Toplum Sağlığını Arttırmada Yeni Bir Hizmet Modeli: Prekonsepsiyonel Bakım ve Hemşirenin Rolü

1980’li yıllarda geliştirilen prekonsepsiyonel bakım çocuk sahibi olmadan önce bireylerin sağlığını korumayı ve doğum sonuçlarını geliştirmeyi amaçlayan koruyucu bir sağlık hizmetidir. Prekonsepsiyonel bakımın başlıca hedefi, gebelikte gelişebilecek anormal durumları erken dönemde tanılamak, acil ve uygun girişimleri başlatmaktır. Kısaca birincil korumayla anne ve çocuk sağlığını bozacak bireysel, çevresel faktörleri ve davranışları azaltarak ölüm ve sakatlıkları önlemektir. Toplum sağlığını arttırmayı amaçlayan bu hizmetten sadece belirli bir grubun değil, tüm kadınların ve erkeklerin yaşam boyu yararlanması uygun görülmektedir. Bu bağlamda ülkemizde kullanım oranı istendik düzeyde olmayan prekonsepsiyonel bakımın bireylere verilmesi konusunda en büyük rol ve sorumluluklar hemşirelere düşmektedir. Bu rol ve sorumluluklar dahilinde hemşirelerin prekonsepsiyonel bakım ile ilgili bilgilerini sürekli güncellemelerine ve bakım alan bireylere etkin danışmanlık hizmeti vermelerine büyük ölçüde gereksinim duyulmaktadır. Böylece verilen nitelikli bakım ve danışmanlık sayesinde toplumda farkındalık oluşacak ve hizmetin kullanım oranı artacaktır. Bu makalede toplumumuza verilen bakım konusunda büyük bir boşluk oluşturan prekonsepsiyonel bakımın amacı, sağladığı yararlar ve bu kapsamda uygulananan girişimler literatür eşliğinde ele alınacak ve tartışılacaktır.

A New Service Model To Increase Community Health: Preconceptional Care And The Nurse's Role

Developed in the 1980s, preconception care is a preventive health service aimed to protect the health of pregnant women before giving birth and improve birth outcomes. The primary goal of preconception care is to not only recognize abnormalities early during the pregnancy but also to initiate urgent and appropriate interventions. In short, it is to prevent death and injury through primary prevention by reducing the personal and environmental factors and behaviors that would disturb the well-being of both mother and child. The lifelong benefits of this service not only help to increase the public health of a certain group but also all members of society. In this context, nurses play the biggest role and are responsible to give preconception care wherever the usage rates are not at the desired level in our country. Within these roles and responsibilities, there is a great need for nurses to constantly update their knowledge of preconception care and to provide effective counseling services to those receiving care. Therefore, thanks to qualified care and consulting, awareness will increase in society as well as rates of preconception care usage. The purpose of this article is to discuss preconception care, which constitutes a major gap in the care given in our society, and to highlight its benefits and implemented initiatives in line with the literature.

PDF

___

1 . Özkan A, Arslan H. Gebeliğe karar verme, fizyolojik yakınmaları algılama ve eğitim gereksinimleri. Zeynep Kamil Tıp Bülteni. 2007;38(4):155-61.
2 . Kırkham C, Harris S, Gryzybowski S. Evidence-based prenatal care: Part 1: General prenatal care and counseling issues. American Family Physician. 2005;71(7):1307-16.
3 . Doğan Pekince G, Ertem G. Doğum öncesi dönem. In: Sevil Ü, Ertem G. editors. Perinatoloji. 1st ed. Ankara: Nobel Tıp Kitabevi; 2016. p. 127-68.
4 . Baysoy NG, Özkan S. Gebelik öncesi (prekonsepsiyonel) bakım: Halk sağlığı perspektifi. Gazi Med J. 2012;23:77-90. doi:10.5152/ gmj.2012.25
5 . Pasinlioğlu T. Health education for pregnant women: The role of background characteristics. Patient Education and Counseling. 2004;53(1):101-6. doi: 10.1016/S0738-3991(03)00121-6
6 . Sevil Ü, Bakıcı A. Gebelikte yaşanan fiziksel sorunların saptanması ve bunları etkileyen etmenlerin incelenmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi. 2002;12(3):56-62.
7 . Ebrahim SH, Lo SST, Zhuo J, Yeol Han J, Delyove P, Zhu, L. Models of preconception care implementation in selected countries. Matern Child Health J. 2006;10(Suppl. 1):37-42. doi: 10.1007/s10995-006-0096-9
8 . Shrestha DR. Safe motherhood. Reproductive Health National and International Perspectives. 2008;1:77-82.
9 . Sönmez Y. Doğum öncesi bakım hizmetleri. STED. 2008;16(1):9-12.
10 . Central for Diseases Control and Prevention. Preconception care and health care [cited 2017 January 29]. Available from: https://www.cdc. gov/preconception/index.html
11 . Fraser DM, Cooper MS. Preceonception care. Myles Textbook for Midwives. 2003; 14:174-80.
12 . Coşkun A. Genetik danışmanlık ve prekonsepsiyonel bakım. In: Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği. 1st ed. İstanbul: Koç Vakfı Yayınları: 2012. p. 103-30.
13 . Şahin M, Yurdakul M. Gebelik öncesi danışmanlık. İ.Ü.F.N. Hem Derg. 2012;20(21):80-5.
14 . World Health Organization. Preconception care: Maximizing the gains for maternal and child health. 2013 [cited 2017 March 13]. Available from: http://www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/ preconception_care_policy_brief.pdf
15 . Köse MR. Cinsel sağlık ve üreme sağlığı: Sağlık sektörü için ulusal stratejik eylem planı 2005-2015. 2010 [cited 2017 March 13]. Available from: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/a%C3%A7sap9.pdf
16 . Moos MK. Preconceptional health promotion: progress in changing a prevention paradigm J Perinat Neonat Nurs. 2004;18(1):2-13. doi: 10.1097/00005237-200401000-00002
17 . Freda MC, Moos MK, Curtis M. The history of preconception care: Evolving guidelines and standards. Maternal And Child Helath Journal. 2006;10(5):43-52. doi: 10.1007/s10995-006-0087-x
18 . Coşkun A. Prekonsepsiyonel bakım ve danışmanlık: Kadın yaşamındaki yeri ve önemi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2011;8(3):8- 15.
19 . Cullum AS. Changing provider practices to enhance preconceptional wellness. JOGNN. 2003;32(4):543-9. doi: 10.1177/0884217503255016
20 . Johnson K, Posner SF, Biermann J, Cordero JF, Atrash HK, Parker CS, et al. Recommendations to improve preconception health and health care: United States. MMWR Recomm Rep. 2006;55(RR-6):1-23.
21 . Korenbrot C, Steinberg A, Bender C, Newberry S. Preconcepton care: A systematic review. Maternal and Child Health Journal. 2002;6(2):75- 88. doi: 1092-7875/02/0600-0075/0
22 . The American College of Obstetricians and Gynecologists. Committee opinion no.452: Primary and preventive care: Periodic assesments. Obstetrics And Gynecology. 2009;114(6):1444-51.
23 . Allaire AD, Cefalo RC. Preconceptional health care model. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 1998;78:163-8. doi: 10.1016/S0301- 2115(98)00062-1
24 . Sheldon T. Netherlands considers introducing preconception care. BMJ. 2007;335(7622):686-7. doi: 10.1136/bmj.39353.518067.DB
25 . Czeizel AE. Primary prevention of birth defects by periconception care including multivitamin supplementation. Ballaire’s Clin Obstet Gynecol. 1995;9(3):417-30. doi: 10.1016/S0950-3552(05)80372-4
26 . The Family Planning Association of Hong Kong. Pre-pregnancy checkup [cited 2017 March 15]. Available from: https://www.famplan.org. hk/en/our-services/clinic-services/pre-marital-fertility-preparation/prepregnancy- check-up/content
27 . Lally JR. Understanding babies’ needs: For our babies. New York: Teachers College Press; 2010.
28 . Hillemeier ML, Weisman CS, Chase GA, Dyer Shaffer ML. Women’s preconceptional health and use of health services: Implications for preconception care. HSR: Health Services Research. 2008;43(1):54-75. doi: 10.1111/j.1475-6773.2007.00741.x.
29 . Gedikbaşı A, Akyol A, Mağar V, Ark C, Ceylan Y. 40 yaş üstü gebeliklerin perinatal sonuçları. Perinatoloji Dergisi. 2006;14(1):1-6.
30 . Aynıoğlu Ö. 35 yaş üzeri doğum yapan gebelerin demografik özelliklerinin değerlendirilmesi. Kocatepe Medical Journal. 2014;15(2):152-5.
31 . Şekeroğlu M, Baksu A, İnce Z, Gültekin H, Göker N, Özsoy S. Adölesan ve ileri yaş gebeliklerde obstetrik sonuçlar. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni. 2009;43(1):1-7.
32 . Cross PK, Hook EB. An analysis of paternal age and 47, +21 in 35.000 new prenatal cytogenetic diagnosis data from the New York State Chromosome Registry: No significant effect. Human Genet. 1987;77;307-16.
33 . Alp M, Oral D, Budak T. Down sendromu ön tanılı 584 olguda sitogenetik çalışma. Dicle Tıp Dergisi. 2007;34(4):283-9.
34 . Rasmussen KM, Yaktine AL. Institute of Medicine (US) and National Research Council (US) Committee to Reexamine IOM Pregnancy Weight Guidelines; Weight Gain During Pregnancy: Reexamining the Guidelines; 2009.
35 . Irvine L, Shaw R. The impact of obesity on obstetric outcomes. Current Obstetrics and Gynaecology. 2006;16(1):720-33. doi: 10.1016/j. curobgyn.2006.05.008
36 . Yanıkkerem E, Mutlu S. Maternal obezitenin sonuçları ve önleme stratejileri. TAF Prev Med Bull. 2012;11(3):353-64. doi:10.5455/ pmb.1-1325850422
37 . Ejder Apay S, Kılıç M, Pasinlioğlu T. Obez gebelerde doğum eylemi ve doğum sonu dönem. TAF Prev Med Bull. 2010;9(2):151-6.
38 . Gürel S, Gürel H. Gebelik aralığı, doğum aralığı ve sağlıklı gebelik. Perinatoloji Dergisi. 1995;3(4):22-4.
39 . Stanilio DM, DeFranco E, Pare E, Odibo AO, Peipert JF, Allsworth, JE et. al. Short interpregnancy interval: Risk of uterine rupture and complications of vaginal birth after cesarean delivery. Obstet Gynecol 2007;110(5):1075-82. doi: 10.1097/01.aog.0000286759.49895.46
40 . Conde-Agudelo A, Belizan JM. Maternal morbidity and mortality associated with interpregnancy interval:cross sectional study. BMJ. 2000;321(7271):1255-9. doi: 10.1136/bmj.321.7271.1255
41 . Fuentas-Afflick E, Hessol NA. Interpregnancy interval and risk of premature infants. Obstetrics and Gynecology. 2000;95(3):383-90.
42 . Smith GCS, Pell JP, Dobbie R. Interpregnancy interval and risk of preterm birth and neonatal death: Retrospective cohort study. BMJ. 2003;327(313):1-6. doi: 10.1136/bmj.327.7410.313
43 . Uskun E. Akraba evlilikleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2011;10(2):54- 6.
44 . Güven MA, Ceylaner S. Amniyosentez ve kordosentez ile prenatal tanı: 181 olgunun değerlendirilmesi. Perinatoloji Dergisi. 2005;13(1):25-30.
45 . İnandı T, Savaş N, Arslan E, Yeniçeri A, Peker E, Alışkın Ö, et al. Hatay’da akraba evliliği sıklığı, nedenleri, çocuk sağlığı, ilişkilerde mutluluk ve yaşam doyumu. Turk J Public Health. 2016;14(1):43-55. doi: 10.20518/thsd.08098
46 . Bittles AH, Black ML. The impact of consanguinity on neonatal and infant health. Early Hum Dev. 2010;86(11):737-41. doi: 10.1016/j. earlhumdev.2010.08.003.
47 . Kublay G, Terzioğlu F, Karatay AGG. Gebelik ve sigara. 1st ed. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayını; 2008. p. 7-16.
48 . Özcebe H. Çocuklar ve sigara. 1st ed. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayını; 2008. p. 8-13.
49 . Terzioğlu F, Yücel Ç. Sigaranın üreme sağlığına etkileri. Sağlıcakla Dergisi. 2008;9:12-7.
50 . Doğu S, Ergin A. Gebe kadınların sigara kullanımını etkileyen faktörler ve gebelikteki zararlarına ilişkin bilgileri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2008;1(1):26-38.
51 . Ananth CV, Savitz, DA, Luther ER. Maternal cigarette smoking as a risk factor for placental abruption, placenta previa, and uterine bleeding in pregnancy. Am J Epidemiol. 1996;144(9):881-9.
52 . Demirkaya B. Gebelikte sigara içiminin plasenta ve yenidoğan üzerine etkileri [dissertation]. İstanbul: TC Sağlık Bakanlığı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği; 2004.
53 . Alp H, Selimoğlu MA, Yaman S, Energin M, Altınkaynak S, Orbak Z. Gebelikte sigara kullanımın fetüse etkileri. Türk Pediatri Arşivi. 2014;30(2):80-3.
54 . Üstün C, Malatyalıoğlu E. Gebelikte sigara kullanımının fetüs ve plasenta üzerine etkileri. On Dokuz Mayıs Üni. Tıp Fak. Derg. 1990:7(1):43-8.
55 . Emanuele MA, Emanuele NV. Alcohol’s effects on male reproduction. Alcohol Health Res World. 1998;22(3):195-201.
56 . Lassi ZS, Imam AM, Dean SV, Bhutta ZA. Preconception care: Caffeine, smoking, alcohol, drugs and other environmental chemical/radiation exposure. Reproductive Health. 2014;11(3):1-12. doi: 10.1186/1742-4755-11-S3-S6.
57 . Dişsiz M, Kızılkaya Beji N. Gebelik ve hemşirelik yaklaşımı. In: Kızılkaya Beji N. editor. Kadın Sağlığı ve Hastalıkları. 1st ed. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2015. p. 209-304.
58 . Dunlop AL, Gardiner PM, Shellhaas CS, Menard MK, McDiarmid MA. The clinical content of preconception care: The use of medications and supplements among women of reproductive age. Am J Obstet Gynecol. 2008;199(6):367-72. doi: 10.1016/j.ajog.2008.07.065.
59 . McDiarmid MA, Gardiner PM, Jack BW. The clinical content of preconception care: Environmental exposures. Am J Obstet Gynecol. 2008;199(6):357-61. doi: 10.1016/j.ajog.2008.10.044.
60 . Postlethwaite D. Preconception health counseling for women exposed to teratogens: The role of the nurse. JOGNN. 2003;32(4):523-32. doi: 10.1177/0884217503255373
61 . Solomon BD, Jack B, Feero WG. The clinical content of preconception care: genetics and genomics. Am J Obstet Gynecol. 2008;199(6):340-4. doi: 10.1016/j.ajog.2008.09.870.
62 . Türk Hematoloji Derneği. Otoimmun hemolitik anemi tanı ve tedavi kılavuzu 2011 [cited 2017 September 16]. Available from: http://www. thd.org.tr/thdData/Books/94/kilavuzu-tek-parca-halindegoruntulemek- icin-tiklayiniz.pdf
63 . T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü. Genetik hastalıklar [cited 2017 September 17]. Available from: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/genetik.pdf
64 . Onen F. Familial mediterranean fever. Rheumatol Int. 2006;26(6):489- 96.
65 . Taşpınar A, Bolsoy N, Şirin A. Gebeler fiziksel şiddete uğruyorlar mı? Manisa örneği. Adli Psikiyatri Dergisi. 2005;2(2):41-7.
66 . Güler N. Gebelikte eşi tarafından kadına uygulanan fiziksel, duygusal, cinsel ve ekonomik şiddet ve ilişkili faktörler. DEUHYO Elektronik Dergi. 2010;3(2):72-7.
67 . Körükcü Ö, Deliktaş A, Aydın R, Kabukcuoğlu K. Gebelikte psikososyal sağlık durumu ve doğum korkusu. Clin Exp Health Sci. 2017. doi: 10.5152/clinexphealthsci.2017.359.
68 . Şahin EM, Kılıçarslan S. Son Trimester gebelerin depresyon ve kaygı düzeyleri ile bunları etkileyen etmenler. Balkan Med J. 2010;27(1):515- 8.
69 . Fall A, Goulet L, Vézına M. Comparative study of major depressive symptoms among pregnant women by employment status. Springer Plus. 2013;2:201. doi: 10.1186/2193-1801-2-201
70 . Kuğu N, Akyüz G. Gebelikte ruhsal durum. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi. 2001;23(1):61-4.
71 . Frieder A, Dunlop AL, Culpepper L, Bernstein PS. The clinical content of preconception care: women with psychiatric conditions. American Journal of Obstetrics & Gynecology. 2008;199(6):328-32. doi: 10.1016/j.ajog.2008.09.001.
72 . Başgöl Ş, Oskay Ü. Prekonsepsiyonel dönemde ve gebelikte kanıt temelli yaklaşımlar. International Journal of Human Sciences. 2012;(9)2:1524- 34.
73 . World Health Organization. Antenatal care for a positive pregnancy experience. 2016 [cited 2017 March 14]. Available from: http://www. who.int/reproductivehealth/publications/maternal_perinatal_health/ anc-positive-pregnancy-experience/en
74 . De-Regil LM, Fernandez-Gaxiola AC, Dowswell T, Pena-Rosas JP. Effects and safety of periconceptional folate supplementation for preventing birth defects. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2010;6(10):1-132. doi: 10.1002/14651858.CD007950.pub2.
75 . Akkoca AN, Keskin Kurt R, Soylu Karapınar O, Özler S, Özer C. Folic acid knowledge Level and Usage Among Women in Reproductive Age. TJFMPC. 2014;8(2):35-8. doi: 10.5455/tjfmpc.153112.
76 . Coonrod DV, Jack BW, Boggess KA, MD, Long R, Conry JA, Cox SN, Cefalo R, Hunter KD, Pizzica A, Dunlop AL. The clinical content of preconception care: immunizations as part of preconception care. American Journal of Obstetrics & Gynecology. 2008;1999(6):290-295. doi: 10.1016/j.ajog.2008.08.061.
77 . Poels M, Koster MPH, Franx A, van Stel HF. Healthcare providers’ views on the delivery of preconception care in a local community setting in the Netherlands. BMC Health Services Research. 2017;17(92):1-10. doi: 10.1186/s12913-017-2051-4.
78 . Hurst HM, Linton DM. Preconception care: Planning for the future. The Journal for Nurse Practitioners. 2015;11(3):335-40. doi: 10.1016/j. nurpra.2014.09.011
79 . T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü. Güvenli annelik katılımcı kitabı. Ankara. 2009 [cited 2017 March 14]. Available from: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/ kitaplar/G%C3%BCvenli%20Annelik%20 kat%C4%B1l%C4%B1mc%C4%B1%20kitab%C4%B11.pdf
80 . Ergün B, Sezer H. Antenatal takip. In: Berkman S. editor. Doğum Bilgileri. 1st ed. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.

Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 2618-5741
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2004
Yayıncı: Koç Üniversitesi HYO Semahat Arsel Hemşirelik Eğitim ve Araştırma Merkezi (SANERC)