Türkiye'de Hastaya Gerçeğin Söylenmesi: Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Açısından

Hastanın zarar görmemesi ya da hastaya yarar sağlanması beklentisiyle hastaya sağlık durumu, tanısı, tedavisi ile ilgili bilgi verilmemesi ya da bunlar ile ilgili hastadan bilgi saklanması hekim-hasta ilişkisinin eski dönemlerinden beri vardır. Ancak bu uygulama hem uluslararası hasta hakları belgelerinde hem de yasalarca korunan hastanın bilgilendirilme, özel yaşamının korunması, geleceğini belirleme haklarının ihlaline neden olabilmektedir. Günümüzde bu gibi yaklaşımlardan uzaklaşılmakta olsa da hastaya sağlık durumu hakkında bilgi verilmemesi bazı kültürlerde yaygındır. Türkiye’de hastanın zarar görmemesi amacıyla hastaya gerçeğin söylenmemesine olanak sağlayan hükümler sağlık mevzuatında yer almaktadır. Tıbbi Deontoloji Tüzüğü ve Hasta Hakları Yönetmeliği’nde hastaya sağlık durumu ile ilgili bilginin verilmesinin hastaya zarar verebileceği hallerde, bilginin hastadan saklanabileceği belirtilmiştir. Makalede bu hükümler, hastanın geleceği hakkında karar verme, tıbbi girişime onam verme, özel hayatına saygı hakları açısından incelenmiş ve bu hükümlerin tıp hukuku ve etiğine uygun olarak yeniden düzenlenmeleri ile ilgili önerilere yer verilmiştir.

Telling The Truth To Patients In Turkey: In Terms of Medical Ethics and Medical Law

Since the ancient times of the physician-patient relationship, withholding information from the patient or keeping the patient in the dark about his health status, diagnosis or treatment in anticipation of benefiting or not harming the patient, exists. However, this practice may cause violations of the patient’s right to be informed, right to privacy and right of selfdetermination, protected by both the law and the international patient rights documents. Today, even though such approaches are being abandoned, withholding information from the patient regarding his health status is still common in some cultures. In Turkey, provisions that allow withholding the truth from the patient, in order to avoid harming the patient can be found in the health legislation. In the Medical Deontology Regulation and the Patient Rights Regulation; it is stated that, in cases, where it may harm the patient, the information about his health status can be hidden from the patient. In this article, these provisions were examined in terms of the patient’s right of self-determination, right to give consent to the medical intervention, right to respect for private life and some suggestions are included regarding the reorganization of these provisions in accordance with medical law and ethics.

PDF

___

1. Sert G. Uluslararası bildirgeler ve tıp etiği açısından hasta hakları. Seçkin Hukuk Yayınları, Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara, 2019. s.135,136,58,64,75,87
2. Jonsenar, Siegler M, Winslade Wj. Clinical Ethics: a practical aproach to ethical decisions in clinical medicine, Seventh Edition Mc Graw Hill Medical, Publishing, 2010. s. 51.
3. Jackson J. Telling the truth. Journal of Medical Ethics, 1991; 17: 5-9
4. Veatch RM, The Basics of Bioethics. 2nd ed. Prentice Hall, New Jersey 2003. pp.80
5. Ethical issues in death and dying, second edition, Ed. Beauchamp Tl. / Veatch Rm. Prentice hall new-jersey 1996. pp 65.
6. Higgs R. On telling patients truth. Moral dilemmas in medicine Ed. Lockwood M, 192-202, Oxford OUP. 1985. s. 192-202.
7. Rogers W, Mayer AB. Practical Ethics for General Practice. Oxford, 2004. s. 45-53
8. Annas, GJ. Rights of the terminally ıll patient. Journal of Nursing Administration 1974 March-April: s. 40-44.
9. Oken D. What to tell cancer patients a study of medical attitudes. Journal of American Medical Association April 1, 1961: 1120-1128. 10. Samp R J, Curreri A R. A questionnaire survey on public cancer education obtained from cancer patients and their families Cancer 1957: 10. 384-382.
11. Hardin CH. Branch physiciatric aspects of malignant disease. Bulltein of Cancer Progress 1956; 6:102-104.
12. Novack DH, Plumer R, Smith RL, Ochitill H, Morrow GR, Bennett JM. changes in physicians' attitudes toward telling the cancer patient. Journal of the American Medical Association 1979;241(9):897-900
13. Goldberg Rj. Disclosure of information to adult cancer patients: issues update. J Clin Oncol 1984;2: 948-54.
14. Balseven A, Büken Örnek N. Yaşamın sonunda alınan kararlarda hekimin tutumu kültürlerarası karşılaştırma. Klinik, Etik, Kültürel ve Hukuki Yönleriyle Yaşamın Sonuna İlişkin Kararlar Toplantısı. Ed. Büken Örnek N, Akpınar A. Hacettepe Biyoetik Merkezi Hacettepe Üniversitesi Matbaası. Ankara 2014; 48-54.
15. Rosenberg AR, Starks H, Unguru Y, Feudtne C, Diekema D, Truth telling in the setting of cultural differences and ıncurable pediatric illness. JAMA Pediatr. 2017 Nov 1; 171(11): 1113–1119.
16. Thomsen OO, Wulff Hr, Martin A, Singer PA. What Do Gastroenterologists In Europe Tell Cancer Patients? Lancet. 1993 Feb; 20;341(8843):473-6.
17. Liu Y, Yang J, Huo D, Fan H, Gao Y. Disclosure of cancer diagnosis in China: the incidence, patients’ situation, and different preferences between patients and their family members and related influence factors. Cancer Management and Research 2018; 10:2173–2181 18. Ni YH, Alraek T. What circumstances lead to non-disclosure of cancer-related information in China? A qualitative study Support Care Cancer 2017; 25:811–816
19. Datlı U, Çelik P, Gökaltay T, Şakar Coşkun A, Yorgancıoğlu AA. Hekimlerin, hasta yakınlarının ve toplumun akciğer kanseri tanısının söylenmesine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Tuberk Toraks 2017; 65 (1):9-17.
20. Ozdogan M, Samur M, Bozcuk HS, Coban E, Artac M, Savas B, et al. “Do not tell”: what factors affect relatives’ attitudes to honest disclosure of diagnosis to cancer patients? Support Care Cancer 2004; 12:497-502.
21. Yıldırım G. Sağlık hukuku açısından kanserli hastaları bilgilendirme zorunluluğu ve bilgilendirmenin psikolojik sonuçları T.C. Medipol Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Hukuku Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman Gönenç Fİ.
22. Erdem A. Hasta Hakları ve Terminal Dönem. Yoğun Bakım Dergisi 2003;3(1):37-42 23. Köprülü Ö. Hekimin Hukuki Sorumluluğu. İBD 1984; 58 (10-11-12):589-613.
24. Reisoğlu S. Hekimlerin Hukuki Sorumluluğu. Sorumluluk hukukundaki yeni gelişmeler v. sempozyumu, Türk hukukunda hekimin hukuki ve cezai sorumluluğu, Ankara 12-13 Mart 1982, 1983.
25. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi. 4/12578 Bakanlar Kurulu Kararı, RG: T. 19.2.1960, S. 10436. 26. Hasta Hakları Yönetmeliği. RG: T. 01.08.1998, S. 23420
27. Beachamp TL. Informed consent, in medical ethics ed. Veatch RM, jones and bartlett publishers, inc.:1989;173-200.
28. Appelbaum PS, Lıdz CW, Meisel A. Informed Consent Legal and Clinical Practise. New York Oxford University Press, USA, 1987. .s. 13,66- 71,79
29. Helvacı, S. Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Haklarını Koruyucu Davalar, (Mk. D. 24/a fıkra I, İMK md. 28/a fıkra I), Beta, İstanbul, 2001. s.52
30. Erman, B. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğu, Birinci Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2003, s.154;
31. Ozanoğlu HS. Hekimlerin Hastalarını Aydınlatma Yükümlülüğü, AÜ-HFD, 2003,Cilt 52, Sayı:3, Ankara, s.55-77, s.60.
32. “Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi” Avrupa Konseyi bünyesinde 4 Nisan 1997 tarihinde imzaya açılmış, Türkiye Cumhuriyeti tarafından, 4 Nisan 1997 tarihinde imzalanan bu Sözleşme; TBMM tarafından 3.12.2003 tarihinde onaylanmıştır. Bu sözleşmenin onaylandığına dair kanun, 5013 Kanun numarası ile 9 Aralık 2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir.
33. Tababet ve Şuabat-ı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Kanun. RG: T. 1928, S.863.
34. Storch, J. Patients’ rights ethical and legal ıssues ın health care and nursing, McGraw-Hill Ryerson Limited, Canada 1982. s. 57
35. Ayan M. Tıbbi Müdahaleden Doğan Hukuki Sorumluluk, Kazancı Yayınları, İstanbul, 1993. s.78- 79
36. Aşçıoğlu Ç. Tıbbi yardım ve el atmalardan doğan sorumluluklar, doktorların devletin ve özel hastanelerin sorumluluğu, cezai ve hukuki, Ankara, 1993. s.34
37. Doruk S, Sevinç C, Fidan Sever, İtil O, Akkoçlu A. The trends of relevance about telling lung cancer diagnosis: social constraints, medical practice in several clinics Tuberk Toraks 2012; 60(4): 336-343
38. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu. RG: T. 7 Nisan 2016, S. 29677
39. Büken, Örnek Nu. Truth Telling İnformation Communication With Cancer Patients İn Turkey JSHIM 2003;2:31-36.
40. Sert, G. Tıp Etiği Ve Mahremiyet Hakkı, Babil Yayınları, İstanbul, 2008. s. 134,135
41. Ateşçi, FÇ, Oğuzhanoğlu NK, Baltalarlı B. Karadağ F. Özdel O. Karagöz N. Kanser Hastalarında Psikiyatrik Bozukluklar Ve İlişkili Etmenler. Türk Psikiyatri Derg; 2003;14: 145-152.