AFYON İLİ SIĞIR BESİ İŞLETMELERİNDE KÂRLILIK VE VERİMLİLİK ANALİZLERİ
Bu araştırmada, Afyon İli sığır besi işletmelerinin kârlılık ve verimlilikleri ekonometrik model yardımıyla analiz edilerek, kaynak kullanımında etkinliğin artırılması için alınması gerekli önlemlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. İldeki sığır besiciliğinde besi başı canlı ağırlığı 219 kg, besi sonu canlı ağırlığı 457 kg ve ortalama besi süresi de 194 gün olarak bulunmuştur. Ortalama günlük canlı ağırlık artışı 1.233 kg, kuru madde cinsinden yemden yararlanma oranı da 9.57 kgolarak hesaplanmıştır. Araştırmada kullanılan girdi unsurlarının toplam girdi içerisindeki payları; besi materyali %53.60; yem %29.95; işçilik %6.25; veteriner-sağlık giderleri %2.27; bakım-onarım ve amortisman giderleri %1.28 ve diğer giderler %6.47 olarak tespit edilmiştir. Girdi unsurlarının her biri için hesaplanan Marjinal Değer Prodüktiviteleri tüm işletmeler üzerinden; besi materyalinde 0.84 TL, yemde 0.97 TL, işçilikte 1.08 TL, veteriner-sağlıkta 14.27 TL ve diğer giderlerde0.99 TL olarak bulunmuştur. İl genelinde ölçeğin verimi 1.082 olarak hesaplanmıştır. İlde sığır besiciliğinde ekonomik rantabilite oranı 16.61; mali rantabilite oranı 17. 07; rantabilite faktörü ise 13.79 olarak tespit edilmiştir. İşletmelerin fiili ve tahmini üretim değerlerinden yararlanılarak hesaplanan ortalama verimlilik endeksleri değerleri; küçük ölçekli işletmelerde 97.65; orta ölçekli işletmelerde 99.70 ve büyük ölçekli işletmelerde ise 100.92 olarak hesaplanmıştır.
The Profitability and Productivity Analyses of Cattle Fattening Enterprises in Afyon
This study was carried out to measure the profitability and productivity of the cattle fattening enterprises in Afyon andto determine their optimum level in resource usage by analyzing the econometric model. The initial live-weight was 219 kg/head at the onset of fattening, 457 kg/head at the end of fattening. The average fattening period, daily live-weight gain and feed conversion ratio (as a dry matter) were calculated to be 194 days, 1.233 kg/head and 9.57 kg respectively. The proportions of cost of feed, labour, vets-and-meds, depreciations-repair-maintenance and miscellaneous expenses in the total cost accounted for 53.6, 29.95, 6.25, 2.27, 1.28 and 6.47 respectively. The marginal product values calculated for the aggregate of all enterprises were be 0.84 for purchased cattle, 0.97 forfeed,1.09 for labour, 14.24 for vets-and-meds and 0.99 for the other costs. Returns to scale in Afyon cattle fattening enterprises was 1.082. The ratio of economic rantability, financial rantability and rantability factor were estimated to be 16.61; 17.07 and 13.79 respectively. Average productivity indexes estimated by using the real and predicted production values of farms were calculated to be 97. 65, 99.70 and 100.92 in small, medium and large scale enterprises respectively.
___
- 1.
Akcan A, Gürdo
ğ
an T, Çetin
İ
(1989)
Farklı A
ğ
ırlıklarda Kesilen Hol
ş
tayn Besi
Danalarında Kesim ve Karkas Özellikleri
.
Lalahan Hayvancılık Ara
ş
tırma Enstitüsü
Dergisi 29 (1-4), 21-36.
- 2.
Akcan A, Arpacık R, Güneren G, Karagenç
L (1991)
Besi Ba
ş
ı Mevsiminin Hol
ş
tayn
Danaların Besi Performansına Etkisi
. Lalahan
Hayvancılık Ara
ş
tırma Enstitüsü Dergisi 31
(3-4), 9-16.
- 3.
Akta
ş
G (1969)
Türkiye’de Sı
ğ
ır Besicili
ğ
ini
Etkileyen Faktörler Üzerinde Bir Ara
ş
tırma
.
Doktora Tezi, Lalahan Zootekni Ara
ş
tırma
Enstitüsü Yayın No: 25.
- 4.
Alpan O (1972)
Esmer, Hol
ş
tayn ve Simental
Erkek Danalarında Besi Kabiliyeti ve Karkas
Özellikleri
. Ankara Üniversitesi Veteriner Fa-
kültesi Dergisi Cilt:19, No:3, Sayfa: 388-400.
- 5.
Altunta
ş
M
(1996)
Simenthal
Erkek
Danaların Optimum Besi Sonu A
ğ
ırlıklarının
Tespiti
. Doktora Tezi. Ankara.
- 6.
Aral S (1977)
Do
ğ
u Karadeniz Balıkçılık
İş
letmelerinde Karlılık ve Verimlilik Analizleri
ile
İş
letmelerin Üretim, Pazarlama ve Örgüt-
lenme Sorunları
. Doçentlik Tezi. Ankara.
- 7.
Aral S, Günlü A (1997)
Afyon
İ
linin
Ekonomik
Geli
ş
mesinde
Hayvancılık
Sektörünün Önemi
.
İ
ktisadi Ara
ş
tırmalar
Vakfı. Seminer. Afyon.
- 8.
Arkın H, Colton RR (1956)
İ
statistik
Metodlar
. Ayyıldız Matbaası (Çeviri: Kendir,
S.). Ankara, 1968.
- 9.
Arpacık R, Nazlıgül A, Beyhan Z, Atasoy F
(1994)
Esmer Irk Danalarda Besi Ba
ş
ı
A
ğ
ırlı
ğ
ının
Besi
Performansı
ve
Besi
Ekonomisine Etkisi
. Lalahan Hayvancılık
Ara
ş
tırma Enstitüsü Dergisi 34 (1-2) 79-89.
- 10.
Breitenstein KG, Buss G, Früh G (1975)
Fattening Performance and Carcass Value of
Black-Type Young Bulls with German Siment-
hal Blood Fattened to 500 or 600 kg. Animal
Breeding Abstracts (A. B. A.)
. Vol: 43, No: 10.
- 11.
Çakıcı L (1973)
Sanayi
İş
letmelerinde
Rantabilite ve Rantabilite ile
İ
lgili Sorunlar
.
S:11. Ankara.
- 12.
FA Norvall BSc Stock Owners (1995)
The
Management and Economics of Feedlots
.
Eri
ş
im: [http: // www.agriserve.co.za /
beef_in_natal.htm]. Eri
ş
im Tarihi: 07.04.2002.
- 13.
Gardner BA, Northcutt SL, Dolezal HG,
Gill DR, Ray FK, Morgan JB, Shearhart
CW (1996)
Factors Influencing Profitability
of
Feddlot
Steers
.
Eri
ş
im:
[http:
//
www.ansi.okstate.edu / research / 1996rr /
28.pdf.]. Eri
ş
im Tarihi: 11.04.2002.
- 14.
Garrick
DJ
(1999)
Meeting
Market
Specifications: Exploiting Breeds and Cross-
breeding for Profitable Production of Beef
.
Eri
ş
im: [http: // www.beef.org.nz / research /
meat / meat_market.asp]. Eri
ş
im Tarihi:
07.04.2002.
- 15.
İ
mik H, Günlü A, Tekerli M, Koçak S
(2000)
Afyon
İ
linde Yapılan Sı
ğ
ır Besicili
ğ
inin
Ekonomik Analizi ve Karlı Bir Besicilik
İ
çin
Alınması Gerekli Önlemler
. Lalahan Hayvan-
cılık Ara
ş
tırma Enstitüsü Dergisi 40 (2) 1-15.
- 16.
Kabukçu MA (1976)
Elazı
ğ
İ
li
Ş
eker
Ş
irketi
Besi Bölge
Ş
efli
ğ
ince Yönetilen Sı
ğ
ır Besi
İş
-
letmelerinin Ekonomik Analizi
. Doçentlik Tezi.
- 17.
Karkacıer O, Angın N (1993)
Tokat-Turhal
Sı
ğ
ır Besicili
ğ
i
İş
letmelerinin Fonksiyonel
Analizi
. Do
ğ
a, 17. 617-628.
- 18.
Kılıç M (1994)
Tokat Merkez
İ
lçede Kaynak
Kullanımı Destekleme Fonundan Yararlanan
Sı
ğ
ır Besicili
ğ
i
İş
letmelerinin Ekonometrik
Analizi
. Gaziosmanpa
ş
a Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Tokat.
- 19.
Lipsey GL, Steiner PO, Purvıs DP (1984)
İ
ktisat
. Cilt I. Bölüm 3., Bilim Teknik
Yayınevi (Çeviri, Prof.Dr. Ömer Faruk
Batırel).
İ
stanbul.
- 20.
Nechiporuk LP (1974)
Effect of Age Onset of
Fattening on Productivity of Cattle
. A.B.A.
Vol.44, No:7- 346.
- 21.
Ölez N (1975)
Ankara Bölgesi Sı
ğ
ır
Besicili
ğ
inin Genel Karakterleri
. Lalahan
Zootekni Ara
ş
tırma Enstitüsü Dergisi Yayın
No:38. Deneme Çitli
ğ
i Basım Servisi.
- 22.
Rıggs W
W, Torell R, Bruce B, Kvasnıcka B
(1999)
Economics and Performance of
Northeastern Nevada Feeder Cattle Feedlot
Phase
. Eri
ş
im: [http: // www.ag.unr.edu / AB /
Extension / Cattleman / Cattleman99 / 08.pdf].
Eri
ş
im Tarihi: 30.04.2002.
- 23.
Sakarya E (1982)
Eski
ş
ehir
İ
li Sı
ğ
ır Besi
İş
letmelerinde Besi Maliyet ve Karlılıkları
Üzerinde Bir Ara
ş
tırma
. Doktora Tezi. Ankara
- 24.
Sakarya E (1990)
Ankara
İ
li Kazan
İ
lçesi
Broyler Tavukçuluk
İş
letmelerinde Karlılık ve
Verimlilik Analizleri
. Ankara Üniversitesi
Veteriner Fakültesi Dergisi 37 (2): 375-398.
- 25.
Sakarya E, Günlü A (1996)
Limuzin x Jersey
(F1) Melezi ve Hol
ş
tayn Irkı Tosunlarda
Optimal Besi Süresinin Tespiti Üzerine Bir
Ara
ş
tırma
. Ankara Üniversitesi Veteriner
Fakültesi Dergisi 43 : 113-120.
- 26.
SPSS Inc (1999)
SPSS For Windows Release
10.0
.
- 27.
Topak C (1982)
Simental ve Hol
ş
tayn Irkı
Erkek Danalarla Yapılan Besi
İş
letmecili
ğ
inde
Karlılı
ğ
ı ve Verimlili
ğ
i Etkileyecek Özellik-
lerin Saptanması
. Uzmanlık Tezi. Ankara.
- 28.
Üstünel B (1994)
Ekonominin Temelleri
.
Altıncı Baskı. S: 201-204.
İ
stanbul.
- 29.
Yasankul M (1974)
Ülkemiz Hayvansal
Üretiminde Bölgeler Arası Verimlilik Kar
ş
ıla
ş
-
tırmaları
.
Milli
Prodüktivite
Merkezi
Yayınları, No: 182. Ankara.
- 30
. Zoral KY (1973)
Erzincan ve Erzurum
İ
llerinde Yapılan Ahır Besicili
ğ
inin Ekonomik
Analizi
. Atatürk Üniversitesi Yayın No: 304,
Ziraat Fakültesi Yayın No: 149. Sevinç
Matbaası. Ankara.