1940’lı Yılların Türkiye’sinde Batı Edebiyatına Adımlar

Behice Boran tarafından 1943 yılında yayımlanmaya başlayan Adımlar; düşünce ve edebiyat dünyasına önemli katkılar yapmıştır. Geniş bir yazar kadrosuna sahip olan dergi, Türk düşünce hayatına yeni ufuklar açmayı ilke edinmiştir. Dergide başta Behice Boran ve Muzaffer Şerif Başoğlu olmak üzere Nermin Menemencioğlu, Hilmi Ziya Ülken, Zeki Baştımar, Jean Camborde, Walter Ruben, Liko Amar, Yunus Kâzım Köni, Bekir Kunt, Nurullah Ataç, Suat Taşer, Rıfat Ilgaz, Sabahattin Ali, Kemal Bilbaşar ve Orhan Kemal gibi isimlerin imzaları bulunur. Dergi, II. Dünya Savaşı yıllarının olumsuz şartlarına rağmen Batı edebiyatını yakından izlemiştir. Çağdaş Batı edebiyatını Türk okuruna tanıtmayı hedefleyerek ilerlemeci ve toplumcu olarak nitelediği yazarları ve onların eserlerini öne çıkarmıştır. Kendini halkçı olarak nitelendiren dergi, yayımlandığı dönemde gündeme gelen hümanist yaklaşımlara kendine özgü bir bakış açısıyla eşlik etmiştir. Hümanizmin kaynağını halkta gören, millî kültür ve hümanizmin birbirine karşıt olmadığını savunan dergi, “halkçı hümanist” bakış açısıyla Batı edebiyatına yönelmiş, halkın sanat ve kültür zevkini yükseltmek için “ileri” ve “halkçı” olarak değerlendirdiği Batı edebiyatı ürünlerini örnek göstermiştir. İnsanlık için büyük felaketlerden biri olan savaşın Batı edebiyatı üzerine yansımasını da sayfalarına taşıyan dergi, edebiyat ve toplum arasındaki etkileşimi gözler önüne sermiştir. Ayrıca sosyolojik eleştiri anlayışının hâkim olduğu değerlendirmelerle Adımlar, Türkiye’de henüz akademik düzeyde tam anlamıyla uygulama alanı bulamamış edebiyat sosyolojisine kuramsal açıdan öncü yaklaşımlar getirmiştir. Bu bağlamda makalede Adımlar dergisi tanıtılarak derginin Batı edebiyatına dair yaklaşımları ele alınmıştır. Derginin edebiyat sosyolojisi disiplinine yaptığı Türkiye’de akademik çevrelerce ihmal edilmiş katkılara dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Adımlar, batı edebiyatı, edebiyat sosyolojisi, halkçılık, toplumcu gerçekçilik

Adımlar to Western Literature in Turkiye of the 1940’s

Adımlar, which was founded by Behice Boran in 1943, made important contributions to the world of thought and literature. The magazine, which had a wide staff of writers, adopted the principle of opening new horizons for Turkish intellectual life. The magazine featured writers such as Nermin Menemencioğlu, Hilmi Ziya Ülken, Zeki Baştımar, Jean Camborde, Walter Ruben, Liko Amar, Yunus Kazım Köni, Bekir Kunt, Nurullah Ataç, Suat Taşer, Rıfat Ilgaz, Sabahattin Ali, Kemal Bilbaşar and Orhan Kemal, and especially Behice Boran and Muzaffer Şerif Başoğlu. Despite the unfavourable conditions of the World War II years, the journal followed Western literature closely. Aiming to introduce contemporary Western literature to the Turkish reader, it highlighted progressive and socialist authors and their works. The magazine, which described itself as populist, brought a unique perspective to the humanist approaches that came to the fore at the time of its publication. The magazine, which saw the source of humanism in the people and maintained that national culture and humanism are not contradictory to each other, turned to Western literature with a “popular humanist” perspective, and highlighted the products of Western literature that it considered “advanced” and “populist” in order to broaden people’s artistic and cultural tastes. The magazine revealed both the reflection of the war, one of humanity’s greatest disasters, on Western literature and the interaction between literature and society. In addition, with evaluations that were dominated by an understanding of sociological criticism, Adımlar brought theoretically pioneering approaches to the sociology of literature, which had not yet found a full application at the academic level in Turkiye. In this context, this article introduces Adımlar and discusses the journal’s approaches to Western literature. Attention has been drawn to the journal’s previously neglected contributions to the discipline of sociology of literature by academes in Turkiye.

Keywords:

Adımlar, western literature, sociology of literature, populism, social realism,

PDF

___

Adımlar. (1943, Mayıs). Adımlar. Adımlar, 1, 1-5. google scholar

Arpad, B. (1943, İkinci Teşrin). Harpsonu alman edebiyatında bir sulh muharriri. Adımlar, 7, 223-228. google scholar

Arpad, B. (1993). Erich maria remarque’ın hayat hikâyesi ve edebî kişiliği. Batı cephesinde yeni bir şey yok, 12-31, İstanbul: Görsel Yayınlar. google scholar

Atılgan, G. (2019). Behice Boran öğretim üyesi, siyasetçi, kuramcı (3. bs.). İstanbul: Yordam Kitap. google scholar

Bezci, E. (2021). Özgür sanatın savunusu: yakup kadri ve andre malraux birinci sovyet yazarları kongresinde-1934. Frankofoni, (39), 203-214. google scholar

Bora, T. (2017). Cereyanlar -Türkiye’de siyasi ideolojiler-. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar

Boran, B. (1943, İkinci Teşrin). İngiliz romanının sosyal cephesi. Adımlar, 7, 237-240. google scholar

Boran, B. (1943, Mayıs). Açık yolun türküsü. Adımlar, 1, 9-11. google scholar

Boran, B. (1943, Temmuz). Yayınlar. Adımlar, 3, 107-108. google scholar

Boran, B. (1992). Edebiyat yazıları. İstanbul: Sarmal Yayınevi. google scholar

Boran, B. (2020). Mektuplar, günlükler, şiirler ve bir hikâye. İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları. google scholar

Camborde, J. (1943, Haziran). Bugünün fransız romanı. Adımlar, 2, 43-49. google scholar

Camborde, J. (1943, İkinci Teşrin). Bugünkü fransız edebiyatında ictimaî roman. Adımlar, 7, 218-222. google scholar

Camborde, J. (1944, Nisan). Modern fransız romancılarından paul nizan. Adımlar, 12, 385-390). google scholar

Donbay, A. (2014). Yeni Türk edebiyatında karşılaştırmalı tezler. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(3), 549-582. google scholar

Fişek, A. G. (2017). Her koşulda çalışkan: Prof. Dr. Walter Ruben. Çalışma Ortamı. 151, 19-21. google scholar

Koçak, C. (2011). Tek parti döneminde muhalif sesler. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar

Koçak, C. (2018). Türkiye’de millî şef dönemi. c. 1. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar

Kurdakul, Ş. (1985). Şairler ve yazarlar sözlüğü. İstanbul: Cem Yayınevi. google scholar

Menemencioğlu, N. (1943, Ağustos). Büyük fransız romancısı andre malraux. Adımlar, 4, 116-119. google scholar

Menemencioğlu, N. (1943, Eylül). Malraux’nun yeni romanı. Adımlar, 5, 173-174. google scholar

Menemencioğlu, N. (1943, İkinci Teşrin). Amerikan romanında yeni istikametler. Adımlar, 7, 229-232. google scholar

Menemencioğlu, N. (1943, Mayıs). Bu harp yıllarında fransız şiiri. Adımlar, 1, 11-17. google scholar

Menemencioğlu, N. (1943, Temmuz). Büyük bir amerikan romancısı: johm steinbeck. Adımlar, 3, 90-93. google scholar

Mumcu, U. (2019). Behice Boran ile söyleşi bir uzun yolculuk (23. bs.). İstanbul: Umag Vakfı Yayınları. google scholar

Necatigil, B. (1995). Edebiyatımızda isimler sözlüğü (16. bs.). İstanbul: Varlık Yayınları. google scholar

Ruben, W. (1943, Eylül). Morgan’ın şehvet cezbe romanı. Adımlar, 3, 161-163. google scholar

Ruben, W. (1944, İkinci Kanun). Thomas mann. Adımlar, 9, 290-293. google scholar

Türkkan, R. O. (1943). Solcular ve kızıllar. Bozkurtçu Yayını. google scholar