İslam Düşüncesinin Demokrasi Problematiğini “Mağrip Düşüncesi” Çerçevesinde Çözümleme: Câbirî’nin Yaklaşımı

Faslı düşünür Câbirî, Arap-İslam dünyasının uyanışı (Nahda) için Arap-İslam düşüncesinin yeniden yapılandırılmasını kaçınılmaz görür. Çünkü bu düşünce çağın siyasal, toplumsal ve kültürel sorunlarına çözüm bulamamaktadır. Bu düşünceyi (akıl, kültürel miras, gelenek) dinamik hale getirmek için onun referans çerçevesini eleştirmek ve yeniden inşa etmek gereklidir. Câbirî’ye göre Arap-İslam düşüncesinin referans çerçevesi Abbasiler döneminde başlatılan tedvin faaliyetiyle oluşmuştur. Bu çalışmanın konusunu, Câbirî’nin yeni bir tedvin asrı teorisinden hareketle Arap-İslam düşüncesinin demokrasi problematiğinin tahlili oluşturmaktadır. Çalışma, yapı itibariyle biri diğerinin hazırlayıcısı olan iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünü, Câbirî’nin Arap-İslam düşüncesini hangi yöntemlerle ele aldığı ve bu yöntemin kılavuzluğunda söz konusu düşünceyi nasıl tahlil ettiği konuları oluşturacaktır. İkinci bölümde, yeni bir tedvin asrı teorisinde hareketle Arap-İslam düşünce geleneği içerisinde demokrasi problematiğini nasıl çözümlediği incelenecektir. Çalışmanın amacı, Câbirî’nin mevcut Arap-İslam realitesine uygun demokrasinin tesisi için teorik bir model oluşturma iddiasında olduğunu ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Câbirî, Mağrip Düşüncesi, İslam, Tedvin, Şura, Demokrasi

The Analysis of Democracy Problematic of Islamic Thought in The Framework of “Maghrip Thought”: The Approach of Jabiri

Moroccan thinker Jabiri argues that reconstruction of Arab-Islamic thought is inevitable for the awakening of the Arab-Islamic world (Nahda). Because the thought can not find solutions to the political, social and cultural problems of the era. In order to make this thought (reason, cultural heritage, tradition) dynamic, it is necessary to criticize and reconstruct its reference framework. According to Jâbiri, the reference framework of Arab-Islamic thought was formed by the action of the tedvin initiated during the Abbasid period. The subject of this study is the analysis of the problematic of democracy of Arab-Islamic thought based on Jabiri’s theory of a new tedvin century. The study consists of two parts, one of which is the preparatory of the other. The first part of the study will focus on the methods by which Jabiri treats Arab-Islamic thought and how it analyses the thought under the guidance of these methods. In the second part, it will be examined how it has analyzed the problematic of democracy within the Arab-Islamic tradition of thought through a new theory of tedvin century. The aim of the study is to reveal that Jabiri aims to establish a theoretical model for the establishment of democracy in accordance with the current Arab-Islamic reality.

Keywords:

Jabiri, Maghrip Thought, Tedvin, Islam, Shura, Democracy,

PDF

___

Abu-Rabi, Ibrahim M. (2003), “Toward a Critical Arab Reason: The Contributions of the Moroccan Philosopher Muhammad Âbid al-Jabiri”, Islamic Studies, Vol. 42, No.1, ss. 63-95.
Aktay, Yasin (1999), “Aklın Sosyolojik Soykütüğü: Soy Akıldan Tarihsel ve Toplumsal Akla Doğru”, Toplum ve Bilim, s. 82, ss. 114-140.
Akyüz, Vecdi (2012), “Muhammed Âbid el-Câbirî’nin Çağdaş İslam Siyasî Düşüncesine Katkısı”, TYB Akademi, s. 4, ss. 93-110.
Althusser, Louis (2015), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki.
Amoretti, Juan A. Macias (2009), “Islam and Democracy in Contemporary Moroccan Thought: The Political Readings of ‘Abd al-Salam Yasin and Muhammad Âbid al-Jabri”, Journal of Arabic and Islamic Studies, Vol. 9, ss. 110-125.
Arkan, Atilla (2010), “Çağdaş İslam Arap Düşüncesi ve Cabiri”, Ortadoğu Yıllığı, ss. 463-484.
Coşkun, Muhammed (2015), “İslam/Arap Ahlakının Yapısal Soy Kütüğü -Muhammed Âbid el-Câbirî Bağlamında-”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, c. 11, s. 43, ss. 185-204.
Coşkun, Muhammed (2016), “Câbirî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ek-1, ss. 237-240.
Dallmayr, Fred (2011), “Opening the Doors of Ijtihad”, Reset Dialogues on Civilizations, 13 June 2011, https://www.resetdoc.org/story/opening-the-doors-of-ijtihad/ (E.T. 10 Aralık 2019).
Demir, Hilmi (1998), “Tedvin Dönemi ve Anlamın Kökeni”, Dini Araştırmalar, Eylül Aralık, c. 1, s. 2, ss. 137-63.
Efendioğlu, Mehmet (2011), “Tedvin”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 40, ss. 267-269.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2000), Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, (çev. Burhan Köroğlu, Hasan Hacak ve Ekrem Demirli), İstanbul: Kitabevi.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2001a), Arap-İslam Aklının Oluşumu, (çev. İbrahim Akbaba), İstanbul: Kitabevi.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2001b), Arap-İslam Siyasal Aklı, (çev. Vecdi Akyüz), İstanbul: Kitabevi. el-Câbirî, Muhammed Âbid (2003), Felsefî Mirasımız ve Biz, (çev. A. Said Aykut), İstanbul: Kitabevi.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2011), Çağdaş Arap-İslam Düşüncesinde Yeniden Yapılanma, (çev. Ali İhsan Pala ve Mehmet Şirin Çakır), İstanbul: Düşün Yayıncılık.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2013), Kur’an’a Giriş, (çev. Muhammed Coşkun), İstanbul: Mana Yayınları.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2016), Arap Ahlaki Aklı, (çev. Muhammet Çelik), İstanbul: Mana Yayınları.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2018), İbn Haldun’un Düşüncesi: Asabiyet ve Devlet, (çev. Muhammet Çelik), İstanbul: Mana Yayınları.
el-Câbirî, Muhammed Âbid (2019), Arap-İslam Medeniyetinde Entelektüeller, (çev. Numan Konaklı), İstanbul: Mana Yayınları.
El Ahmadi, Mohsine (2018), “State and Religion in al-Jabri’s Political Thought”, Zaid Eyadat, Francesca M. Corrao ve Mohammed Hashas (ed.), Islam, State and Modernity, New York: Palgrave Macmillan, ss. 171-183.
Hashas, Mohammed (2018), “The Arab Possible State: From al-Tahtawi to al-Jabri”, Zaid Eyadat, Francesca M. Corrao ve Mohammed Hashas (ed.), Islam, State and Modernity, New York: Palgrave Macmillan, ss. 271-302.
Hashas, Mohammed vd. (2018), “Introduction-Critique and Change: Al-Jabri in Contemporary Arab Thought”, Zaid Eyadat, Francesca M. Corrao ve Mohammed Hashas (ed.), Islam, State and Modernity, New York: Palgrave Macmillan, ss. 1-21.
Keskin, İbrahim (2010), “Arap/İslam Kültürünün Yapısalcı Analizinin İmkânı: Muhammed Âbid El-Câbirî Örneği”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 19, s. 1, ss. 255- 274.
Keskin, İbrahim (2012), “Çağdaş Arap Düşüncesinde Gelenek ve Modernlik: Muhammed Âbid El-Câbirî Örneği”, Ekev Akademi Dergisi, s. 50, ss. 133-146.
Lahoud, Nelly (2004), “Tradition (Turath) in Contemporary Arabic Political Discourse”, Critique: Critical Middle Eastern Studies, 13:3, ss. 313-333.
Salvatore, Armando (1995), “The Rational Authentication of Turath in Contemporary Arab Thought: Muhammad Al-Jabiri and Hasan Hanafi”, The Muslim World, Vol. LXXXV, No. 3-4, ss. 191-214.