İNTİHAR DAVRANIŞINDA RİSK FAKTÖRLERİ: BİR GÖZDEN GEÇİRME
İntihar ve intihar girişimleri tüm dünyada en önemli ölüm ve morbidite nedenleri arasında yer almaktadır. Ülkemizde de son yıllarda yapılan çalışmalarda, özellikle genç nüfusta intihar hızlarında artış olduğu belirlenmiştir. İntihar davranışını anlama ve engellemede, risk faktörlerinin yanı sıra koruyucu tedavi stratejileri belirlenmeye çalışılmaktadır. Kompleks bir davranış biçimi olması nedeniyle intihar davranışında biyopsikososyal bir yaklaşım gerekmektedir. Başta duygudurum bozuklukları olmak üzere psikiyatrik bozukluklar, intihar davranışında majör risk faktörlerinden olması ile birlikte ek risk faktörlerinin bu süreçte etkili olduğu düşünülmektedir. İntihar davranışını tanımlama veya yordama ile ilişkili olarak birçok model öne sürülmüştür. Bu modellerden biri olan stresdiatez modelinde kalıcı (trait-dependent) ve durumsal (state-dependent ) özelliklerin önemi ve psikiyatrik has alıklar da dahil olmak üzere, psikososyal stres terle karşılaşıldığında intihar davranışı ile tep d vermenin, altta yatan bir yatkınlık ya da diatez ile açıklanabileceği üzerinde durulm jştur. Bu derlemede biyopsikososyal etkenler, psikiyatrik bozukluklarla ilişkili faktörler, stres-diatez modeli, intihar davranışında olunsuz bilişsel yapılanmalar ve intihar davranışır ı engellemeye yönelik girişimler ile koruyucı faktörler gözden geçirilmiştir.
Risk Factoti in Suicidal Behavior
Suicide and suicidal attempts are one of the leading cause •> of morbidity and mortality in the world. İn recent studies, an inerease has been shovvn in suicide rates especially for young population in our country. İn order to understand and prevent suicidal behavior, preventive treatment strategies and risk factors are being investigated. Since suicidal behavior involves a complicated multifactorial process, a biopsychosocial approach is necessitated. Although psychiatric disorders such as mood disorders are considered to be the most important risk factors, it is thought that additional risk factors also play an important role in the process. Several models are proposed for defining and predicting suicidal behavior. İn stressdiathesis approach, which is one of the most vvidely accepted models, state and trait dependent characteristics are emphasized and it is claimed that even in the presence of a psychiatric disorder, to react with suicidal behavior may be related to an underlying predisposition or diathesis. İn other vvords, stress-diathesis model tries to explain why one person commits suicide during a depressive episode and another does not. İn this paper preventive measures for suicidal behavior, specific risk factors related to psychiatric disorders, biopsychosocial factors, cognitive and stress-diathesis models for suicide are discussed
___
- Arango V, Undervvood MD, Gubbı AV, Mann JJ
(1995) Localızed Alteratıons in Pre and Postsynaptıc
Serotonın Bındıng Sıtes in the Ventrolateral Prefrontal
Cortex of Suıcıde Vıctıms Braın Res, 688 121-133
- Audenaert K, Goethals I, Van Laere K, Lahorte
P, Branş B, Versıjpt J, Vervaet M, Beelaert L, Van
Heerıngen K, Dıerckx R (2002) SPECT Neuropsychologıcal
Actıvatıon Procedure Wıth the Verbal Fluency
Test in Attempted Suıcıde Patıents Nucl Med
Commun, 23(9) 907-916
- Bartels SJ, Drake RE, McHugo GJ (1992) Alcohol
Abuse, Depressıon, and Suıcıdal Behavıor in
Schızophrenıa Am J Psychıatry, 149 394-395
- Batıgun AD (2005) İntihar olasılığı Yaşamı Sürdürme
Nedenleri, Umutsuzluk ve Yalnızlık Açısından
Bir İnceleme Türk Psikiyatrı Dergisi, 16(1) 29-39
- Beautraıs AL, Joyce PR Mulder RT (1996) Access
to Fırearms and the Risk of Suıcıde A case
Control Study Aust NZJ Psychıatry, 30 741-748
- Bender M (2000) Suıcıde and Older AfrıcanAmerıcan
VVomen Mortalıty, 5 158-170
- Bradley EH, Prıgerson H, Carlson MD, Cherlın
E, Johnson HR, KasI SV (2004) Depressıon Among
Survıvıng Caregıvers Does Length of Hospıce Enrollment
Matter? Am J Psychıatry, 161(12) 2257-2262
- Brandon TH (1994) Negatıve Affect as Motıvatıon
to Smoke Current Dırectıons in Psychologıcal
Science, 3 33-37