TÜRKİYE SANAYİLEŞME SÜRECİNE GENEL BİR BAKIŞ

Sanayi devrimiyle büyük bir değişime giren dünya, ekonomik olarak hızlı bir gelişme süreci yaşamıştır. Ekonominin ana kollarından olan sanayi ile birlikte özellikle doğada bulunan hammaddeler değerlenmeye ve şekillenmeye başlamış, sanayi yatırımları ve faaliyetleri artmış ve ortaya çıkan gelişmeler beraberinde zamanla mesafe kavramını ortadan kaldırmış ve küreselleşmeyi ortaya çıkarmıştır. Buna bağlı olarak dünyada hızla yayılan bir sanayi hamlesi görülmüştür. Osmanlı İmparatorluğu’nun İstanbul’u fethinden sonra özellikle yabancıların ticarethanelerindeki ve küçük atölyelerindeki faaliyetler Osmanlı adına önem kazanmış ve Anadolu için de örnek teşkil etmeye başlamıştır. Daha sonra yeni fetihlerle ticaret ve küçük atölyelerin sayısı ve üretimi de artmaya başlamıştır. 1800’lü yılların başlarında Osmanlı imparatorluğu özellikle Avrupa’daki gelişmelerden nasibini almış bir atılım içine girmiştir. Kısa sürede imparatorluk içinde sanayi mektepleri ve imalata dayalı sanayi atölyeleri açılmıştır. Ancak Osmanlı Devleti’nin son döneminde geçirdiği savaşlar ve ekonomik sıkıntılar sebebiyle sanayi faaliyetlerinde büyük bir gerileme olmuş, fabrikalar kapanmıştır. Cumhuriyet kuruluncaya kadar siyasi ve ekonomik baskıyla kan kaybetmeye başlayan Türkiye sanayisi, cumhuriyetin ilanından sonrada Atatürk’ün destekleriyle tekrar hareketlenme olanağı bulmuş ve zaman içinde hem devlet hem de özel yatırımcıların kurduğu sanayi tesisleriyle üretim yapılmaya ve istihdam sağlanmaya başlanmıştır. 1950, 1980 ve 2000 yılları sonrası ülkemizde sanayi gelişerek farklı boyut kazanmaya ve rekabet gücü yüksek, sağlam, teknolojik sanayi ürünleri yapılmaya başlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dünya, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye, sanayi, sosyo-ekonomik gelişme

-

The world, which has undergone a tremendous change, is experiencing an everlasting economic process. Natural raw materials were used and given shape as the industry grew into the main branch of economy, industrial investments and activities paced up and globalization emerged as an influential factor. Accordingly, world experienced a rapidly-expanding industrialization movement. After the Ottoman Empire conquered Istanbul, small businesses and workshops stood out as very important economic activities for the Empire and became exemplary enterprises for the Anatolian people. The number of new businesses and small workshops started to increase in parallel with new conquests. At the outset of the 19th century, industrial development in Europe positively affected the Ottoman Empire and industrial/vocational colleges and production-based workshops were founded in a short period of time. However, wars and economic stagnations that the Empire faced in the last period of its decline caused an industrial recession, which resulted in shutdowns of a considerable amount of factories. Turkish industrialization process, which came to slow down till the establishment of the Turkish Republic due to political and economic pressure, started to rally by the support of Atatürk. Later on, state-owned and private industrial facilities were founded to produce and provide employment opportunities. Industry in Turkey took on a different dimension in the years following 1950, 1980 and 2000, and started to produce more competitive and stronger technological-industrial goods.

Keywords:

World, Ottoman Empire, Turkey, industry, socioeconomic development,

PDF

___

Devlet Planlama Teşkilatı, (1963). I, Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara. Devlet Planlama Teşkilatı, (1967). II. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara. Devlet Planlama Teşkilatı, (1972). III. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Devlet Planlama Teşkilatı, (1979). IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Devlet Planlama Teşkilatı, (1985). V. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Devlet Planlama Teşkilatı, (1989). VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Devlet Planlama Teşkilatı, (1996). VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Devlet Planlama Teşkilatı, (2001) VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Devlet Planlama Teşkilatı, (2007). IX. Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Doğan, M. (2012). The Effects Of Human Activities on Environmental Pollution, S: 212-219, Paradigma, Sofya-Bulgaristan.
Güngördü, E. (2011). Üniversiteler için Türkiye’nin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Nobel Yayınevi, İstanbul.
Keleş, R. (2006). Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara.
Güney, E., (1997). “Diyarbakır’da Sanayileşme”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 32, S: 11-34, İstanbul.
Gürbüz, O., (1995). “Türkiye’de Kâğıt Sanayii ve Silifke-Taşucu Kâğıt Fabrikası”, Türk Coğrafya Dergisi, S: 30, S: 225-241, İstanbul.
İstanbul İstihdam Raporu, (2006). İstanbul Valiliği, İstanbul.
Özgüç, N., (1986-1987). “Türkiye’de Sanayi Faaliyetlerinin Gelişmesi, Yapısı ve Dağılışı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Dergisi, Sayı: 2, S: 35-70, İstanbul.
Sevgi, C., (1994). Sanayileşme Sürecinde Türkiye ve Sanayi Kuruluşlarının Alansal Dağılımı, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
Tanoğlu, A., (1953-1954). “Şeker Kamışı Ziraati ve sanayi ve bu ziraat ve sanayiinin Türkiye’deki İmkânları”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 5-6, S: 35-45, İstanbul.
TÜİK, “1990 ve 2000 yılları Nüfus Sayım Sonuçları, Ankara.
TÜİK, “1992 ve 2002 yılları Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımları”, Ankara, TÜİK, “ 2010 yılı Adrese Dayalı Kayıt Sistemi Sonuçları, Ankara.
Tümertekin, E., (1954). Ağır Demir Sanayii ve Türkiye’deki Durumu, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 576, İstanbul.
Yaşar, O., (2004). ”Çanakkale İli’nde Taş ve Toprağa Dayalı Sanayiler”, Türk Coğrafya Dergisi, S: 38, S: 83-103, İstanbul.
Zeytinoğlu, E., (1973). Türk Ekonomisinin 50 Yılı, Fatih Yayınevi Matbaası, İstanbul.