ÖĞRETMEN ADAYLARININ TÜRKİYE’YE KOMŞU ÜLKELERE İLİŞKİN İMAJLARI

Bu çalışmada Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının Türkiye’ye komşu ülkeler hakkındaki algıları, görüşleri ve coğrafi bilgi temelinde yeterliliklerini belirlemek amaçlanmıştır. Betimsel tarama modeli ile gerçekleştirilen araştırmanın çalışma grubunu, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı birinci ve ikinci sınıfında öğrenim gören 90 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Çalışma grubunun oluşturulmasında amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Araştırmanın verileri açık uçlu soruların yer aldığı bir yapılandırılmış veri toplama aracı ile toplanmıştır. Veriler içerik analizi kullanılarak çözümlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, öğretmen adaylarının, Türkiye’ye komşu ülkelerin konumu, fiziki, nüfus, ekonomik ve siyasi özelliklerine ilişkin yetersiz ve hatalı ifadelere sahip oldukları ve bu ülkelerin Türkiye ile ilişkilerini mekânsal olarak analiz edebilecek bilgi temelinden yoksun oldukları tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının daha çok kalıp bilgi ve önyargılar üzerinden ülkeler hakkında değerlendirmeler ve tanımlamalar yaptıkları, komşu ülkeler hakkındaki tanımlamalarının dost-düşman ülkeler anlayışından beslendiği dikkati çekmektedir. Katılımcıların öğretmen adayı oldukları gerçeğinden yola çıkıldığında, Türkiye’nin çevresindeki ülkeler ve bu ülkelerin Türkiye ile ilişkileri hakkında önyargı ya da kalıp yargılardan uzak, doğru ve derinlikli coğrafi bilgilere ve mekânsal düşünme becerilerine sahip olmaları önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği lisans programı ve programdaki ders içeriklerinin düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Komşu ülkeler, İmaj, Öğretmen Adayı, Sosyal Bilgiler

PRE-SERVICE TEACHERS’ IMAGES ON THE NEIGHBOURING COUNTRIES OF TURKEY

In the current study, it is aimed to determine pre-service teachers’ perceptions, opinions and to determine their competences on the basis of their geographical knowledge about the neighbouring countries of Turkey. The study group of the study, employing the descriptive survey model, consists of 90 first and second year students attending the Department of Social Studies Teaching of an education faculty. In the selection of the study group, purposive sampling method was used. A structured data collection tool with open-ended questions was used as the data collection tool. The data were analysed using content analysis. According to the obtained results, it was concluded that the pre-service teachers have inadequate and incorrect statements regarding the location, physical, population, economic and political features of the Turkey's neighbouring countries and they do not have the knowledge base needed to spatially analyse the neighbouring countries to Turkey. It is noteworthy that, pre-service teachers make assessments about countries through stereotypes and prejudices and it is noteworthy that the definitions of neighbouring countries are based on the understanding of friends and enemy countries. Based on the fact that the participants are pre-service teachers, it is important that pre-service teachers’ having accurate, and in-depth information and having spatial thinking skills about the neighbouring countries to Turkey and these countries’ relationships with Turkey. In this context, it is recommended that the Social Studies Education undergraduate program and course content in this program be arranged.

Keywords:

Turkey, Neighbouring countries, İmage, Pre-service Teacher, Social Studies,

PDF

___

Althusser, L. (2015). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev: A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
Altınay, A. G. (2003). Militarizm ve insan hakları ekseninde Milli Güvenlik dersi. B. Çotuksöken, A. Erzan & O. Siler (Eds.), Ders kitaplarında insan hakları tarama sonuçları içinde (s.138-157), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Aydın, M., Akgül-Açıkmeşe, S., Çelikpala, M., Özel, S., Dizdaroğlu, C. & Kösen, M. G. (2018). Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması. Kadir Has Üniversitesi Türkiye Çalışmaları Merkezi (04 Temmuz 2019). 19.10.2019 tarihinde https://www.khas.edu.tr/sites/ khas.edu.tr/files/inline-files/TDP-2019.pdf adresinden edinilmiştir.
Balcı, A. & Tuncel, G. (2017). Öğretmen adaylarının önyargı ve ayrımcılığa ilişkin deneyimlerinin fenomenolojik analizi. Kesit Akademi Dergisi, 3(11), 95-115.
Balcı, A. (2011). 1990’lar basınında “Ermenistan Tehdidi’nin” inşası: Milliyet Gazetesi örneği. Akademik İncelemeler Dergisi (AID), 6(2), 297-322.
Bezirgan-Arar, Y. & Bilgin, N. (2009). Gazete haber başlıklarında öteki’nin inşası. Kültür ve İletişim, 12(2), 133-157.
Blum, L. (2004). Stereotypes and stereotyping: A moral analysis. Philosophical Papers, 33(3), 251-289.
Bora, T. (2009). Ders kitaplarında milliyetçilik “siz bu ülke için neler yapmayı düşünüyorsunuz? G. Tüzün (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları II: Tarama sonuçları içinde (s.115- 141), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
CDÖP. (2005). Coğrafya Dersi Öğretim Programı: 2005 Programı. Ankara: Gazi Kitabevi.
Copeaux, E. (2013). Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk İslam Sentezine. (Çev. Ali Berktay). İstanbul: İletişim Yayınları.
Çetin, H. (2001). Devlet, ideoloji ve eğitim. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2). 201-211.
Dovidio, J. F., Brigham, J. C., Johnson, B. T. & Gaertner, S. L. (1996). Stereotyping, prejudice, and discrimination: Another look. In N. Macrae, C. Stangor, & M. Hewstone (Eds.), Stereotypes and stereotyping (pp. 276–319). New York, NY: Guilford.
Durgun, S. (2012). Yer bilgisinden ulusal coğrafya’ya. G. Ayman (Ed.), Mekân, kimlik, güç ve dış politika içinde (s.13-38), Yalın Kitap: İstanbul.
Ertugay, F. (2015). Eski ve yeni (!) arasında devlet, eğitim ve gençlik. Akademik İncelemeler Dergisi, 10(1), 291.
Fiske, S. T. (1998). Stereotyping, prejudice, and discrimination. In D. T. Gilbert, S. T. Fiske, & L. Gardner (Eds.), The handbook of social psychology (4th ed., Vol. 2, pp. 357– 411). New York: McGraw-Hill.
GMF(2015). Türkiye’nin algıları araştırması. 19.10.2019. tarihinde http://www.gmfus.org/sites/default/files/ TP%20Key%20Findings%20Report%20Turkce %20Final_0.pdf adresinden edinilmiştir.
Göregenli, M. (2012). Temel kavramlar: önyargı, kalıpyargı ve ayrımcılık. K Çayır ve M.A. Ceyhan (Der.), Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar içinde (s.17-27). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Işık, Ş. (2012). Kültürlerarası iletişim bağlamında Cumhuriyet Üniversitesindeki gençlerin Almanlara yönelik kalıp yargıları. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2) , 159-191.
Kağıtçıbaşı, Ç. & Cemalcılar, Z. (2014). Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
Kahvecioğlu, H. L. (1998). Mimarlıkta imaj: Mekânsal imajın oluşumu ve yapısı üzerine bir model. (Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
Kahyaoğlu, D. (2003). Ders kitaplarında insan hakları projesi çerçevesinde coğrafya ders kitapları. B. Çotuksöken, A. Ersan and O. Silier (Eds.), Ders kitaplarında insan hakları tarama sonuçları (s.172-206). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Kaptan, S. (1998). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. Ankara: Tekışık Matbaası.
Karasar, N. (2009), Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kızıltepe, Z. (2015). İçerik analizi. F. N. Seggie & Yasemin Bayyurt (Eds.), Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (ss. 253-266). Ankara: Anı Yayıncılık.
Köse, M. & Küçük, M. (2015). ’Oryantalizm ve “öteki” algısı. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (The journal of social and cultural studies), 1(1),107-127.
Köşker, N. (2014). Beşeri coğrafya ve mekânsal bilginin endoktrinasyonu. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM) VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 429-438). Ankara.
Köşker, N. (2016). Öğretmen adaylarının Ortadoğu tasavvurları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1463-1476.
Köşker, N. (2019). Öğretmen adaylarının zihin/taslak haritalarına göre Türkiye’nin çevresindeki ülkeler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 324-358.
Krippendorff, K. (2004). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. California: Sage Publications.
Lapierre, J.W. (1981). "İdeoloji nedir?", İlimler ve İdeolojiler. (Der: F. Arslan), Ankara: Ümran Yayınları.
MEB (2018a). Ortaöğretim coğrafya dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara.
MEB (2018b). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara.
Millas, H. (2012). Edebiyat ve milliyetçi kalıpyargılar. K Çayır & M.A. Ceyhan (Der.), Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar içinde, (s.105-113). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Neuman, W.L. (2001). Fear of the “alien other”: Cultural anxiety and opinions about Japan. Sociological Inquiry, 71(3), 335-356.
Öngen, T. (2008). Bilim, iktidar ve gerçeklik. Esin Candan, Nida Kamil Özbulut, Mustafa Öziş (Ed.), Bilim ve iktidar içinde (s. 34-39). Dipnot Yayınları: Ankara.
Özgen, H. N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan günümüze, coğrafya ders kitaplarında, vatanın sonu gelmez kurguları. Toplum ve Bilim, 121, 48-78.
Özgen, N. & Köşker, N. (2016). Özel dershanelerin dikotomik üretimi: Kamusal bir hizmet mi? Toplumsal bir sorun mu? Toplum ve Bilim, 137, 83-129.
Özsüer, E. (2012). Türk-Yunan ilişkilerindeki “biz” ve “öteki” önyargıların dinamikleri. Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), 1(2), 269-309.
Paker, M. (2012). Psikolojik açıdan önyargı ve ayrımcılık. K Çayır & M.A. Ceyhan (Der.), Ayrımcılık: Çok boyutlu yaklaşımlar içinde, (s.41-52). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Robson, C. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri: Gerçek Dünya Araştırması. (Çev. Ed. N. Demirkasımoğlu & Ş. Çınkır). Ankara: Anı Yayıncılık.
Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2013). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
Sucu, İ. (2012). Althusser'in gözünden ideoloji ve ideolojinin bir taşıyıcısı olarak yeni medya. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 7(3), 30-41.
Üstel, F. (2014). Makbul Vatandaş’ın Peşinde- II. Meşrutiyet'ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. Ankara: İletişim Yayınları.
Yapıcı, M. (2004). İdeoloji ve eğitim. İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-8.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, K. & Yiğit, Ö. (2010). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Avrupa, Ortadoğu ve Türkiye’ye komşu ülkelere ilişkin algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 318-334.
YÖK (2018). Sosyal bilgiler öğretmenliği lisans programı. 13.09.2019 tarihinde https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme- Lisans-Programlari/ Sosyal_Bilgileri_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf. adresinden edinilmiştir.
Zevin J. & Corbin, S. S. (1998) Measuring secondary social studies students' perceptions of nations. The Social Studies, 89(1), 35-38.