İslâm ve özgürlük sorunu, temelde Müslümanların nasıl bir toplumda yaşamayı istedikleri sorusuyla ilişkilidir. Müslümanlar, nasıl bir toplumda yaşamak istiyorlar? Dinî inançlarının gereklerini istedikleri gibi, herhangi bir müdahaleye uğramadan yerine getirecekleri bir toplum mu yoksa daha fazlasını mı istiyorlar? Daha fazlası ne olabilir? Tüm aşamaları İslâmî hassasiyetlerle belirlenmiş ya da İslâmî bir bakış açısı ile örgütlenmiş “özgür” bir İslâm toplumu, İslâm devleti ya da İslâm medeniyeti, özgür bir toplumda yaşama isteğinden daha fazlasını ifade eder. Bu soruya verilecek olan cevaplar, dinî inancı müdahaleye uğramadan yaşama talebinden daha fazlasını istemek anlamına gelecektir. Bu açıdan İslâm ve özgürlük ilişkisi, aslında bu iki sorunun cevabında ortaya çıkar: Müslümanlar, özgür bir toplumun parçası mı olmak istiyorlar yoksa kendilerine özgü, özgür bir İslâm toplumu mu inşa etmek istiyorlar?