NİLÜFER DEMİRSOY, ÖMÜR ŞAYLIGİL, MEHMET TOPAL, Hilmi ÖZDEN

17. Yüzyılda Bir Kadın Cerrah: Küpeli Saliha Hatun ve Cerrahileri İlgili Rıza Formlarının Değerlendirilmesi

Amaç: Dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi, Osmanlı Devletinde de cerrahi uygulamalar hekimler tarafından değil cerrahlar tarafından gerçekleştirilmiştir. Tıp ve cerrahi, ortaya çıktıklarından bu yana erkeklerin tekelinde gibi görünsede, literatür kadın hekimlerin ve cerrahların da uzun bir geçmişe sahip olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, 17. yüzyılda yaşayan ve Küpeli adı ile bilinen Saliha Hatun hakkında bilgi edinmek ve Üsküdar Şer‘iyye Sicilleri’nde ki mevcut belgelere dayanarak, cerrahi müdahalelerle ilgili rıza senetleri değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Yöntem: Üsküdar Şer‘iyye Sicilleri’nden Saliha Hatun'a ait rıza belgeleri incelenmiştir. Seçilen belgelerin transkiripsiyonları ve türkçe çevileri yapılarak tasnif edilmiştir. Belgeler ayrı ayrı değerlendilmiştir. Bulgular: Saliha Hatun Cerrahide hazıktı ve meslektaşları arasında üstün bir pozisyonda idi. Bu çalışmanın amacı için incelediğimiz onam formları, 17. yüzyılda pratik yapan bir kadın cerrahın olduğunu ve hastaları ile ameliyatlar yaptığını ve onam formlarını imzaladığını göstermektedir. Hastaların çoğu fıtık tedavisi için onu ziyaret etti. Sonuç: Şer‘iyye Sicilleri’nden bulunan rıza senetlerine dair belgeler, 17. yüzyılda Küpeli Saliha Hatun isimli kadın cerrahın varlığına dair kanıt sağlamaktadır. Bu çalışmanın amacı doğrultusunda incelenen onay formları Saliha Hatun'un fıtık ameliyatlarında ustalaştığını göstermektedir. Bu aynı zamanda, Osmanlı kadınlarının bu çağlarda sahip olduğu etkin rol ve pozisyonu gösteren önemli kanıtlar niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler:

Küpeli Saliha Hatun, Rıza Formları, Osmanlı Devleti, Cerrahi Uygulamalar, 17.Yüzyıl

A Female Surgeon in The 17th Century: Kupeli Saliha Hatun and an Evaluation of Consent Forms Related to Her Surgeries

Objective: As in many places in the world, surgical practices in the Ottoman Empire as well were performed not by physicians but surgeons. Even it seems that medicine and surgery have been dominated by males from their appearance, the literature shows that the appearances of female physicians and surgeons date back to old times. In this Study, Based on the knowledge achieved on Saliha Hatun, lived in the 17th century and known with the name Kupeli, and on documents available in Uskudar Shari'a Court Records, consent notes of surgical interventions were evaluated in this study. Methods: The consent documents of Saliha Hatun from Uskudar Shari'a Court Records were examined.The transcriptions of selected consent documents of Saliha Hatun were translated into Turkish and assorted. The documents were separately evaluated. Results: Saliha Hatun was hazık in surgery and had a superior position among her peers. The consent forms we examined for the purpose of this study show that there was a female surgeon practicing in the 17th century, and she was performing surgeries and signing consent forms with her patients. The majority of patients visited her for the treatment of hernia. Conclusions: The documents of consent notes, supplied from Court Records, provides evidence of the presence of a female surgeon named Saliha Hatun in the 17th century. The consent forms examined for the purpose of this study show that Saliha Hatun was adept at hernia operations This evidence also shows that Ottoman females had effective roles and positions in these eras.

Keywords:

Kupeli Saliha Hatun, Consent Form, Ottoman Empire, Surgical practices, 17th Century,

PDF

___

1- Sarı N. Osmanlı Hekimliği ve Tıp Bilimi [Ottoman medical practice and Sicence] The New History of Medicine Studies-5 1999:11-68 2- Abdülaziz Bey. Osmanlı Adet Merasim ve Tabirleri. 3.Baskı Tarih Vakfı Yurt Yayınları (Yayına Hazırlayan: Prof.Dr.Kazım Arısan, Duygu Arısan. Günay Numune) İstanbul, 2002;185-1883- Sehsuvaroğlu BN, et al. Türk Tıp Tarihi [Turkish Medical History] Bursa, 1984;185-188 4- Kahya E, Erdemir A. Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları [Medical and Health Institutions from Ottoman to Republic] Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ankara, 2000;267-270.5- Burrow G, et al. The Evalution of Women as Physicians and surgeons. The Annals of Thoracic Surgery-71 2001:27-29.6- Wirtzfeld D.A. The History of Women in Surgery. Can J Surg. 2009; 52(4):317-320.7- Pastena, Janis A. “Women in Surgery: an ancient Tradition. Arch Surg 1993;(128):622-6268- Ekinci E.B. Osmanlı Devleti'nde Mahkemeler ve Kadılık Müessesesi Literatürü [The Ottoman Literstüre of Ottoman Courts and Qadi] Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 2005;13(5):417-4399- Akgündüz A. Islam Hukukunun Osmanlı Devletinde Tatbiki: Şer’iye Mahkemeleri ve Şer’iye Sicilleri [The Application Of Islamic Law in The Ottoman State (1299- 1923): The Shari'ah Courts And The Shari'ah Records] Islam Hukuku Araştırmaları Dergisi-14 2009:13-48.10- Demir A. Konya Şer’iyye Sicillerinde Rıza Senedi Örnek’leri (1659-1749) [The Sample of Acceptance Form in Konya Ser’iyye Registers (1659-1749)] History Studies International Journal of History Academic Journal 2012:31-4611- Gedikli F. Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şer'iyye Sicilleri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 2005;3(5):187-21312- Akgündüz A. Şer’iyye Mahkemeleri ve Şer’iyye Sicilleri. Türkler Ansiklopedisi, e.10 Ankara 2002:54-6813- Gedikli F. Şer’iyye Sicillerinin hukuk tarihi açısından önemi ve sicillere dayalı araştırmalar. Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları. ISAM Yayınları, İstanbul, 2007;73-9614- Bilgin A. Usküdar Mahkemesi ve Sicilleri in:İstanbul Kadı Sicilleri Usküdar Mahkemesi 1. Numaralı Sicil H919/927 –M.1513-1521. Ed. Çoskun Yılmaz İSAM Yayınları, İstanbul, 2008;17-2315- Tok O. Osmanlı Dönemi Hekim-Hasta İlişkileri (Kadı Sicillerine Göre XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Kayseri Örneği). [Physician-Patient Relations in the Ottoman Period (Case of Kayseri in XVII and XVIII th Centuries According to Qadi Registers).] Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 2008;(3/4): 788-805. 16- Sarı N. Osmanlı Darüşşifalarına Tayin Edilecek Görevlilerde Aranan Nitelikler [Qualifications and moraly requisite for the personnel to be employed in the ottoman hospitals(Dar-al-Shifas)] The New History of Medicine Studies-1 1995:11-54.17- Sahillioğlu H. Usküdar’ın Mamure (Cedide) Mahallesi Fıtık Cerrahları. [Hernia Surgeons of Scuttarı in Usküdar] The New History of Medicine Studies-4 1998:59-6418- Gedikli F. Osmanlı Hukukunda Hekim Sorumluluğu ve XVII. Yüzyılda Ünlü Bir Fıtık Cerrahı [The Medical Liability in the Ottoman Law and the Famous Physician of Hemia of the I 7th Century] Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları-4 2007:15-2719- Kara M.A, Aksoy Ş. On the Ottoman Consent Documents for Medical Interventions and the Modern Concept of Informed Consent . Saudi Med J. 2006;27(9):130820- Başagaoglu I. et al. Anesthesia Technigues in the Fifteenth Century by Serafeddin Sabuncuoğlu. Anesthesia and Analgesia 2006(102):128921- Çetin O. Usküdar’da Bir Kadın Cerrah Kupeli Kızı Saliha Hatun, IV. Usküdar Sempozyumu, 3-5Kasım 2006 Bildiriler, II. Cilt Istanbul 2007 p. 519-530.22- Ozkan T. Hukuk ve Tıp Fetvalaa göre Osmanlıda Doktor Hasta İlişkileri [The Law in Medicine Patient-Physician Relations in Ottoman Society according to Fatwas] Health in Ottomans 1. Ed.Dr. C.Yilmaz , Dr.N.Yilmaz İstanbul 2006. p.335-34123- Sarı N. Ethical Aspects of Ottoman Surgical Practice T Klin J Med Ethics 2000;(8):9-14.

ISSN: 1309-3878
Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
Başlangıç: 2009
Yayıncı: Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD adına Yrd.Doç.Dr.Cemil Işık Sönmez