Yrd. Doç Dr. İsmail ERMAĞAN, Doç. Dr. Burak GÜMÜŞ

Katar Dış Politikası ve Arab Baharı

Orta Doğu Bölgesi ve Basra Körfezi, dünyanın enerji santrali olduğundan uluslararası ilişkilerin ana araştırma konularından biridir. Makale, Katar’ın Orta Doğu politikalarındaki yeri ve önemini aktararak Arap Baharı sürecinde izlediği politikalara odaklanmaktadır. Dış politikasındaki arabuluculuk ve tarafsızlık ilkelerini bu süreçte aktif müdahil tutuma dönüştüren ülke, başlangıçta bölgesel ölçekte etkiler kazanmıştır; fakat Suriye’deki savaş ve Mısır’daki askeri darbe ile politikalarını gözden geçirme ihtiyacı hissetmiştir. Katar deneyimi göstermektedir ki, demokratik ve jeopolitik gelişmeler iç içedir; küresel ve bölgesel aktörlerin siyasetleri ve alt gruplar bu sürecin belirleyenleridir. Çalışma iddia etmektedir ki, halkların değişim talepleri yeni bir bölgesel düzeni tesis etme ihtimali içeriyorsa burada aynı zamanda bir risk bulunmaktadır. Katar, “eski düzen-yeni talepler-küresel dengeler-bölge içi güç denklemleri” dörtlüsünde inişli çıkışlı dış politik süreçleri iyi yönetebildiği ölçüde hedeflerine varabilir.

Anahtar Kelimeler:

Orta Doğu, Arap Baharı, Katar, ABD askeri üsleri, ElCezire

Qatar's Foreign Policy and the Arab Spring

As the Middle East and the Persian Gulf is the energy centre with global impact, this region can be regarded as one of the main research topics in the international relations. This article focuses on the importance of Qatar in the Middle East policies and discusses its approach towards the Arab Spring. The country, which abandoned its traditional role as mediator and neutralist foreign policy and switched over to active interventionism, gained some importance as an influential actor, but had tore consider its attitude after the civil war in Syria and the coup d'état in Egypt. The Qatari case shows that both democratic and geopolitical developments intersect and global, regional actors and sub-national actors determine this process. This study claims that if there is a probability of change of the current regional order due to the peoples' demands then there is also a risk. Qatar can reach its political goals, only if it is able to manage its foreign policy, symbolically representing a zigzag course within a magic square consisting of “old order, new demands, global balance and regional power relations balance”.

Keywords:

Middle East, Arap Spring, Qatar, USA military bases, Al-Jazeera,

PDF

___

ABD DIġİġLERİ BAKANLIĞI, ABD Dışişleri Bakanlığı Demokrasi, İnsan Hakları ve Emek Dairesi Uluslararası İnanç Özgürlüğü 2012 Raporu, http://www.state.gov/documents/organization/208620.pdf (27.9.2013) ABDULLAH, Abdulkhaleq, “Repercussions of theArab Spring on GCC States,” Arab Center forResearchandPolicyStudiesResearchPaper, Mayıs 2012. AL KUWARI, Ali Khalifa, "Thevisionsandstrategies of the GCC countriesfromtheperspectives of reforms: thecase of Qatar", ContemporaryArabAffairs, 5/1 (2012), s. 86-106. ANSCOMBE, Frederick F.,TheOttomanGulf, Columbia UniversityPress, 1997. ARI, Tayyar, 2000’li Yıllarda Basra Körfezi’nde Güç Dengesi, Alfa Yayınları, İstanbul, 1999. ARI, Tayyar, Geçmişten Günümüze Orta Doğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, İstanbul, Alfa Yayınları, 2004. ATAMAN, Muhittin/DEMİR, Gülşah Neslihan, Körfez Ülkelerinin Ortadoğu Politikası ve Arap Baharına Bakışları, SETA | Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, Sayı: 52, Ekim 2012, s.4-5. BARAKAT, Sultan, „TheQatari Spring: Qatar‟sEmerging Role in Peacemaking,‟ LSE KuwaitProgramme on Development, GovernanceandGlobalization in theGulfStates, Temmuz 2012, No. 24. BAġKAN, Birol, "Calutlar Dünyasında Bir Davut: Katar'ın Dış Politika Dinamizmi", Akademik Ortadoğu, Cilt: 7, Sayı: 12, (2012a), ss. 29-52, http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu13makale/birol_baskan.pdf
(2013) BAġKAN, Birol, "Körfez'in İran Sorunu: Güvenlik İkilemi'nde Çoklu İlişkiler", Akademik Ortadoğu, Cilt:7, Sayı:2, (2012b), ss. 39-64, http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu14makale/birol_baskan.pdf BBC Türkçe: "Afganistan: Taliban bayrağının inmesi yeterli değil", , 20 Haziran 2013 http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/06/130620_afghan_buro.shtml(18.9 .2013). BBC Türkçe: “İran korkusu silahlanma yarışı başlattı”, 21 Eylül 2010http://www.bbc.co.uk/turkce/ozeldosyalar/2010/09/100921_mideast_arms. shtml, (12.8.2013) BLANCHARD, Christopher M., "Qatar: Background and U.S. Relations", CongressionalResearch Service, 6 Haziran 2012, http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL31718.pdf (1.9.2013) BORSZIK, Oliver, "AmbivalenteErfahrungen mit der 'Gestaltungsmacht' Katar", GIGA-Focus 3 (2013), s. 1-8, http://www.gigahamburg.de/dl/download.php?d=/content/publikationen/pdf/gf_nahost_1303.pdf (2013) CIA, Word Factbook, 10 Eylül 2013 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/qa.html, (02013) CLEVELAND, William L.,A History of the Modern Middle East: Sources of ConflictandAccomodation, Boulder: WestviewPress, 2004.
COLOMBO, Silvia, “UnpackingtheGCC‟sResponsetotheArab Spring,” Sharaka, Temmuz 2012. COOPER, Andrew F. / MOMANI, Bessma, „Qatarandexpandedcontours of smallstatediplomacy‟, InternationalSpectator: ItalianJournal of International Affairs46: 3, (2011), s. 113-128. ÇEVİKALP, Mesut, "Küçük dev: yeni aktör: Katar", Aksiyon, 18 Mart 2013, http://www.aksiyon.com.tr/aksiyon/haber-35093-kucuk-dev-yeni-aktorkatar.html (14.8.2013). DİRİÖZ, Ali Oğuz, Katar‟ın Çok Yönlü Dış Politikası, Ortadoğu AnalizMart 2009 Cilt 1 - Sayı 3, s. 61-67. DÜNYA BANKASI, Dünya Bankası Veri Tabanı, http://databank.worldbank.org. (18.8.2013). EAKIN, Hugh, „Thestrangepower of Qatar‟, New York Review of Books, 27 Ekim 2011, http://www.nybooks.com/articles/archives/2011/oct/27/strangepowerqatar/?pagi nation=false, (04.8.2013). FREEDOM HOUSE, Freedom in the World 2013, http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/qatar
(2013). FROMHERZ, Allen J.,Qatar: A Modern History, Georgetown UniversityPress, 2012. GULF NEWS,Bridge linkingBahrainQatar put on backburner, http://gulfnews.com/business/general/bridge-linking-bahrain-qatar-put-onbackburner-1.638172,8.06.2010 (19.9.2013) GÜMÜġ, Burak, "Adalet ve Kalkınma Partisi'nin Ortadoğu Politikası", Electronic Journal of PoliticalScienceStudies; Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi; Cilt: 4, Sayı: 2 (2013), s. 75-99, http://www.esbadergisi.com/images/sayi7/burak_gumus_akpnin_ortado gu_siyaseti.pdf (2013) HENDERSON, Simon, "RegimeChange in Qatar,” ForeignPolicy, 14 Haziran 2013. HENDERSON, Simon, “RegionalConsequences of Qatar'sLeadershipTransition”, The Washington Institute, 11 Haziran 2013. INTERNATIONAL CRISIS GROUP, 2009. Yemen: DefusingtheSaada Time Bomb. Middle East Report No. 86, 27 May 2009. İNAT, Kemal / GIELER, Wolfgang, ForeignPolicy in theGreaterMiddle East. Central MiddleEasternCountries, WissenschaftlicherVerlagBerlin,Berlin,2005. KAMRAYA, Mehran, "MediationandQatariForeignPolicy", Middle East Journal 65/4 2011, s. 539-556. KATAR İSTATİSTİK KURUMU, http://www.qsa.gov.qa/eng/index.htm (18.24.2012)
KATAR İSTATİSTİK KURUMU, http://www.qsa.gov.qa/eng/population_census/2013/PopulationStructure_jan.ht m (2013). KAVAS, Ahmet,"Barış ile Çatışma Arasında Sıkışan Darfurlular", 8 Haziran 2013, http://www.ordaf.org.tr/author/ahmetkavas/ (14.9.2013) KAYA ERDEM, Burcu, "Ortadoğu'da 'Küçük' ama 'Önemli' Olabilmek: 'Katar' Örneği", Akademik ORTA DOĞU, Cilt 4, Sayı 1, (2009), s. 27-58 http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu7%20makale/burcu_kaya.pd f KHATIB, Lina, "Qatar'sforeignpolicy", International Affairs 89/2 (2013), s. 417-431, http://iisdb.stanford.edu/pubs/24060/INTA89_2_10_Khatib.pdf (8.9.2013). KURġUN, Zekeriya, Katar Emiri ġeyh Hamed İdareyi Neden Bıraktı?,2 Temmuz 2013, http://www.ordaf.org.tr/katar-emiri-seyh-hamed-idareyi-nedenbirakti/ (5.9.2013) KURġUN, Zekeriya, TheOttomans in Qatar: A History of AngloOttomanConflicts in thePersianGulf, GorgiasPress&TheIsisPress, 2010. LAMBERT, Jennifer, Political Reform in Qatar: Participation, Legitimacyand Security, Middle East PolicyCouncil, http://mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/political-reform-qatarparticipation-legitimacy-and-security?print (2013) LEGRENZI, Matteo, The GCC andthe International Relations of theGulf. Diplomacy, Security andEconomyCoordination in a ChangingMiddle East, Londonand New York, I.B. Tauris, 2011. MAZZETTI, Mark / CHIVERS, Christopher John, "PowerfulmissilesfromQatar sent toSyrianrebels", Boston Globe, 29 Haziran 2013, http://www.bostonglobe.com/news/world/2013/06/29/sending-missilessyrian-rebels-qatar-muscles/cwud7bKcQgptno2P7QgNsO/story.html
(2013) MERT, Nuray: Katar'ın dünü bugünü,29 Nisan 2008, Radikal http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=254273, (2.9.2013) NIETHAMMER, Katja, "Katar alsarabischerKonfliktmediator: NeuerHoffnungsträgeroderGernegroß?", GigaFocus 8 (2010), s. 1http://www.giga-hamburg.de/dl/download.php?d=/content/publikationen/pdf/gf_nahost_1008.pdf (1.9.2013) OKTAV, Özden Zeynep, "Arap Baharı ve Türkiye-Körfez Devletleri İlişkileri", Ortadoğu Analiz, 5/51 (Mart 2013), s. 69-78. OWEN, Roger, State, PowerandPolitics in theMaking of the Modern Middle East, London: Routledge, 2004. ÖZTÜRKLER, Harun, "Katar Ekonomisinin Genel Özellikleri", OrtadoğuAnaliz, Eylül 2012 - Cilt: 4 – Sayı: 45, s. 77-83.
RADİKAL: "Sudan, Çad'da darbe peşinde", 14 Nisan 2006, http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=184357, (20.9.2013) ROBERTS, David B., „UnderstandingQatar‟sforeignpolicyobjectives‟, MediterraneanPolitics17: 2, (Temmuz 2012), s. 233-239. ROBERTS, David B.,"BehindQatar‟sIntervention in Libya", ForeignAffairsSnapshots, 28 Eylül 2011, http://www.foreignaffairs.com/articles/68302/david-roberts/behindqatarsintervention-in-libya (22.8.2013). STEINBERG, Guido, "Qatarandthe Arap Spring, QatarandtheArab Spring, SupportforIslamistsand New Anti-SyrianPolicy", SWP Comments2012/C 07, Berlin, February 2012. STEVENS, Michael, "Ashura in Katar", 26 Aralık 2012, http://www.opendemocracy.net/michael-stephens/ashura-in-qatar (27.09.2013) TESFA-YOHANNES, Athina W., "Turkish-QatariRelations in a PostConflictNeighborhood", Bilgesam, 30 Aralık 2011, http://www.bilgesam.org/en/index.php?option=com_content&view=article&id=447:turkish-qatari-relations-in-a-post-conflictneighborhood&catid=77:ortadogu-analizler&Itemid=147 (1.9.2013) TUDOROIU,Theodor, "TheArab Spring: lastepisode of theColdWar", ComtemporaryPolitics, 19/3 (2013), s. 304-320. ULUSLARARASI PARA FONU, 2011, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/index.aspx WALKER, Martin, "The Revenge of theShia", The Wilson Qaterly, 2007, S. 1, http://gees.org/documentos/Documen-02311.pdf (27.9.2013) WOERTZ, Eckart, “QatarandEurope‟sNeglect of theGulfRegion”, in NotesInternationalsCIDOB, No. 46 (February 2012), http://www.cidob.org/en/publications/notes_internacionals/n1_46/qatar_and_eu rope_s_neglect_of_the_gulf_region (16.8.2013). ZAHLAN, Rosemarie Said, TheMaking of the Modern GulfStates, IthacaPress, 1998. ZAYANI, Mohamed, Çev. Erbil, Gamze, El Cezire Olayı: Yeni Arap Medyası Üzerine Eleştirel Perspektifler, İstanbul, Versus Yayınları, 2006.