Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Bireylerde Bakım Bağımlılığı ve İlişkili Faktörler

GİRİŞ ve AMAÇ: Kronik böbrek yetmezliğinde yaşanan semptomlar ve uygulanan girişimsel tedavi yöntemleri, bireyin iyilik halini, günlük performansını ve günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık düzeyini etkilemekte; çoğu zaman bireyi bir başkasına bağımlı duruma getirmektedir. Çalışmada kronik böbrek yetmezliği hastalarının bağımlılık düzeyini belirlemek ve bağımlılığa neden olan faktörleri değerlendirmek amaçlanmıştır. YÖNTEM ve GEREÇLER: Kesitsel tipteki araştırma ŞubatMayıs 2019 tarihleri arasında bir üniversite hastanesinin nefroloji kliniğinde en az bir yıldır hastalık tanısı almış olan, hemodiyaliz tedavisi uygulanan, 18 yaş ve üzerinde olan, bilişsel anlamda herhangi bir bozukluğu bulunmayan ve açıklama sonrası çalışmaya katılmayı kabul eden 195 birey ile yürütülmüştür. Çalışma verileri; tanıtıcı bilgi formu, Bakım Bağımlılığı Ölçeği, Yorgunluk Şiddet Ölçeği ve Visual Analog Ağrı Skalası kullanılarak toplanmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde; sayı, yüzdelik hesabı, ortalama hesabı, İndependent Samples T-Test ve One Way Anova Testi ve Pearson’s korelasyon analizi kullanılmıştır. BULGULAR: Çalışmada kronik böbrek yetmezliği hastalarının orta düzeyde bakım bağımlılığı yaşadıkları; haraketlilik, giyinme/soyunma, tehlikelerden kaçınma, günlük aktiviteler ve eğlence aktivitelerinde bağımlılık düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Bununla birlikte yaş, eğitim durumu, ek bir kronik hastalık varlığı, hastalık süresi değişkenleri ve yorgunluk, ağrı, kas güçsüzlüğü, iştahsızlık ve kaşıntı semptomlarının bakım bağımlılık düzeyini anlamlı düzeyde etkilediği belirlenmiştir. TARTIŞMA ve SONUÇ: Bakım bağımlılığı, kronik böbrek yetmezliği hastalarında değerlendirilmesi gereken önemli bir konudur ve hastaların bağımsızlığını desteklemek için uygun bakım, eğitim, danışmanlık, savunuculuk hizmetlerinin kullanılması gerekmektedir.

Care Dependency and Related Factors in Patients with Chronic Renal Failure

INTRODUCTION: Symptoms and interventional treatment modalities in chronic renal failure influence the wellbeing, daily performance and independence of daily living activities and often makes the individual dependent on someone else. The aim of the study was to determine the level of dependence of chronic renal failure patients and to evaluate the factors that cause dependence. METHODS: The cross-sectional study was carried out with 195 individuals who had been diagnosed with disease for at least one year, underwent hemodialysis treatment, aged 18 years or older, had no cognitive impairment and agreed to participate in the nephrology clinic of an university hospital between February and May 2019. Demographic information form, Care Dependency Scale, Fatigue Severity Scale and Visual Analog Pain Scale were used to collect study data. In the statistical analysis of the data; number, percentage, mean, Independent Samples T-Test, One Way Anova Test and Pearson’s correlation analysis were used. RESULTS: In the study, it was determined that patients with chronic renal failure had a moderate level of care dependence, level of care dependence was higher in mobility, dressing/removing clothes, avoidance of dangers, daily activities, recreational activities, and the level of age, educational status, presence of an additional chronic disease, duration of disease and some of the symptoms significantly affected the level of care dependence. However, age, education, presence of an additional chronic disease, duration of illness and symptoms of fatigue, pain, muscle weakness, loss of appetite and itching were found to affect the level of care dependence significantly. DISCUSSION AND CONCLUSION: Care dependence is an important issue to be evaluated in chronic renal failure patients and appropriate care, training, counseling and advocacy services should be used to support the independence of patients.

PDF

___

1. Dijkstra A, Hakverdioğlu Yönt G, Akın Korhan E, Muszalik M, Kedziora-Kornatowska K, Suzuki M. The care dependency scale for measuring basic human needs: An international comparison. Journal of Advanced Nursing 2012; 68(10): 2341-2348.
2. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı (2014-2017). Erişim: www.tsn.org.tr/pdf/Turkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı.pdf. Erişim Tarihi: 13.01.2019.
3. Topbaş E, Bingöl G. Psikososyal boyutu ile diyaliz tedavisi ve uyum sürecine yönelik hemşirelik girişimleri. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2017; 12(1): 36-42.
4. Bai YL, Lai YL, O Lee B, Chang Y, Chiou P. The impact of depression on fatigue in patients with haemodialysis: a correlational study, Journal of Clinical Nursing 2015; 24: 2014–2022.
5. Letchmi S, Das S, Halim H. Fatigue experienced by patiens receiving maintenance dialysis in hemodialysis units, Nursing and Health Sciences. 2011; 13: 60–64.
6. Dıjkstra A, Kazımı Er H, Halfens RJG. Using the care dependency scale for identifying patients at risk for pressure ulcer. Journal of Advanced Nursing.. 2015; 71(11): 2529–2539.
7. Türk G, Üstün R. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olan bireylerin bakım bağımlılığının belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2018; 11(1): 19-25.
8. Piredda M, Matarese M, Mastroianni C, D'angelo D, Hammer MJ, Marinis MG. Adult patients’ experiences of nursing care dependence. Journal of Nursing Scholarship. 2015; 47(5): 397-406.
9. Kissel EJ, Dassen T, Lohrmann C. Comparison of the responsiveness of The Care Dependency Scale for Rehabilitation and the Barthel Index. Clinical Rehabilitation. 2011; 25(8): 760-67.
10. Akın Korhan E, Hakverdioğlu Yönt G, Tokem Y, Karadağ Ö, Sarıoğlu E, Yıldız, K. Dâhiliye ve cerrahi kliniklerde yatan hastaların bakım bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013; 16(4): 199-204.
11. Dijkstra A, Buist G, Moorer P, Dassen T. Construct validity of the nursing care dependency scale. Journal of Clinical Nursing. 1999; 8(4): 380- 388.
12. Hakverdioğlu Yönt G, Akın Korhan E, Khorshid L, Eşer İ, Dijkstra A. Bakım Bağımlılığı Ölçeğinin (Care Dependency Scale) yaşlı bireylerde geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Turk Geriatri Dergisi. 2010; 13: 71
13. Krupp LB, LaRocca NG, Muir-Nash J, Steinberg AD. The Fatigue Severity Scale. Application to patients with multiple sclerosis and systemic lupus erythematosus, Archive Neurology 1989; 46: 1121- 1123.
14. Armutlu K, Korkmaz NC, Keser I, Sümbüloğlu V, Akbıyık DI, Güney Z, et al. The validity and reliability of the Fatigue Severity Scale in Turkish multiple sclerosis patients, The International Journal of Rehabilitation Research 2007; 30(1): 81–85.
15. Çöçelli LP, Bacaksız BD, Ovayolu N. Ağrı tedavisinde hemşirenin rolü. Gaziantep Tıp Dergisi 2008; 14(2): 53-58.
16. Orhunbilge N. Uygulamalı Regresyon ve Korelasyon Analizi. Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3. Basım. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, ss:24-26.
17. Varol E, Karaca Sivrikaya S. Kronik böbrek yetmezliğinde yaşam kalitesi ve hemşirelik. Dokuz Eylül Üniveristesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2018; 8(2): 89-96
18. Atashpeikar S, Jalilazar T, Heidarzadeh M. Self-care ability in hemodialysis patients. Journal of Caring Sciences 2012; 1: 31-35
19. Kurbun H, Akten İM. Hemodiyaliz hastalarında öz-bakım gücü ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Turkish Nephrology, Dialysis and Transplantation Journal 2018; 27(3): 277-287
20. Kalender N, Tosun N. Determination of the relationship between adequacy of dialysis and quality of life and self-care agency. Journal of Clinical Nursing 2013; 23: 820-828
21. Cook WL, Jassal SV. Functional dependencies among the elderly on hemodialysis. Kidney International 2008; 73(11): 1289-1295.
22. Mollaoğlu M. Disability, activities of daily living and self efficacy in dialysis patients. TAF Prev Med Bull. 2011; 10: 181-186
23. Li G, Wang X, Liu L, Tong W. The care dependency of patients after laparoscopic abdominal surgery and associated factors in China. Applied Nursing Research. 2017; 38: 95-98.
24. Muszalik M, Kornatowski T, ZielińskaWięczkowska H, Kędziora-Kornatowska K, Dijkstra A. Functional assessment of geriatric patients in regard to health-related quality of life (HRQoL). Clinical Intervention Aging. 2015; 10: 61.
25. Kavuran E, Turkoglu N. The Relationship Between Care Dependency Level and Satisfaction with Nursing Care of Neurological Patients in Turkey. International Journal of Caring Sciences. 2018;11(2): 725-733.
26. Kılıç HF, Cevheroğlu S, Görgülü RS. Dahiliye ve cerrahi kliniklerinde yatan hastaların bakım bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2017;10(1): 22-28
27. Fors A, Gyllensten H, Swedberg K, Ekman I. Effectiveness of person-centre care after acute coronary syndrome in relation to educational level: Subgroup analysis of a two-armed randomised controlled trial. The International Journal of Cardiology 2016; 221: 957–962.
28. Alemdar H, Pakyüz Çınar S. Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücünün yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2015; 2: 19-30
29. Muz G, Eğlence R. Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz bakım gücü ve öz yeterliliğin değerlendirilmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2013; 2: 15-21
30. Akgöz N, Arslan S. Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda yaşanan semptomların incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2017; 12(1), 20-28.
31. Bektaş Akpınar N, Aşkın Ceran M, Şafak Ş , Özkalp B. Hemodiyalız hastalarının öz yeterlilik durumu, bakım gereksinimi ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirebilme düzeyleri. Hemşirelik Bilimi Dergisi 2019, 2 (1), 5-10.
32. Bonner A, Wellard S, Caltabiano M. The impact of fatigue on daily activity in people with chronic kidney disease. Journal of Clinical Nursing. 2010; 19(21‐22): 3006-3015.
33. Şanlıtürk D, Ovayolu N, Kes D. Hemodiyaliz hastalarında sık karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri. Nefroloji Hemşireliği Dergisi 2018; 13(1):17-25.