İmar (Yapılanma) Haklarının Devri: Model-Uygulama Alanları ve Sonuçlar

2004 yılında kabul edilen bir yasa ile, Türkiye Parlamentosu Kültür ve Turizm Bakanlığının gözetim ve denetiminde yerel yönetimlere, kendi yetki alanlarında, ülkenin tescilli kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve muhafazasında imar (yapılanma) haklarının devri modelini uygulama imkanı getirmiştir. Sözkonusu yasaya bağlı olarak, bu çalışmada, devlet tarafından, taşınmazları kültür veya tabiat varlığı olarak tescil edilen mülk sahiplerinin haklarını garanti altına alırken, bu taşınmazların yapılanmadan korunmasını sağlayacak serbest pazar esaslı imar haklarının devri modelinin uygulama alanları ve sonuçları tartışılmaktadır. Model ilk olarak Amerika Birleşik devletlerinde ortaya çıkmış ve kullanılmıştır. Bu ülkede devam eden uygulamalar ve elde edilen sonuçlar dikkate alınarak, başarılı bir model oluşturmada gerekli koşullar ve muhtemel etkileri yazıda açıklanmaya çalışılmıştır.

Transferable Development Rights: Model-Implementation and Outcomes

In 2004 the Turkish Parliament passed enabling legislation which allows local administrations under the authority of Ministry of Culture and Tourism to implement transferable development rights model in their jurisdiction in order to protect and preserve Turkey’s cultural and naturel landmarks. Based on this legislation, this paper discusses implementation issues and experiences of a market-driven technique- transfer of development rights (TDR) to preserve land from development while guaranteeing the rights of property owners whose properties once marked cultural or natural landmark by government. The model is first created and practicesed in the United States. Considering results taken from many ongoing TDR’s programmes experienced in USA, this paper tries to explain what are the con’s and pro’s to establish a successful TDR model, and possible outcomes.

___

1. Prof. Dr. Ruşen KELEŞ. (1993), Kent ve Siyaset Üzerine Yazılar (1975–1992) , İstanbul, IULA-EMME.

2. Rick PRUETZ (2003), Beyond Takings and Givings, Arje Press, CA.:Cushing-Malloy Inc.

3. Antonio Tavares (2003), Can the Market Be Used to Preserve Land? The Case for Transfer of Development Rights, European Regional Science Association Congress, 43Rd ERSA Congress, www.ersa.org, 3-8.

4. Jason Hanly-Forde, George Homsy, Katherine Lieberknecht, Remington Stone (1994), Using the Market for Compensation and Preservation, Government Accounting Office Report, USA, RCED–94-215R ,2.

5. Eran Feitelson, Greg Lindsey (2001), Local Use of Economic Instruments in the Chesapeake Bay Critical Area Programme, Journal of Environmental Planning and Management, 44 (2)2, 187–206.

6. William Fulton, Jan Mazurek, Rick Pruetz, Chris Williamson (2003), TDRs and Other Market Based land Mechanisms: How They Work and Their Role in Shaping Metropolitan Growth, The Brooking İnstutition Center on Urban Research, Discussion Paper, 1,vi.

7. Municipal Research & Services Center of Washington (1992), Affordable Housing Techniques, A Primer Local Government Officials Report, No: 22, Seattle

8. The Etowah İnitiative Center Report(1998), www.rivercenter.uga.edu, University of Georgia.