Socrates’in Yurttaşı Yeniden Anlamlandırması: Demokrasi’ye Karşı Filozofun Savunması

Bu çalışmada Sokrates’in yurttaş kavramını, kendisine kadar gelmiş kavrayışlardan farklı bir biçimde, yeniden anlamlandırması incelenir. Sokrates, Yunan demokrasi geleneğinin en önemli krizlerinden biri olan Peloponez Savaşı sürecinde Atinalılara yönelik eleştirileriyle felsefesini yapılandırmıştır. Atinalılar yüzyıllar boyunca oluşmuş kültür ve geleneklerine dayanarak yaşamlarını sürdürdükleri halde, Sokrates yaşamın ve değerlerin sürekli sorgulanması gerektiğini düşünür. Sokrates Atinalıların ihtiraslarının esiri olma eğilimine kapıldıklarını düşündüğünden, akılın ve doğruluğun yönlendiriciliğinde kararlar almalarını sağlayacak bir felsefe geliştirmeye çalışır. Sokrates insanın bilerek kötü davranışlar gerçekleştirmeyeceğine inanır. Ona göre eğitim sayesinde herkes en doğru davranışı sergileyecek kadar gelişebilir. Dolayısıyla iyi bir polisin, öncelikle, yurttaşlarına iyi bir eğitim sağlaması gerekir. Sokrates iyi bir polisin nasıl olması ve yurttaşlarına hangi eğitimi sağlaması gerektiğine dair düşüncelerini Atina’nın yaşadığı sosyal, ekonomik ve politik krizleri değerlendirerek geliştirir. Bu sayede Sokrates yeni bir yurttaş kavrayışı geliştirme olanağı edinir. Sokrates için polis ile yurttaş birbirlerine aittirler. İyi bir kentin teşekkül edebilmesi için yurttaşların ve polisin aklı ve doğruluğu kendilerine rehber edinmeleri gerekir. Sorgulanmamış bilgilere, geleneğe ve inanışlara dayanarak yaşamın sürdürülmeye çalışıldığı koşullarda akıl ve doğruluk rehberlik yapamaz. Aklın ve doğruluğun rehberliğine güvenen bir yurttaş, kentinde kişisel başarılar elde etmek peşinde koşmamalı, fakat kentindeki her şeyin daha iyi ve doğru nitelikler edinmesi için çabalamalıdır. Bunun için bir yurttaş, kendisinden başlayarak her şeyi sorgulamalı ve doğru düşünme yöntemiyle var olan her şeyin olması gerektiği gibi olması için çaba sarf etmelidir.

___

  • Aristophanes (1957 [423]). Bulutlar, (Çev. A. S. Delilbaşı), Ankara: Maarif Vekâleti Yayınları.Aristoteles. (1959). Politics. Tr. H. Rackham. London: William Heinemann Ltd.Aristoteles. (1984). The Athenian Constitution. Tr. P. J. Rhodes. London: Penguin Classics.Arslan, A. (2010). İlkçağ Felsefe Tarihi: Sofistlerden Platon’a, Cilt 3. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.Huard, R. (2007). Plato’s Political Philosophy: The Cave. New York: Algora Publishing.Plato. (1997). Complete Works. Ed. John M. Cooper. Indianapolis: Hackett Publishing Company.Platon. The Apology of Socrates. Ed. A. M. Adam. Cambridge: Cambridge University Press.Russell, D. C. (2005). Plato on Pleasure and the Good Life. New York: Oxford University Press.