ulûmil-Hadîs, Beyrût 1988/1408.
- İclî, Ebul-Hasan, Ahmed b. Abdillah b. Sâlih, Marifetüs-Sikât, thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî, Medîne 1405/1985.
- Îmân Ali, el-Abdülganî, et-Telkîn fî Rivâyetil-Ehâdîs, Tarifuhu, Neşetühu, Esbâbuhu, Hükmühu, Mecelletüş-Şerîa ved-Dirâsâtil-İslâmiyye, Kuveyt 1427/2006, XXI/66.
- Kandemir, M. Yaşar, Abdülkerîm b. Ebül-Avca, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstan- bul 1988, I, 250-251.
- Kandemir, M. Yaşar, Mevzu Hadisler Menşei Tanıma Yolları Tenkidi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay. Ankara 1984.
- Kuzudişli, Bekir, Hadis Rivâyetinde Aile İsnadları, İham-İşaret Yay. İstanbul 2007.
- Mizzî, Ebul-Haccac, Tehzîbül-Kemâl fî Esmâir-Ricâl, thk. Beşşâr Avvâd Marûf, Beyrut 1403/1983- 1413/1992.
- Râmehürmüzî, el-Hasan b. Abdirrahman, el-Muhaddisül-Fâsıl beyner-Râvî vel-Vâî, thk. Muhammed Acâc el-Hatîb, yy. Dârül-Fikr, 1404/1984.
- Suyûtî, Ebul-Fadl, el-Leâlil-Masnûa fil-Ahâdîsil-Mevzûa, Beyrut 1403/1983.
- Suyûtî, Ebul-Fadl, Tedrîbur-Râvî fî Şerhi Takrîbin-Nevevî, Beyrût 1420/2000.
- Şevkânî, Muhammed b. Ali, el-Fevâidül-Mecmûa fil-Ehâdîsil-Mevzûa, thk. Abdurrahman b. Yahya el- Muallimî, Dârul-Kütübil-İlmiyye, Beyrut, ty.
- Taberânî, Ebul-Kâsım, el-Mucemul-Kebîr, thk. Hamdi Abdulmecid es-Silefî, Kahire 1404/1984- 1406/1986.
- Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Türkiye Diyanet Vakfı Yay. Ankara 1992.
- Vajda, G. İbn Abil-Awdjâ, Encyclopedia of Islam (EI), Leiden 1971, III, 682.
- Zehebî, Ebû Abdillah, Mîzânül-İtidâl fî Nakdir-Ricâl, thk. Ali Muhammed el-Bicâvî, yy. İsâ el-Bâbî el- Halebî, 1372/1963.