Marzano Taksonomisi’ne Göre İlkokul Programlarındaki Kazanımların Değerlendirilmesi: Bir Durum Çalışması

Bu araştırmanın amacı, ilkokul programlarındaki kazanımların Marzano’nun bilişsel alan sınıflamasından yararlanarak bilişsel beceri basamakları açısından sınıflandırıp değerlendirmek ve programların üst düzey bilişsel becerilerin gelişimine katkı sağlama potansiyeline sahip olup olmadığını ortaya koymaktır. Betimsel bir nitelik taşıyan bu araştırmada verilerinin toplanması, çözümlenmesi ve yorumlanmasında nitel araştırma yönteminden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında nitel veri toplama tekniklerinden biri olan doküman analizinden yararlanılmıştır. Çalışmada doküman analizi kapsamında ilkokul Matematik, Türkçe, Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji Öğretim Programları incelenmiştir. İlkokul 4.Sınıf Matematik Öğretim Programında 84, Türkçe Öğretim Programında 241; Fen ve Teknoloji Öğretim Programında 177 ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programında 46 kazanım olmak üzere toplam 548 kazanım değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda programlara bir bütün olarak bakıldığında kazanımların büyük çoğunluğunun bilişsel sistemde yer aldığı, bilişsel farkındalık ve bireysel sistemde yer alan kazanım sayısının oldukça yetersiz olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Marzano taksonomisi, ilkokul programları, program değerlendirme, kazanımlar

Evaluation of Acquisitions in Primary Education Curricula Based on Marzano Taxonomy: A Case Study

The aim of this study is to classify and assess the acquisitions in primary school curricula in terms of the cognitive skills stages using the cognitive domain classification of Marzano and to put forth whether those curricula bear the potential to contribute to the development of higher-level cognitive skills. In this study, case study design which is a qualitative research design was employed in collection, analysis and interpretation of data. Document analysis, a qualitative data collection method, was used for the collection of data. Maths, Turkish Language, Social Sciences and Science and Technology Curricula of Primary School were analyzed as part of document analysis. 84 acquisitions in Maths Curriculum of the 4th grade of primary school, 241 in Turkish Language Curriculum, 177 in Science and Technology Curriculum and 46 in Social Sciences Curriculum, which sum up to 548 acquisitions, were evaluated. As the result of the study, when the curricula were observed in a general frame, it was found that most of the acquisitions were included in cognitive system, while the number of those falling into the sphere of metacognitive or self-systems were quite inadequate.

Keywords:

Marzano Taxonomy, primary education curricula, program evaluation, acquisitions,

PDF

___

Amer, A. (2006). Reflections on Bloom’s revised taxonumy. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 4(8), 213-230.
Anderson, L.W. (1999). Rethinking Bloom’s taxonomy: Implications for testing and assessment. Retrieved from ERIC database (ED435630, TM 030 228).
Anderson, L.W., Krathwohl, D. R. Airasian, P. W., Cruikshank, K.A., Mayer, R.E., Pintrich, P.R., Raths, J. & Wittrock, M. C. (2001). A taxonomy for learning, teaching and assesssing. A revision of Bloom’s Taxonomy of educational objectives. Newyork: Addison Wesley Longman, Inc.
Arı, A. (2011). Bloom’un gözden geçirilmiş bilişsel alan taksonomisinin türkiye’de ve uluslararası alanda kabul görme durumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 749-772.
Arı, A. & Gökler, Z. S. (2012). İlköğretim fen ve teknoloji dersi kazanımları ve SBS sorularının yeni Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. X.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresinde sunulmuş sözlü bildiri, Niğde, Türkiye.
Aydın, M. (2013). Beş nitel araştırma yaklaşımı- Nitel araştırma yöntemleri. (J.W. Cresswell: Mesut Bütün & Selçuk Beşir Demir, Çev.) içinde, Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (ss.69-110). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Aydın, N. & Yılmaz, A. (2010).Yapılandırıcı yaklaşımın öğrencilerin üst düzey bilişsel becerilerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 57-68.
Bailey, K. D. (1982). Methods of social research (2. Baskı). New York: The Free Press.
Barak, M. & Ben-Chaim, D. & Zoller, U. (2007). Purposely teaching for the promotion of higher-order thinking skills: A Case of Critical Thinking. ResSciEduc, 37, 353–369.
Bekdemir, M. & Selim, Y. (2008). Revize edilmiş Bloom Taksonomisi ve cebir öğrenme alanı örneğinde uygulaması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 185-196.
Berberoğlu, G., Arıkan, S., Demirtaşlı, N., İş Güzel, Ç. & Özgen Tuncer, Ç. (2009). İlköğretim 1. ve 5. sınıflar arasındaki öğretim programlarının kapsam ve öğrenme çıktıları açısından değerlendirilmesi. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama Dergisi. Ocak-Şubat 2009, 1, 10-48.
Bıkmaz, F. H. (2002). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf fen bilgisi dersi yazılı sınav sorularının öğrenme düzeylerine ve türlerine göre analizi, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8, 74-74.
Bloom, B. S. (1979). İnsan nitelikleri ve okulda öğrenme (D. A. Özçelik, Çev.). Ankara: Meb Yayınları. Boddy, N., Watson, K., & Aubusson, P. (2003). A trial of the five Es: A referent model for constructivist teaching and learning. Research in Science Education, 33, 27–42.
Bümen, N. T. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom Taksonomisi. Eğitim ve Bilim, 31(142), 3-14.
Bütün, M. (2013). Araştırma yaklaşımının seçimi. (John W. Cresswell: Çeviri Editörü: Selçuk Beşir Demir) içinde Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni (ss. 1-22). Ankara: Eğiten Kitap.
Büyüköztürk, Ş. , Çakmak, E. K. , Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Coşar, Y. (2011). İlköğretim altıncı sınıf matematik dersi çalışma kitabındaki soruların kapsam geçerlilik ve yenilenmiş Bloom taksonomisinin bilişsel süreç boyutuna göre analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum
Çakıroğlu, Ü., Güven, B. & Akkan, Y. (2008). Matematik öğretmenlerinin matematik eğitim bilgisayar kullanımına yönelik inançlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35,38-52.
Çalışkan, M. (2010). Geniş ölçekli durum belirleme çalışmalarında üst düzey düşünme becerilerinin değerlendirilmesi: PISA Fen ve Matematik Okuryazarlığı. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama Dergisi, 10, 32-58.
Çepni, S. (2009). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: PEGEM.
Çevik, Ş. (2010). Ortaöğretim 9.10. ve 11. Sınıf fizik ders kitaplarında bulunan sorular ile 2000-2008 yılları arasında öğrenci seçme ve yerleştirme sınavlarında sorulan fizik sorularının bloom taksonomisi açısından incelenmesi ve karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
Demirtaşlı, N. (2010). Sosyal bilgiler dersinde üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama dergisi, Temmuz-Eylül, 9, 23-32.
Dursun, A. (2014). YGS 2013 matematik soruları ile ortaöğretim 9.Sınıf matematik sınav sorularının Bloom taksonomisi ve öğretim programına göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi-Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitülerinin Ortak Yürüttüğü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Doğanay, A. & Güzel Yüce, S. (2010). Öğrencilerin düşünme becerilerinin geliştirilmesinde rehberli yardım: Bir öğretmenin sözel ifadelerinin analizine ilişkin durum çalışması. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama Dergisi, 16(2), 185-214.
Doğanay, A. & Sarı M. (2014). “Öğretim amaçlarının belirlenmesi, ifade edilmesi ve uygun içeriğin seçimi”. In Doğanay, A. (Ed.), Öğretim İlke ve Yöntemleri (ss. 37-80). Ankara: Pegem Akademi.
ERG (2005). Yeni öğretim programlarını inceleme ve değerlendirme raporu, 16.01.2006 tarihinde http://www.erg.sabanciuniv.edu/docs/mufredat_raporu.doc adresinden alınmıştır.
Erktin, E. (2002): İlköğretimde düşünme becerilerinin geliştirilmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 16, 61-70.
Eroğlu, D. & Sarar-Kuzu, T. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki dilbilgisi kazanımlarının ve sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Başkent Üniversitesi Eğitim Dergisi, 1(1), 72-80.
Gall, J.P., Gall, M. D. & Borg, W. R. (1999). Apply in educational research: A practical guide. New York: Longman. Gezer, M. & İlhan, M. (2014). 8. Sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi kazanımları ile değerlendirme sorularının Solo taksonomisine göre incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 19(32), 193-208.
Gökler, Z. S. (2012). İlköğretim İngilizce dersi hedefleri kazanımları SBS soruları ve yazılı anlatım sınav sorularının yeni bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. TÜBAR-XXXII-/2012-Güz: 127-146.
Kablan, Z. Baran, T. & Hazer, Ö. (2013). İlköğretim matematik 6-8 öğretim programında hedeflenen davranışların bilişsel süreçler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 347-366.
Konak, Ö. A. (2010). Eğitim ve öğretim etkinlikleri üzerine. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama Dergisi, 10, 4-5.
Kutlu, Ö., Yalçın, S. & Pehlivan, E. B. (2010). İlköğretim programında yer alan kazanımlara dayalı soru yazma ve puanlama çalışması. İlköğretim Online, 9(3), 1201-1215.
Marzano, R. J. (2001). Designing a new taxonomy of educational objectives. California: Corwin Press.
MEB (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5.Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
MEB (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-5.Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
MEB (2006). Avrupa dilleri için ortak başvuru metni: Öğrenme-öğretme-değerlendirme. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
MEB (2009). İlköğretim matematik dersi 1-5. sınıflar öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
MEB EARGED (Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı). (2003). TIMSS 1999 Üçüncü uluslararası matematik ve fen bilgisi çalışması ulusal raporu. Ankara. 03.02.2015 tarihinde http://timss.meb.gov.tr/wpcontent/uploads/timss_1999_ulusal_raporu.pdf adresinden alınmıştır.
MEB EARGED (Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı) (2002). İlköğretim öğrencilerinin başarılarının belirlenmesi (öbbs-2002). Durum belirleme raporu. Ankara.
MEB EARGED (Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı). (2013). PISA 2012 Ulusal ön raporu. 03.02.2015 tarihinde http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2013/12/pisa2012-ulusal-on-raporu.pdf adresinden alınmıştır.
MEB (2015). PISA uluslararası öğrenci değerlendirme programı. PISA 2012 araştırması ulusal nihai rapor. Ankara:İşkur Matbaacılık.
Murphy, E. (1997). Constructivism from philosophy to practice: Characteristics of constructivist learning and teaching. 08/09/2008 tarihinde http://www.stemnet.nf.ca/~elmurphy/emurphy/cle3.html adresinden alınmıştır.
OECD (2013). Education at a glance 2013: OECD Indicators [OECD (2013), Bir bakışta eğitim 2013: OECD Göstergeleri], OECD Publishing, Paris, http://dx.doi.org/10.1787/eag-2013 adresinden alınmıştır.
Oğuz A. (2008). Yapılandırmacılık. B. Duman (Ed.) içinde, Öğretim ilke ve yöntemleri (s. 368-404). Ankara: Maya Akademi Yayınları.
Özbay, M. (2003). Türkçe öğretiminde hedef-araç ilişkisinin ders kitabı örneğinde değerlendirilmesi. Tübar-XIII-/2003-Bahar, 59-69.
Özden, Y. (2003). Öğrenme ve öğretme (5. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Özgen-Tuncer, Ç. (2010). Türkçe dersinde üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama Dergisi, 9, 34-49.
Palmer, E. J. & Devitt, P. G. (2007). Assessment of higher order cognitive skills in under graduate education: modifie dessay or multiple choice questions? BMC Medical Education, 7:49. PISA Türkiye. 20.05.2014 tarihinde http://pisa.meb.gov.tr adresinden alınmıştır.
Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş nicel ve nitel yaklaşımlar. (D. Bayrak, H. B. Arslan & Z. Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Savaş, Ö. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme etkinliklerinin güncelleştirilmiş Bloom Sınıflaması’na göre üst düzey bilişsel beceriler açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Senemoğlu, N. (2005). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya (12. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi. Sönmez, V. (2009). Program geliştirmede öğretmen elkitabı. Ankara: Anı Yayıncılık.
Şahinel, S. (2002). Eleştirel düşünme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Şenses, A. (2008). İlköğretim 6.sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki soruların kapsam-geçerlik ve Bloom taksonomisine göre analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
Tolan, Y. (2011). Seviye belirleme sınavı (SBS) sorularının fen ve teknoloji dersi öğretim programına uygunluğu ve Bloom taksonomisine göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Tsaparlis, G. & Zoller, U. (2003). Evaluation of higher vs. lower-order cognitive skills-type examinations in chemistry: implications for university in-class assessment and examinations. The Royal Society of Chemistry, 7(2), 50-57.
Üner, S. (2010). IX. ve X. Sınıf kimya ders kitaplarındaki ve kimya sınavlarındaki soruların Bloom Taksonomisi’ne göre analizi ve öğrencilerin bilişsel düzeyleriyle ilişkisinin tespit edilmesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Watts, M., Jofili, Z., & Bezerra, R. (1997). A case for critical constructivism and critical thinking in science education. Research in Science Education, 27(2), 309–322.
Wilen, W. (1991). Question in gskills for teachers. What research say to the teacher? (Third Edition). Washington, D.C.: National Education Association. ERIC Document Reproductionno: ED 332983.
Yağmur, K. (2009). Türkçe ders kitapları üst düzey bilişsel becerilerin gelişimini ne oranda sağlamaktadır? Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama Dergisi, 5, 19-34.
Yalın, H. İ. (2005). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme, (15. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Yeşilyurt, E. (2012). Öğretmen adaylarının bilişsel alanla ilgili sınama durumu soruları yazma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 519-530.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Güncelleştirilmiş geliştirilmiş 5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Zoller, U. (1999). Scaling-up of higher-order cognitive skills-oriented college chemistry teaching: An action-oriented research. Journal of Research in Science Teaching, 36(5), 583–596.
Zoller, U. (2000a). Teaching college science towards the next millennium: Are we getting it right? Journal of College Science Teaching, 29, 409-414.