HAYAT HİKÂYELERİNDEKİ COĞRAFİ BİLGİ: SÖZLÜ COĞRAFYA

İnsan, tabiatla sürekli etkileşim halindedirler. Bu ilişkide, insan doğanın sunduğu nimetlerden daha fazla faydalanma, olumsuz etkilerinden de mümkün olduğunca kaçınma gayreti içindedir. İnsanın bu arzusu, bilimsel ve tecrübi bilgilerle sürekli artar. İnsan, artan bu bilgi birikimini bazen yazılı bazen de sözlü olarak arşivler. İhtiyaç duydukça kullanır ve kuşaktan kuşağa aktarır. Bu araştırma, yaşlı insanların hayat hikâyelerindeki coğrafi bilgi içeren söylemleri nasıl kullanıp yorumladıklarını, bu ifadeleri genç neslin bilip bilmediğini ve genç neslin bu bilgilerin sonraki kuşaklara nasıl aktarılması gerektiği konusundaki düşüncelerini tespit etmek maksadıyla hazırlanmıştır. Nitel araştırma modelinin benimsendiği bu araştırmada, anlatı (narrative) yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda, yapılandırılmamış görüşme tekniği kullanılmıştır. Yapılan görüşmelerde, sadece coğrafi bilgiler ve uygulamalar keşfedilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, araştırmacının kendi yargısını kullanarak seçmesine imkân veren kolay ulaşılabilirlik esasları dâhilinde, kolayda örnekleme tekniğine göre belirlenmiştir. Araştırmaya 65 yaş ve üstü 12, 21-32 yaş grubunda 11 olmak üzere toplam 23 kişi katılmıştır. Araştırmada veriler, nitel araştırma veri toplama tekniklerinden olan yüz yüze görüşmelerle elde edilmiştir. Verilerin analizinde, betimsel analiz tercih edilmiştir. Elde edilen bulgular, fiziki ve beşeri coğrafya özelliklerine göre tasnif edilmiştir. Katılımcı isimleri, araştırma etiği gereği kodlanmıştır. Gök cisimlerine, vakit tayinine, klimatik ve meteorolojik özelliklere, kırsal yerleşmelere, ev ve eklentilerine, tarım ve hayvancılığa, hayat hikâyelerindeki coğrafi söylemlerin genç nesillere aktarılıp aktarılmadığına ilişkin elde edilen bulgular literatürle karşılaştırılarak tartışılmış ve sözlü coğrafi bilgileri içeren uygulamaların artırılması, ülke genelindeki dağılımının belirlenmesi gibi önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sözlü Coğrafya, Hayat Hikâyeleri, Coğrafi Bilgi

GEOGRAPHICAL KNOWLEDGE IN LIFE STORIES: ORAL GEOGRAPHY

Humans are in a constant interaction with nature. In this relationship, human beings are more likely to benefit from the blessings of nature and to avoid as much as possible from their negative effects. This desire of human is constantly increasing with scientific and experiential knowledge. Humans archive this fund of knowledge sometimes in writing and sometimes verbally. Humans use it as they need, and hand it down from generation to generation. This research was designed to find out how elderly people use and interpret geographical discourse in their life stories, whether young generations know these statements, and the opinions of young generations about how this knowledge should be handed down to future generations. This research, in which the qualitative research model was adopted, was conducted using the narrative model. In this context, the unstructured interviewing technique was used. In the interviews, only the geographical information and applications were intended to be discovered. The study group of this research was determined according to the convenience sampling method, enabling the researcher to select using his/her own judgment within the framework of easy accessibility. A total of 23 people participated in the survey, 12 of whom were at the age of 65 and older, and 11 of whom were between 21-32 years old. In the study, data were collected from face-to-face interviews, which is one of the qualitative research data collection techniques. Descriptive analysis was preferred for the analysis of the data. The obtained findings were presented according to the characteristics of physical and anthropogeography. Names of the participants were coded in accordance with research ethics. Findings related to celestial objects, time allocation, climatic and meteorological features, rural settlements, houses and their attachments, agriculture and animal husbandry, whether geographical discourse in the life stories are handed down to younger generations and were discussed in comparison with the literature and some proposals were made as to increase the practices that contain oral geographical knowledge, and to determine its distribution throughout the country.

Keywords:

Oral Geography, Life Stories, Geographical Information,

PDF

___

Alacahan, G. (2016). Otantik öğrenmede yerel coğrafi bilgi ve halk takvimi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Ana Bilim Dalı, Sosyal Bilgiler Eğitimi Programı, Aydın.
Alacahan, G. (2016). Otantik öğrenmede yerel coğrafi bilgi ve halk takvimi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Ana Bilim Dalı, Sosyal Bilgiler Eğitimi Programı, Aydın.
Altunışık, R., Coşkun, R., Batraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
Apak, F.T. (2013). Rize-Çamlıhemşin-Yazlık köyü örneğiyle mevsimlere ilişkin inanç, bayram ve ritüeller. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 1, 1-15.
Balcı, A. (2018). An Oral-Based Study on Narrative Geographical Knowledge. Educational Sciences: Theory Practice, 18(1), 173-200.
Başuğur, E. (1996). “İçel Yöresinde Yaşayan Sarıkeçililerin Takvim ve Meteorolojisinden Bir Kesit”, I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
Berger, A. A. (1997). Narratives in popular culture, media, and everyday life. Thousand Oaks: Sage.
Böke, K. (Ed.), Özdoğan, A., Sevinç, B., Güler, C., Büker, H. & Demir, İ. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
Bullough, R. V. & Baughman, K. (1996). Narrative reasoning and teacher development: a longitudinal study. Curriculum Inguiry. 26(4) 385- 415.
Bulut, İ., Yürüdür, E. & Kazancı, H. (2013). Artova Yöresinde (Tokat) Yerel iklim Bilgisi ve Halk Takvimi. Türk Coğrafya Dergisi, 61, 21-30, İstanbul.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E. Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Cingöz, M. (1995). Acısu’da (Trabzon) Halk Takvimi Halk Meteorolojisi. Türk Halk Kültüründen Derlemeler 1993. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Clandinin, D.J. & Connelly, F. M. (1998). Stories to live by: narrative understandings of school reform. Curriculum lnquiry, 28-2.
Connelly, F.M. & Clandinin, D. J. (1990). Stories of experience and narrative inquiry. Educational Researcher. 19(5), 2-14.
Crang, M. (2003). Qualitative methods: touchy, feely, look-see?. Progress in Human Geography, 27, 494–504.
Demir, N. (2012).Trabzon Yöresinde Zaman, Halk Takvimi ve Sayılı Günler, Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks. 4(1), 5-21.
Demircioğlu, İ. H. (2005). Sözlü tarihin bir öğretim yaklaşımı olarak tarih derslerinde kullanımı. II. Sosyal bilimler kongresi. Van, Türkiye.
Doğanay, H. (2012). Coğrafya’ya Giriş. İstanbul: Aktif Yayınevi.
Edgar, A. & Sedgwick, P. (1999). Key Concepts in Cultural Theory. London: Routledge.
Elbaz-Luwisch, F. (1997). Narrative research: political ıssues and ımplications. Teaching and Teacher Education. 13(1), 75-83.
Ercan, E. H. (2006). Balkanlarda gökyüzü ile ilgili inanışlar ve halk takvimi, milli folklor uluslararası kültür. Araştırmaları Dergisi, 69(72), 82.
Erginer, G. (1984). Uşak Halk Takvimi, Halk Meteorolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Erinç, S. (1984) Klimatoloji ve Metodları. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No:3278. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yay. No:2, İstanbul: Gür-Ay Matbaası.
Ertüre, S. (1977). Takvimlerimizdeki klimatolojik verilerle İstanbul meteorolojik gözlem bulguları arasındaki ilişki. İstanbul Üniversitesi. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 22, 163-174.
Gregory, D. Johnston, R. Pratt, Watts, M. J. & Whatmore, S. (2009). The Dictionary Of Human Geography. Malden: Wiley-Blackwell
Güner, İ. & Şimşek, O. (1998). Iğdır’da halk takvimi ve halk meteorolojisi. Türk Coğrafya Dergisi, 33, 129-135.
Hay, I. (2004). Qualitative Research Methods in Human Geography. Oxford & Melbourne: Oxford University Press.
Henderson, G. & Gregory, D. (2000). Literature. In Johnston, R. J., Gregory, D., Pratt, G. & Watts, M. (Eds.), The dictionary of human geography (4th ed.). Oxford: Blackwell Publishing.
Hones, S. (2011). Literary geography: setting and narrative space. Social and Cultural Geography, 12(7), 685-699.
Hughes, W. (1870). Geography in its relation to history. London.
Institute of Australian Geographers (2017). Retrieved May 25, from http://www.iag.org.au/home.
International Geographical Union (2017). Retrieved May, 12, 2018 from www.igu-online.org/site.
İlyasoğlu, A. (2006). Türkiye kadın tarihinin araştırılmasında yöntem sorunları ve sözlü tarih yöntemi. Kadın Çalışmaları Dergisi, 1(3), 94- 101.
Karabaşa, S. (2000). Rize Halk Takvimi ve Meteorolojisi Üzerine Bir Değerlendirme, II. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Koç, T. & Keskin, N. (2001). Uzunköprü'de halk takvimi ve sıcaklık ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 1-15.
Koç, T. (1999). Sayılı günler yöntemi ile doğal mevsimlerin belirlenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 10, 305-344.
Koç, T. (2001). Uzunköprü’de doğal mevsimler ve halk takvim ilişkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 37, 157-159.
Lacey, N. (2000). Narrative And Genre: Concepts İn Media Studies. London: Macmillan.
Linton, P. (2001). Narrative geography in Guy Vanderhaeghe's The Englishman's Boy. American Review of Canadian Studies, 31(4), 611- 621.
Livingstone, D.N. (1992). The Geographical Tradition, Episodes İn The History Of A Contested Enterprise. Oxford: Blackwell Publishing.
Mackinder, H. (1887). On the scope and methods of geography. Proceedings of the Royal Geographical Society, 9, 141-160.
Maddrell, A. (2009). History of geograpy. In R. Kitchin and N. Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography. 4, 415–428. London: Elsevier.
McPartland, M. (1998). The use of narrative in geography teaching. The Curriculum Journal, 9(3), 341-355.
McPartland, M. (2001). Moral Dilemmas, narrative and the teaching of geography. International Research in Geographical and Environmental Education, 10(2), 114-126.
Neuman, W. L. (2007). Toplumsal Araştırma Yöntemleri, Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. (Çev: S. Özge). İstanbul: Yayın Odası.
Özcan, S. (2015). Türk atasözlerinde iklim, mevsimler, hava olayları ve halk takvimi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 36, 179- 187.
Özdemir, M.A. & Bozyurt, O. (2006). Afyonkarahisar Halk Takvimi’nin Sıcaklık Verileri ile Karşılaştırılması. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(15), 53-82.
Özey, R. (2010). Coğrafya’da yapılandırmacı yaklaşıma göre öğretmen-öğrenci ilişkisi. R. Özey, S. İncekara (Ed.), Coğrafya eğitiminde kavram ve değişimler içinde (s. 1-9). Ankara: Pegem Yayınları.
Öztürk, M. (2013). Coğrafya Eğitiminde Araştırma. Ankara: Gazi Kitabevi.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çeviri Editörleri: Bütün, M.,-Demir, S. B.), Ankara: Pegem Akademi.
Rey, A. (1998). Le Robert Micro, Dictionnaire De La Langue Française, Paris: Dictionnaires Le Robert.
Riessman, C.K. (1993). Narrative Analysis. Newbury Park: Sage.
Robson, C. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri gerçek dünya araştırması. (Çeviri Editörleri Çınkır, Ş., Demirkasımoğlu, N.) Ankara: Anı yayıncılık.
Royal Geographical Society (2017). Retrieved April 24, 2018 from www.rgs.org/HomePage.htm
Said, E.W. (1990). Narrative, Geography and Interpretation. Periodicals Archive Online, 81-97. Retrieved from http://search.proquest.com/docview/1302003047?pq-origsite=gscholar
Selçuk Biricik, A. (2009). Fizikî Coğrafya-Jeomorfoloji ile Hidrolojinin Temel Prensipleri ve Araştırma Yöntemleri, İstanbul: Gonca Yayınevi.
Sever, R. (2005). Coğrafya öğretim programında doğal mevsim kavramı. Doğu Coğrafya Dergisi 13, 117-134.
Summerby-Murray, R. (2010). Writing for ımmediacy: Narrative writing as a teaching technique in undergraduate cultural geography, Journal of Geography in Higher Education, 34(2), 231-245.
Tan, N. (1976). Türkiye Halk Meteorolojisi Hava Tahmini. I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt Gelenek- Görenek ve İnançlar, Ankara: Kültür Bakanlığı.
Tanoğlu, A. (1964). Coğrafya nedir?. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 14, 1-14.
Tanrıöğen, A. (Ed.), Aypay, A., Cemaloğlu, N., Sarpkaya, R., Ellez, A. M., Şahin B. ve ark., (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
TDK (2018). Dirgen. Türkçe sözlük. 25 Mayıs 2018 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php? option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5b07d015bf59d2.40517021, adresinden edinilmiştir.
TDK (2018). Kutup yıldızı. Türkçe sözlük. 30 Mayıs 2018 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php? option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5b3705f4d648b8.46235925, adresinden edinilmiştir.
Tunçdilek, N. (1967). Isparta ısı takvimi. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 8(17), 38-52.
Veren, E. (2011). Aydın Yöresinde Halk Takvimi ve Halk Meteorolojisi Pratiği. Aydın Efesi Kültür, Sanat ve Edebiyat Dergisi, 5, 29-30.
Wells, K. (2011). Narrative ınquiry: Pocket Guides To Social Research Methods. New York: Oxford:University Press.
Wiles, J., Rosenberg, M. & Kearns, R. (2005). Narrative analysis as a strategy for understanding interview talk in geographic research. Area, 31(1), 89–99.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, T. & Tarım, E. (2014). Yerel ağızlarda coğrafi kavramlar (Aksaray ili örneği). Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(2), 18-29.