Minourou Bagayogo

Bambara Etno-Felsefesinde İnsan Tasavvuru

Bu çalışmada, Bambara etno-felsefesi incelenmektedir. Etno-felsefe, bir etniğin dünya görüşünden felsefi çıkarımlar yapma süreci olarak tanımlanabilir. Bambara etno-felsefesinin temelinde kozmo-ontoloji kavramı yer almaktadır. Bu bağlamda çalışmamızda, kozmo-ontoloji çerçevesinde insanın doğası ele alınacaktır. Kozmo-ontoloji, kozmik yapının ve varlığın doğasının kökenlerinin incelendiği bir yaklaşım olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda, kozmo-ontoloji evrenin kapsamlı bir biçimde anlaşılmasını ve bu anlayışın varlıkla olan ilişkisini araştırmayı hedefler. Başka bir ifadeyle kozmo-ontoloji, kozmosa dayanarak varlığı inceleyen bir yöntemdir. Bu çalışmada kozmos temel alınarak insan varlığı analiz edilmeye çalışılacaktır. Yani kozmolojik perspektiften insanın varlığı ele alınacaktır. Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, ontolojik yapı temel alınarak insanın bütünlüğü ele alınacak ve bu bütünlüğün nasıl şekillendiği irdelenecektir. İkinci bölümde, insanın değişkenliği ve bu değişkenlik nedeniyle insanın bilinmez bir varlık olduğu tartışılacaktır. Son olarak üçüncü bölümde, insanın insaniyetinin etik ile nasıl şekillendiği ortaya konulacaktır. Bu bağlamda Bambara düşüncesinde Maaya yani hümanizm kavramı detaylı bir şekilde incelenecektir. Bu üç bölümden hareketle Bambaralar için insan, bütüncül ve dinamik bir varlık olarak tanımlanır; insan, kozmos içinde ve kozmosa göre anlam kazanır. İnsan, tüm varlıklarla ontolojik bir ilişki kurar ve dolayısıyla her zaman birlik ve beraberlik içindedir. Bu beraberlik anlayışına dayanarak, Bambaraların hümanizmi (Maaya) sadece insanlar arasında sınırlı kalmaz; hümanizm tüm varlıklar arasında simbiyotik bir ilişki kurmaya yöneliktir. Buna panhümanizm denir. Panhümanizm temelinde Bambaralar, küresel sorunlara çözüm arayışında bulunurlar. Etik temelli bir yaşam ise bireylerin ve toplulukların hem kendilerine hem de çevrelerine karşı duyarlı olmalarını sağlar. Böylece daha sürdürülebilir bir dünya inşa etme çabası güçlendirilmiş olur.

Anahtar Kelimeler:

Bambara kültürü, kozmos (kozmoloji), varlık (ontoloji), insan, bütünlük, etik, hümanizm (Maaya)

The Concept of the Human in Bambara Ethno-Philosophy

This study examines Bambara ethno-philosophy. Ethno-philosophy can be defined as the process of making philosophical inferences from the worldview of an ethnic group. The concept of cosmo-ontology forms the foundation of Bambara ethno-philosophy. In this context, the nature of human will be examined within the framework of cosmo-ontology in our study. Cosmo-ontology can be defined as an approach that investigates the origins of the cosmic structure and the nature of existence. In this context, cosmo-ontology aims to comprehensively understand the universe and to explore the relationship between this understanding and existence. In other words, cosmo-ontology is a method that studies existence based on the cosmos. This study will attempt to analyze human existence based on the cosmos, i.e., it will address human existence from a cosmological perspective. The study consists of three main sections. In the first section, the integrity of human beings will be examined based on ontological structure, and how this integrity is shaped will be explored. In the second section, the variability of human beings and the notion that humans are an unknowable entity due to this variability will be discussed. Finally, in the third section, it will be shown how humanhood is shaped by ethics. In this context, the concept of Maaya, i.e., humanism, in Bambara thought will be examined in detail. Based on these three sections, the Bambara people define humans as holistic and dynamic beings; humans gain meaning within and according to the cosmos. Humans establish an ontological relationship with all beings and, therefore, are always in unity and harmony. Based on this understanding of unity, the Bambara concept of humanism (Maaya) is not limited to humans alone; it aims to establish a symbiotic relationship between all beings. This is called panhumanism. Based on panhumanism, the Bambara seek solutions to global issues. An ethically grounded life ensures that individuals and communities are sensitive both to themselves and to their environment. Thus, the effort to build a more sustainable world is strengthened.

Keywords:

Bambara culture, Cosmos (kosmology), being (ontology), human, integrity, ethics, humanism (Maaya),

PDF

___

Bâ, Amadou Hampaté; Aspect de la civilisation africaine, Paris: Présence Africaine, 1972.

Bâ, Amadou Hampaté; “La Notion De Personne En Afrique Noire”, içinde La Notion De Personne En Afrique Noire. No. 544. Paris: Harmattan, 2002.

Bailleul, Père Charles; Sagesse Bambara : Proverbes Et Sentences, Bamako: Editions Donniya, 2005.

Bassong, Mbog; La Méthode De La Philosophie Africaine. De L’expression De La Pensée Complexe En Afrique Noire, Paris: Harmattan, 2007.

Beattie, John; “Representations of the Self in Traditional Africa La Notion De Personne En Afrique Noire”, Journal of the International African Institute, vol. 50, sy No. 3 (1980): 313-320.

Brenda, Bertrand; “Gender and Spirituality: İnitiation into the Korè in Camara Laye’s Le Regard Du Roi”, The French Review 67, sy No. 4 (Mart 1994): 648-661.

Cissé, Youssouf; “Le Sacrifice Chez Les Bambara Et Les Malinké”, içinde Système De Pensée En Afrique Noire, Paris: Ecole pratique des hautes études, 1981.

Cissé, Youssouf; “Signes Graphiques, Représentations, Concepts Et Tests Relatifs à La Personne Chez Les Malinké Et Les Bambara Du Mali”, içinde La Notion De Personne En Afrique Noire, No. 544. Paris: Harmattan, 2002.

Davidson, Basil; The Africans, an Entry to Cultural History, Harmondsworth: Penguin, 1973.

Etieyibo, Edwin; “African Philosophy and Nonhuman Nature”, içinde Debating African Philosophy:
Perspectives on İdentity, Decolonial Ethics and Comparative Philosophy, 164-178, New York: Routledge, 2019.

Fakoly, Doumbi; Livret De Rituels Kamites: Naissance, Mariage Et Enterrement. Courneuve: Maat Kem Editions, 2018.

Fakoly, Doumbi; Les Chemins De La Maât, Paris: MENAİBUC, 2008.

Grandvaux, Séveraine Kodjo; Philosophies Africaines, Paris: Editions Présence Africaine, 2013.

Griaule, Geneviève Calame; “Sociétés D’initiation Bambara. Le N’domo, Le Kǫrè by Dominique
Zahan”, Ocak 1961.

Henry, L’abbé Joseph; L’âme D’un Peuple Africain, Les Bambara, Leur Vie Psychique, Ethique,
Sociale, Religieuse, Paris: Editions Münster, 1910.

Kaphagawani, Didier N; and Jeanette G. Malherbe, “Epistemology and the Tradition in Africa”, içinde The African Philosophy Reader, Second Editions, 259-270, London: Routledge, 2003.

Matolino, Bernard; “The Concept of Person in African Political Philosophy: An Analytical and Evaluative Study”, Doctor of Philosophy in Philosophy, School of Philosophy and Ethics University of KwaZulu-Natal, 2008.

Menkiti, İfeanyi A; “On the Normative Conception of a Person”, içinde A Companion to African Philosophy, Oxford: Blackwell Publishing, 2004.

Ndaw, Alassane; La Pensée Africaine : Recherche Sur Les Fondements De La Pensée Négro-Africiane, Dakar: Nouvelles Editions Africaines du Sénégal, 1997.

N’Diaye, İssa; “A La Recherche De L’esprit Et De La Tradition Démocratique En Afrique”, Actes du colloque İnternational sur le Cinquantenaire des İndépendances Africaines : İndépendance politique et développement En Afrique: bilan et vision du futur, 2011, 91-110.

Ngaté, Maria Gorsz; “Hidden Meanings: Explorations into a Bamanan Construction of Gender”, Etnology, c. 28, sy No. 2 (Nisan 1989): 167-183.

Niane, Djibril Tamsir; “Introduction”, içinde La Charte de Kurukan Fuga; Aux sources d’une pensée politique en Afrique, Paris: L’Harmattan, 2008.

Perlov, Delia; Alex Vilenkin; Cosmology for the Curious, New York: Springer International Publishing, 2017.

Riesman, Paul; “The Person and the Life Cycle in African Social Life and Thought”, African Studies Review, c. 29, sy No. 2 (Juin 1986): 71-138.

Ruytinx, Jacques; “La Nature Humaine Selon La Philosophie De L’anthropologie Culturelle”, Les Études philosophiques, Actes du XIo Congrès des Sociétés de Philosophie de Langue Française: La Nature Humaine, sy No. 3 (Eylül 1961): 119-122.

Senghor, Léopold Sédar; “L’esprit De La Civilisation Ou Les Lois De La Culture Négro Africaine”,
Présence Africaine, Le Ier Congrès International des Écrivains et Artistes Noirs (Paris-Sorbonne 19-22 Septembre 1956), sy No. 8/10 (Kasım 1956): 51-65.

Senghor, Léopold Sédar; Liberté I, Négritude Et Humanisme, Paris: Editions du Seuil, 1964.
Traoré, Mamadou Lamine; Philosophie Et Géomancie, Vers Une Philosophie Originelle Africaine,
Bamako: Editions Donniya, 2007.

Zahan, Dominique; Religion, Spiritualité Et Pensée Africaines, Paris: Payot, 1970.

Zahan, Dominique; “Texte İnitiatique Bambara: Société D’initiation Bambara Le N’domo, Le Koré”, içinde Textes Sacrés d’Afrique Noire. Paris: Gallimard, 1965.

Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları-Cover

ISSN: 1303-3387
Yayın Aralığı: 2
Başlangıç: 2002
Yayıncı: Dergah Yayınları A.Ş.

Arşiv

Sayıdaki Diğer Makaleler

Posthümanizm Transhümanizm Değildir: Kavramsal Belirsizlik ve Felsefi Ayrımlar Üzerine Bir İnceleme

Selma Sav Hanyyev

Bambara Etno-Felsefesinde İnsan Tasavvuru

Minourou Bagayogo

Bilimsel Devrim ve Teknoloji

Ayşe Efe