BİR OSMANLI AYDINI OLARAK BEŞİR FUAD

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi, Batılı anlamda ilk Osmanlı aydınının ortaya çıktığı dönemdir. Osmanlı aydını, Batılılaşma siyaseti çerçevesinde askeri ve sivil memur yetiştirmek amacıyla açılan okullarda yetişen ya da doğrudan Avrupa kentlerinde eğitim gören kadroların içerisinden çıkmıştır. Aldıkları eğitim sonucu Batı’daki gelişmeleri takip etmeleri, hem siyasi hem de kültürel pek çok bilgiyi içeriye aktarmalarını sağlamıştır.                 Osmanlı’nın ayakta kalmasının Batılı-modern bilginin daha fazla dolaşıma girmesi ile mümkün olacağını düşünen Osmanlı aydını içerisinde Beşir Fuad (1852?-1887), üzerinde durulması gereken önemli bir şahsiyettir. Onu önemli kılan; edebiyat, biyoloji, matematik, fizik, sosyoloji, dil ve eğitim, felsefe gibi pek çok alana yayılmış bir ilgi alanına ve birikime sahip olmasıdır. Pozitif bilimlere ve dolayısıyla olgulara olan güvenci, üzerine fikir beyan ettiği tüm konularda pozitivist ilkeleri kendisine referans almasını sağlamıştır.                 Makalemizde Fuad’ın aydın kimliği, arka planda 19. yüzyılın özellikleri olmak üzere aldığı eğitim ve beslendiği Batılı kaynaklar üzerinden sorgulanacaktır. Yazı hayatının büyük bir kısmını oluşturan edebi faaliyetlerinin üzerinde durmak ise sadece edebiyata yüklediği anlamı değil, bir bütün düşünceleri ve fikirlerini çözümlemek açısından önemlidir. 

___

  • Ahmet Mithat Efendi (2014), Beşir Fuat, (haz.) Bahar Dervişcemaloğlu, Dergâh Yayınları, İstanbul.
  • AKYÜZ, Kenan (2013), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri: 1860-1923, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
  • Recai-zâde Ekrem (1999), “Gözyaşlarına Takriz”, Şiir ve Hakikat: Yazılar ve Tartışmalar, (haz.) Handan İnci, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 323-326.
  • ENGİNÜN, İnci (2010), Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923), 5. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
  • Beşir Fuad (1989), “Beşer-Mukaddime”, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi-V, (haz.) Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Birol Emil, Zeynep Kerman, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • Beşir Fuad (1999), “Gayret’in 3,4,5,6 Numrolu Nüshalarında Münderic “Victor Hugo” Ünvanlı Makale-i İntikadiyeye Mukabele”, Şiir ve Hakikat: Yazılar ve Tartışmalar, (haz.) Handan İnci, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 173-188.
  • Beşir Fuad (1999), “Menemenli-zâde Tahir Beyefendi’nin Gayret’in 29, 30, 31, 33 Numrolu Nüshalarındaki Makale-i Cevabiyeye Cevap”, Şiir ve Hakikat: Yazılar ve Tartışmalar, (haz.) Handan İnci, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 206-240.