2019 Yılı Ağrı İli, Eleşkirt İlçesi Yüzey Araştırması ve Bir Değerlendirmesi

Ağrı ilinin batısında yer alan Eleşkirt ilçesi önemli yol güzergâhları üzerinde bulunur. Toprakkale ve Pirabat ilçenin şimdiye kadar bilinen en eski yerleşim yerleridir. İlçede, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izni ile 2019 yılında başkanlığımdaki ekip ile birlikte yüzey araştırmaları yürütülmüştür. Bu araştırmalar sayesinde bölge ve ilçe tarihine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Eleşkirt Kaymakamlığı’nın destekleriyle 17-29 Eylül tarihleri arasında büyük bir kısmını ilçenin batısında yürüttüğümüz çalışmalarda 11 merkez tespit edilmiştir. Bu merkezlerden Sadaklı Höyük 2007, Hazinetepe Kalesi ise 2018 yılında I. dereceden arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmiştir. Ancak 9 merkez ilk kez bu araştırmalar sayesinde kayıt altına alınmış ve tescili için çalışmalar başlatılmıştır. Bu merkezler; Güneykaya Kalesi, Çatalpınar Kaya Sığınağı, Çatalpınar Yerleşmesi, Harami Taşlar Kalesi, Tahir (Kargaşan) Kalesi, Sarıcan Kalesi, Gülşah Kalesi ve Yerleşim Alanı, Dikentepe Kalesi ve Mendek Yerleşmesidir. Araştırmalar sırasında mimari verilerin yanında çok sayıda keramik verisi elde edilmiştir. Keramik verileri ağırlıklı olarak İlk Tunç Çağ, Erken Demir Çağ, Orta Demir Çağ (Urartu), Geç Demir Çağ ve Orta Çağ dönemlerine aittir. Yüzey araştırmaları sırasında işlenmiş taş aletlerde bulunmuştur. Bunlar üzerinde ayrıntılı çalışmalar yapılmaktadır. Çalışmalar sırasında kaçak kazıların oldukça yoğun olduğu anlaşılmıştır. Kaçak kazıların önüne geçmek adına acilen önlemler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Ağrı, Eleşkir, Yüzey Araştırması, Tunç Çağ

2019 Year Ağrı Province, Eleşkirt District Survey and Evaluation

Located in the west of Ağrı province, Eleşkirt district is located on important road routes. Pirabat and Toprakkale are the oldest known settlements of the district until now. In addition, the inscriptions found in Pirabat and Toprakkale show the dominance of Urartian in the region in the 1st millennium BC. A survey was conducted in the district in 2019 with the permission of the General Directorate of Cultural Heritage and Museums. In this way, it is aimed to contribute to the history of the region and the district. 11 centers were inspected in the works, most of which were carried out in the west of the district between 17-29 September with the support of the Eleşkirt District Governorship. Among these centers, Sadaklı Mound was registered as 1st degree archaeological site in 2007 and Hazinetepe Castle in 2018. However, 9 centers have been registered for the first time and studies have been initiated for registration. These centers; Güneykaya Castle, Çatalpınar Rock Shelter, Çatalpınar Settlement, Harami Taşlar Castle, Tahir (Kargaşan) Castle, Sarıcan Castle, Gülşah Castle and Settlement Area, Dikentepe Castle and Mendek Settlement. During the researches, besides the architectural data, many ceramic data were obtained. Ceramic data mainly belong to the Early Bronze Age, Early Iron Age, Middle Iron Age (Urartian), Late Iron Age and Middle Ages. Worked stone tools were also found during the surveys. Detailed studies are carried out on them. The intensity of illegal excavations is very worrying.

Keywords:

Ağrı Eleşkirt, Survey, Bronze Age, Iron Age,

PDF

___

Başgelen, N. (1985). Doğu Anadolu’dan demir çağına ait bazı yeni bulgular kitabeler - kaya tünelleri. Arkeoloji ve Sanat 28-30, 15-18.
Belli, O. ve Ceylan, A. (2004). 2002 Yılı Anzaf Kaleleri kazı ve onarım çalışmaları. 25. Kazı Sonuçları Toplantısı-II, 29-40.
Belli, O. ve Ceylan, A. (2005). 2003 Yılı Anzaf Kaleleri kazı ve onarım çalışmaları. 26. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, Ankara, 175-188.
Ceylan, A. (2015). Doğu Anadolu araştırmaları II, Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (2008-2014). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Ceylan, A. ve Günaşdı, Y. (2018). Erzurum’un Eskiçağ kaleleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Ceylan, N. (2016). Pasin Ovasının kuzeye açılan iki tarihi yolu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/43, 656-671.
Dinçol A. M. (1989). Yeni Urartu yazıtları ve yazıt parçaları. Anadolu Araştırmaları 11, 137-148.
Girgin, M. (1991). Eleşkirt Ovası ve çevresinin fiziki coğrafyası (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
König, F.W. (1955-1957). Handbuch der chaldäischen ınschriften. Archiv für Orientforschung.
Lehmann-Haupt, C. F. (1928-1935). Corpus ınscriptionum chaldicarum I-II. Leipzig.
Marr, N. A. (1921). Fragment haldskoy nadpisi iz Alaşkerta. Izvestiya Rossiyskoy Akademiyi Istoriyi Materialnoy Kulturi (1): 51-60.
Payne, M. R.(1996). Urartian inscriptions in Erzurum Museum. Anadolu Araştırmaları, 14, 415-423.
Payne, M. R. (2006). Urartu çiviyazılı belgeler kataloğu. İstanbul.
Payne, M. R. ve Ceylan, A. (2003). A new Urartian inscription from Ağrı – Pirabat. Studi Micenei Ed – Egeo - Anatolici, Fascicolo XLV/2, 191-201.
Payne, M. ve Ceylan, A. (2011). More ınscrıbed Urartian stones from Erzurum Museum. SMEA, 53, 189-194.
Sayce, A. H. (1882). The cuneiform inscriptions of Van. JRAS, 14, 377-732 (no. 1-57).
Teyfur, A. (1999). Eleşkirt ilçe merkezinin coğrafi etüdü (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Melikishvili, G. A. (1960). Urartskiye klinoobrazniye nadpisi. Moscow: Akademiya Nauk SSSR.