İngiltere’nin Trabzon Konsolosu Mr. Breene’nin Erzurum, Kars, Doğubayazıt Ve Ağrı Gezisi (1948)

İngiltere’nin Trabzon Konsolosu Mr. Breene’nin gezisi, Soğuk Savaş yıllarında yapılmıştır. Gezi, uzun süreden beri gergin bir çizgide seyreden Türk-Sovyet ilişkisinin geldiği noktayı, sınıra en yakın bölgede yapılan gözlem ve incelemelerle tespit amacını taşıyordu. Türkiye ile Sovyetler Birliği (SSCB) arasında II. Dünya Savaşı yıllarında başlayan gerginlik savaş sonunda artarak devam etmiştir. Savaş sonrasında Türk-Sovyet ilişkisine hâkim olan durum, güvensizlik oldu. Karşılıklı görüşmelerde Sovyet yetkililerin Montreux rejimini aşmak, Boğazlar’da Sovyetler lehine yeni düzenlemeler yapmak, Kars ve Ardahan’ın kendilerine verilmesi gibi talepleri, iki ülke arasındaki ilişkiyi tıkadığı gibi gerginliği doruk noktasına çıkarmıştır. Sovyet tehdidi, savaş sonrasında Türkiye ile ABD arasındaki yakınlaşmanın önemli nedenlerinden de biridir. SSCB’nin yayılmacı siyasetine karşı, İngiltere’nin teşviki ile bir savunma hattı oluşturmak isteyen ABD için Türkiye, stratejik konumu bakımından önemliydi. Çalışmamızda ele almış olduğumuz gezi notları, kritik ve önemli gelişmelere gebe olan Soğuk Savaşın genel dinamikleri çerçevesinde ele alınarak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Sovyetler Birliği, İngiltere, ABD, Boğazlar, Kars

Britain’s Consul In Trabzon, Mr. Mr. Breene’s Trip To Erzurum, Kars, Doğubayazıt and Ağrı (1948)

Britain’s Consul in Trabzon, Mr. Breene’s trip was conducted in the Cold War period. Making observations and examinations on the borderline, the purpose of the trip was to establish the facts about the Turkish-Soviet relations which had been on edge for a long time. World War II lies at the root of the tension between Turkey and the Soviet Union, and after the war the tension began to increase continuously. Lack of confidence dominated the post-war relations of Turkey and the Soviet Union. In the mutual negotiations Soviet authorities were eager to invalidate the regime of Montreux and have privileges on the straits. Furthermore, they asked for Kars and Ardahan. This kind of demands blocked the relations of two countries, and the tension reached to top. The convergence between Turkey and the USA was one of the direct results of Soviet threat. Promoted by the Great Britain, the USA was willing to form a line of defense against the expansionist policies of the USSR, and Turkey was important for the USA in terms of her strategic position. Travel notes dealt in this paper will be evaluated within the frame of general dynamics of Cold War which would bear critical and important developments.

Keywords:

Soviet Union, Great Britain, USA, Straits, Kars,

PDF

___

Aktaş, Melih (2006). Türk Sovyet İlişkilerinde Amerikan Faktörü (1950-1960), İstanbul: Şema Yayınevi.
Armaoğlu, Fahir (1991). Belgelerle Türk Amerikan Münasebetleri, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Aydın, Mustafa (2001). “II. Dünya Savaşı ve Türkiye, 1939-1945”, Türk Dış Politikası, Ed. Baskın Oran, Cilt: I, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.399-474.
Deringil, Selim (1994). Denge Oyunu II. Dünya Savaşında Türk Dış Politikası, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Erkin, Feridun Cemal (1968). Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara:Başnur Matbaası.
Gönlübol, Mehmet ve [ve başk] (1996). Olaylarla Türk Dış Politikası 1919-1995, Ankara: Siyasal Kitapevi.
Gürün, Kamuran (2000). Savaşan Dünya ve Türkiye 3 1939-1945, İstanbul:Tekin Yayınevi.
Hale, William (2003). Türk Dış Politikası (1774-2000), İstanbul: Mozaik Yayınları.
Hasanlı, Cemil (2011). Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Doğru Türk Sovyet İlişkileri , Çev: Ali Asker, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Oran, Baskın (2001) “Dönemin Bilançosu”, Türk Dış Politikası, Ed. Baskın Oran, Cilt: I, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.367-398.
Orkunt, Sezai (1978). Türkiye-ABD Askeri İlişkileri, İstanbul: Milliyet Yayınları.
Sander, Oral (1979). Türk Amerikan İlişkileri (1947-1964), Ankara: Ankara Üni. SBF Yayınları.
Sever, Ayşegül (1997). Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye Batı ve Ortadoğu (1945-1948), İstanbul: Boyut Yayıncılık.
Tahran Yalta ve Potsdam Konferansları: Gizli Belgeler,(1972). (Çev. Fahri Yazıcı), İstanbul: Sinan Yayınları.
Tony, Judt (2006) Savaş ve Sonrası: 1945 Sonrası Avrupa Tarihi, Çev Dilek Şendil, YKY, İstanbul
Weısband Edward (1974). II. Dünya Savaşında İnönü’nün Dış Politikası, İstanbul: Milliyet Yayınları.