Vergi İhbar Kararını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik TR 33 Bölgesinde Bir Araştırma

Vergi kayıp ve kaçağına sebebiyet veren kişilerin üçüncü kişiler tarafından ilgili idareye bildirilmesi olarak tanımlanan vergi ihbarı, vergi kaçıran kişilerin açığa çıkmasına olanak sağlayarak vergi denetiminde etkinliği ve devletin kayba uğrayan gelirlerinin tahsilatını artırmaktadır. Bu çalışmanın amacı beyana dayalı gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin vergi ihbar kararlarını etkileyen faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile belirlenmesidir. YEM analizi sonucunda, hukuki, vergi bilinci ve ekonomik faktörlerin vergi mükelleflerinin ihbar kararını pozitif ve anlamlı, sosyalpsikolojik faktörlerin ise negatif ve anlamlı bir şekilde açıkladığı sonucuna ulaşılmıştır.

An Investigation for Determining the Factors Affecting the Tax Whistleblowing Decision in the TR33 Region

Tax whistleblowing is defined as the notification of the relevant authorities by third parties regarding the persons who caused tax loss and evasion. Tax whistleblowing allows disclosure of the persons who evade taxes, thus ensuring the effectiveness of tax auditing and increasing the revenues of the government. This research sought to identify the factors that affect tax whistleblowing decision of income and corporate taxpayers by using a Structural Equation Model. The findings indicate that economic, legal and tax awareness factors have a positive and significant effect on tax whistleblowing decision while the effect of socio-psychological factors is negative but significant.

PDF

___

Aktan, C.C. (2006), Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vijdani Red Davranışı: Whistleblowing, Mercek Dergisi, 1-13.

Alp, M. (2014), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Heınısch/Almanya Kararı Işığında Whistleblowing (İşçinin İfşa ve İhbarı) ve İş İlişkisinde İfade Özgürlüğü, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15, 385-422.

Alptürk, E. (2007), Tüm Yönleriyle İhbar ve İhbar İkramiyesi, Ankara: Yaklaşım Yayınları.

Ayyıldız, H. ve Cengiz, E. (2006), Pazarlama Modellerinin Testinde Kullanılabilecek Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Üzerine Kavramsal Bir İnceleme, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 63-84.

Bayram, N. (2013), Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş, Ankara: Ezgi Kitabevi.

Bektaş, H. ( 2017), Açıklayıcı Faktör Analizi, İstanbul: Beta Yayın.

Breuer, L. (2012), Tax Compliance and Whistleblowing-The Role of Incentives, https://www.bje.uni-bonn.de/download-the.....copy_of_ volumeII(1)/breuer.pdf (Erişim Tarihi: 25.03.2017)

Budak, T. (2009), Türk Vergi Hukukunda İhbar ve İhbar İkramiyesi, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 52, 41-62.

Buyrukluoğlu, S. ve Erasa, İ. (2012), Vergi Bilincinin Oluşmasında Mükellef Haklarının Yeri ve Önemi, Vergi Dünyası, 375,116-127.

Clearly, D. (2013), A Survey on Attitudes, Behaviour Towards Tax and Compliance, Irish Tax and Custome,1-56.

Çetin Gerger, G., Bakar, F. ve Gerçek, A. (2016), Türkiye’de Mali Müşavirlerin Mükellef Haklarına ve Gelir İdaresine Bakışını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi, Sosyoekonomi, 24(29), 45-71.

Çiçek, H.G. ve Herek, H. (2012), Türkiye’de Vergi Suç ve Cezalarının Değerlendirilmesi: Antalya İli Örneği, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 32(I), 311-342.

Dibble, J.L., Levine T.R. ve Park H.S. (2011), The Unidimensional Relationship Closeness Scale (URCS): Reliability and Validity Evidence for a New Measure of Relationship Closeness, Psychological Assessment, 24(3), 565-72.

Feldman, Y. ve Lobel O. (2010), The Incentives Matrix: The Comparative Effectiveness of Rewards, Liabilities, Duties, and Protections for Reporting Illegality, Texas Law Review, 88, 1151-1212.

Gelir İdaresi Başkanlığı (2018), İstatistikler, http://www.gib.gov.tr/yardimvekaynaklar/ istatistikler (Erişim Tarihi: 21.07.2018)

Givati, Y. (2018), Of Snitches and Riches: Optımal IRS and SEC Whistleblower Rewards, Harvard Journal on Legislation, 55, 105-142.

Gınalı, A. (2010), Vergi İhbarı Sonucu Ödenecek İhbar İkramiyesinin Usul ve Esasları, Mali Çözüm, 143- 54.

IRS Oversight Board (2014), Taxpayer Attitude Survey, December, https://www.treasury.gov/IRSOB/reports/Documents/IRSOB%20Taxpay er%20Attitude%20Survey%202014.pdf (Erişim Tarihi: 15.08.2018)

Jochems, P. ve Melman, S. (2015), Whistleblowing in the Netherlands, Cross Curricular Project, Expertgroep, September 2014- February 2015.

Karagöz, Y. (2016), SPSS ve AMOS 23 Uygulamalı İstatistiksel Analizler, Ankara: Nobel Yayıncılık.

Mealem, Y., Tobol, Y. ve Yaniv, G. (2010), Whistle-blowers as a Deterrent to Tax Evasion, Public Finance Review, 38, 306-320.

Meydan, C.H. ve Şeşen, H. (2015), Yapısal Eşitlik Modellemesine AMOS Uygulamaları, Ankara: Detay Yayınları.

Miethe, T.D. (1999), Whistleblowing at Work: Tough Choices in Exposing Fraud, Waste, and Abuse on the Job, Colorado: Westview Press.

Miller, A. (2013), Would You Blow-the-Whistle on a Friend? Analysis of the Significance of Relationships on Whistleblower Intentions, Honors Thesis, Waco, Texas: Baylor University.

Rapp, G.C. (2007), Beyond Protection: Invigorating Incentives for Sarbanes- Oxley Corporate and Securities Fraud Whistleblowers, Boston University Law Review, 87, 91-156.

Russo, F.F. (2018), Reporting Tax Evasion, Economia Politica, 35(4), 917-933.

Saruç, N.T. (2015), Vergi Uyumu Teori ve Uygulama (12. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Saunders, M., Lewis, P. ve Thornhill, A. (2000), Research Methods for Business Students (2. Baskı), Prentice Hall.

Sunn, T. (2014), Does the Whistleblower Protection Regulation in the Estonia’s Private Sector Have to Be Re-Evaluated in Order to Provide Efficient Protection to Employee Whistleblowers?, Master Thesis, Tilburg: Tilburg University.

Şenyüz, D. (2014), Vergi İhbar İkramiyesi ve Hesabında Fer’i Alacakların Durumu, Akademik Yaşamının 55. Yılı Onuruna Rona Aybay’a Armağan içinde, Legal Hukuk Dergisi Özel Sayı, 2075-2098.

Taş, F. (2017), Türk Vergi Sisteminde İhbar İkramiyesi: Sorunlar ve Çözümler, Maliye Dergisi, 172,177-188.

Taytak, M. (2010), İlköğretim II. Kademe Öğrencilerinde Vergi Bilincinin Tespiti: Ampirik Bir Araştırma. Maliye Dergisi, 158, 496-512.

Tobol, Y. ve Dagan N. (2005), Tax Evasion, Informants and Optimal Auditind Policy, Economic Theory and Game Theory, 21, 1-14.

Ünver, M.K. (2005), Vergi İhbar Dilekçelerinde Aranan Şartlar, Yaklaşım Dergisi,147.

Webber, S. ve Nozemack, K. (2012), Paying the IRS Whistleblower: A Critical Analysis of Collected Proceeds, Accounting Faculty Publications, 56, 1-53.

West, R., Skarbnik J.H. ve Brunetti F.L. (2012), A Primer for Tax Whistleblowers, Taxes-The Tax Magazine, 32, 27-72.

Wesselink, T. (2010), The IRS Whistleblower Program-Francesco Flaviano Bounty Hunting for Tax in the United States (With Reflections on the Use of Tax İnformants in the Netherlands), Master Thesis, Universiteit Van Amsterdam.

Yaşin, M. (2016), Türk-Amerikan Vergi İhbar ve İkramiyesi Kurumlarının Karşılaştırılması, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Vergi Dünyası, Eylül.

Yaniv, G. (2001), Revenge, Tax Informing and the Optimal Bounty, Journal of Public Economic Theory, 3(2), 225-233.

Yener, H. (2007), Personel Performansına Etki Eden Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) ile İncelenmesi ve Bir Uygulama, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Yurdagül, H. (2018), Faktör Analizinde KMO ve Bartlett Neyi Ölçer? http://yunus.hacettepe.edu.tr/~yurdugul/3/indir/Kuresellik.pdf (Erişim Tarihi: 01.10.2018)