Kadınların Sosyal Destek ve Öz Etkililik Algılarının Meme Kanseri Erken Tanı Davranışlarına Etkisi

Amaç: Çalışma kadınların sosyal destek ve öz etkililik algılarının belirlenmesi ve bu algıların meme kanseri erken tanı davranışlarına etkisini saptamak amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Yöntem: Araştırmanın verileri Ekim 2014- Nisan 2015 tarihleri arasında Şanlıurfa’da 17 nolu Bamyasuyu Aile Sağlığı Merkezi’ne bağlı bölgede toplanmıştır. Araştırmanın örneklemini 316 kadın oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından oluşturulan anket formu, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Sağlık İnanç Modeli Ölçeği Kendi Kendine Meme Muayenesi Öz-Etkililik Alt Boyutu, Mamografi Öz-yeterlilik/Öz-etkililik Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, bağımsız gruplarda t testi, Mann Whitney U testi, Ki kare testi yapılmıştır. Çalışmanın yapılması için etik kurul, kurum ve katılımcı izni alınmıştır. Bulgular: Kendi kendine meme muayenesi yapan kadınların yapmayan kadınlara göre kendi kendine meme muayenesi yapan öz etkililik algısı puan ortalaması (t=19.998, p=0.001), mamografi çektiren kadınların çektirmeyen kadınlara göre mamografi öz etkililik ölçeği puan ortalaması istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek çıkmıştır (t=7.067, p=0.001). Sonuç: Bu çalışmada kadınların sosyal destek algılarının meme kanseri erken tanı davranışlarında etkili olmadığı, öz etkililik algısının meme kanseri erken tanı davranışlarını etkilediği saptanmıştır.

The Effect of Women’s Social Support and Self-Efficacy Perceptions on Early Diagnosis Behaviors of Breast Cancer

Aim: This descriptive study was conducted for the purpose of determining women’s social support and self-efficacy perceptions and the effect of these perceptions on the early diagnosis behaviors of breast cancer. Methods: The study data were collected in a region associated to Bamyasuyu Family Health Center (number 17) in Şanlıurfa, Turkey between October 2014 and April 2015. The study sample comprised 316 women. The data were collected by a questionnaire form that was developed by the researcher, as well as Multidimensionally Perceived Social Support Scale, Health Belief Model Scale, Breast Self Examination Self-Efficacy Lower Dimension and Mammography Self-Efficacy/SelfSufficiency Scale. The study data were analyzed by using descriptive statistics, independent samples t-test, Mann–Whitney U test, and chisquare test. In order to conduct the study, permissions from the ethicalcommittee, institutions and participants were obtained. Results: There was a statistically significant increase in the score averages of the breast self examination self-efficacy in women conducting a breast self-examination than women not conducting breast self-examination(t=19.998, p=0.001) and in the score averages of the Mammography SelfEfficacy Scale in women having a mammography than women not having a mammography (t=7.067, p=0.001). Conclusion: This study found that the perception of self-efficacy was effective on the early detection behaviors of women while the perception of social support was not.

PDF

___

1. Latest World Cancer Statistics: Global cancer burden rises to 14.1 million new cases in 2012: Marked increase in breast cancers must be addressed. International Agency For Research On Cancer (IARC); 2013. Available from: https://www.iarc.fr/wp-content/uploads/2018/07/ pr223_E.pdf
2. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Kanser İstatistikleri Ocak 2014. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/ istatistik/2014-RAPOR._uzuuun.pdf
3. Başara BB, Güler C, Yentür GK, Birge B, Pulgat E, Ekinci BM. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü; 2013. Available from: https://dosyasb. saglik.gov.tr/Eklenti/5111,istaturk2012pdf.pdf
4. Ersin F. Sağlığı geliştirme modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin kadınların meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı davranışlarına etkisi [doctoral dissertation]. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2012.
5. Arslan M, Şahin DA. Kadınların meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi ile ilgili bilgi durumlarına planlı eğitimin etkisi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hemşirelik E-Dergisi 2013;1(1). Available from: https://www.researchgate.net/publication/283302436
6. Demirelöz M. Ailesinde kanser öyküsü olan-olmayan kadınların meme kanserine yönelik koruyucu davranış geliştirmelerinde ebenin rolü [master’s thesis]. İzmir: Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2007.
7. Avcı İA, Gözüm S. Comparison of two different educational methods on teachers’ knowledge, beliefs and behaviors regarding breast cancer screening. European Journal of Oncology Nursing. 2009;13:94-101. doi: 10.1016/j.ejon.2009.01.004.
8. Özmen V, Nilufer Ozaydin A, Cabioglu N, Gulluoglu BM, Unalan PC, Gorpe S, et al. Survey on a mammographic screening program in Istanbul, Turkey. Breast J. 2011;17:260-7. doi: 10.1111/j.1524-4741.2011.01065.x.
9. Seçginli S. Meme kanseri taraması: Son yenilikler neler?. TAF Prev Med Bull. 2011;10(2):193-200. Available from: https://docplayer.biz. tr/12621487-Meme-kanseri-taramasi-son-yenilikler-neler.html
10. Secginli S. Mammography self-efficacy scale and breast cancer fear scale: Psychometric testing of the Turkish versions. Cancer Nursing. 2012;35(5):365-73. doi: 10.1097/NCC.0b013e3182331a9a.
11. Champion V, Skinner CS, Menon U. Development of a self-efficacy scale for mammography. Research in Nursing & Health. 2005;28:329-36. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16028267
12. Birhane N, Mamo A, Girma E, Asfaw S. Predictors of breast self - examination among female teachers in Ethiopia using health belief model. Archives of Public Health. 2015;73:39. doi: 10.1186/s13690- 015-0087-7.
13. Hashemian M, Hidarnia A, Aminshokravi F, Lamyian M, Hassanpour K, Akaberi A, et al. Farsi Version of the Mammography Self-efficacy Scale for Iranian Women. Cancer Nursing. 2015;38(6):484-9. doi: 10.1097/NCC.0000000000000238.
14. Avcı İA, Atasoy Sabah E. Video ile eğitimin kadınların kendi kendine meme muayenesine yönelik inanç, bilgi ve uygulamalarına etkisi. İ.Ü.F.N. Hemşirelik Dergisi. 2007;15(60):119-28. Available from: https://dergipark.org.tr/download/article-file/95240
15. Palmer RC, Fernandez ME, Tortolero-Luna G, Gonzales A, Mullen PD. Correlates of mammography screening among hispanic women living in lower riograndevalley farm worker communities. Health Education & Behaviour. 2005;32(4):488-503. doi: 10.1177/1090198105276213.
16. Jirojwong S, MacLennan R. Health Beliefs, perceived self-efficacy, and breast self-examination among Thai Migrants in Brisbane. Journal of A d v a n c e d N u r s i n g . 2 0 0 3 ; 4 1 ( 3 ) : 2 4 1 - 9 . d o i : 10.1046/j.1365-2648.2003.02552.x.
17. Savcı AB. Kanserli hastalarda yaşam kalitesini ve sosyal destek düzeyini etkileyen faktörler [master’s thesis]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2006.
18. Özbaş AA. Meme kanseri hastalarının distres ve algılanan sosyal destek düzeylerinin belirlenmesi [master’s thesis]. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2008.
19. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V. Biostatistics. Ankara: Özdemir Yayıncılık; 1994. p. 266.
20. Zimet GD, Dahlem NW, Zimet SG, et al. The multidimensional scale of perceived social support. J Pers Assess. 1988;52:30-41. doi: 10.1207/ s15327752jpa5201_2.
21. Eker D, Arkar H, Yaldiz H. Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi. 2001;2(1):17-25. Available from: http://www.turkpsikiyatri.com/C12S1/cokBoyutluAlgilanan.pdf
22. Gözüm S, Aydın İ. Validation evidence for Turkish adaptation of Champion’shealth belief model scales. Cancer Nursing. 2004;27(6):491- 8. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15632789
23. Duman NB, Koçak DY, Albayrak SA, Topuz Ş, Yılmazel G. Kırk yaş üstü kadınların meme ve serviks kanseri taramalarına yönelik bilgi ve uygulamaları. G.O.P. Taksim E.A.H. JAREN. 2015;1(1):30-8. doi: 10.5222/jaren.2015.030.
24. Gür K, Kadıoğlu H, Sezer A. İstanbul’da bir mahallede yaşayan kadınların meme kanseri riskleri ve KKMM eğitiminin etkinliği. J Breast Health. 2014;10:154-60. doi: 10.5152/tjbh.2014.2046.
25. Yılmazel G. Determining practising of breast self-examination and breast cancer risk factors in women aged twenty years and overliving in a rural area of Çorum. J Breast Health. 2013;9:82-7. doi: 10.5152/tjbh.2013.09.
26. Altunkan H, Akın B, Ege E. 20-60 yaş arası kadınların kendi kendine meme muayenesi (KKMM) uygulama davranışları ve farkındalık düzeyleri. Meme Sağlığı Dergisi. 2008;4(2):84-91. Available from: http://www.thejournalofbreasthealth.com/sayilar/12/buyuk/1161.pdf
27. Çadır G, Eksen M, Butuner E, Tuzen H, Yetim H, Othan K. et al. Muğla Merkez, Bayır, Yerkesik ve Yeşilyurt sağlık ocağı bölgelerinde yaşayan kadınların meme kanseri ve kendi kendine meme muayenesi konusundaki bilgi ve uygulama durumlarının belirlenmesi. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi. 2004;1-16. Available from: https:// arastirmax.com/tr/system/files/dergiler/161047/makaleler/1/1/ arastrmx_161047_1_pp_1-16_0.pdf
28. Ersin F, Gözükara F, Polat P, Erçetin G, Bozkurt ME. Determining the health beliefs and breast cancer fear levels of women regarding mammography. Turk J MedSci. 2015;45:775-81. doi: 10.3906/ sag-1406-74.
29. Ersin F, Bahar Z. Inhibiting and facilitating factors concerning breast cancer early diagnosis behavior in Turkish women: A qualitative study according to the health belief and health development models. Asian Pacific J Cancer Prev. 2011;12:1849-54. Available from: http://journal. waocp.org/article_25799_e4c8a122424f8663b803d210b99cdfb5.pdf
30. Avcı İA, Altay B, Rızalar S, Özdelikara A, Öz H. Kadınların meme ve servikal kanser taramalarına yönelik tutumları. TAF Prev Med Bull. 2015;14(3):235-239. doi: 10.5455/pmb.1-1420709931.
31. Gençtürk N, Demirezen E, Ay F. Health beliefs of midwifery students at Istanbul University about breast cancer and breast self-examination acknowledgements. J Canc Educ. 2017;32(4):784-9. doi: 10.1007/ s13187-016-1014-5.
32. Çam O, Gümüş AB. Breast cancer screening behavior in Turkish women: Relationships with health beliefs and self-esteem, body perception and hopelessness. Asian Pacific Journal of Cancer Prev. 2009;10:49-54. Available from: http://journal.waocp.org/article_2487 3_32f8f715fe79c06f7a2a526f3b84e71c.pdf
33. Yıldırım AD, Özaydın AN. Sources of breast cancer knowledge of women living in Moda / İstanbul and their attendance to breast cancer screening. J Breast Health. 2014;10:47-56. doi: 10.5152/tjbh.2014.1762.
34. Aker S, Oz H, Tuncel EK. Samsun’da yaşayan kadınların meme kanseri erken tanı yöntemleri ile ilgili uygulamaları ve bu uygulamaları etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. J Breast Health. 2015;11:115-22. doi: 10.5152/tjbh.2015.2547.
35. Veena KS, Rupavani K, Rekha R. The Knowledge and attitude of breast self examination and mammography among rural women. Int J Reprod Contracept Obstet Gynecol. 2015;4(5):1511-6. doi: 10.18203/2320- 1770.ijrcog20150738.
36. Akyolcu N, Uğraş GA. Kendi kendine meme muayenesi: Erken tanıda ne kadar önemli?. J Breast Health. 2011;7(1):11-4. Available from: http://www.eurjbreasthealth.com/sayilar/22/buyuk/2331.pdf
37. Fouladi N, Pourfarzi F, Mazaheri E, Asl HA, Rezaie M, Amani F, et al. Beliefs and behaviors of breast cancer screening in women referring to health care centers in North west Iran according to the champion health belief model scale. Asian Pacific Journal of Cancer Prev. 2013;14(11):6857-62. doi: 10.7314/APJCP.2013.14.11.6857.
38. Teo CT, Yeo YW, Lee SC. Screening mammography behavior and barriers in Singaporean Asian women. Am J Health Behav. 2013;37(5):667-82.doi: 10.5993/AJHB.37.5.11.
39. Açıkgöz A, Çehreli R, Ellidokuz H. Kadınların kanser konusunda bilgi ve tutumları ile erken tanı yöntemlerine yönelik davranışları. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 2011;25(3):145-54. Available from: http://dergipark. ulakbim.gov.tr/deutip/article/view/5000137411/5000126362
40. Ersin F, Gözükara F, Polat P, Erçetin G, Bozkurt ME. Determining the health beliefs and breast cancer fear levels of women regarding mammography. Turk J MedSci. 2015;45:775-81. doi: 10.3906/ sag-1406-74.
41. Farhadifar F, Taymoori P, Bahrami M, Zarea S. The relationship of social support concept and repeat mammography among Iranian women. BMC Women's Health. 2015;15:92. doi: 10.1186/s12905-015-0253-7.
42. Silva IT, Griep RH, Rotenberg L. Social support and cervical and breast cancer screening practices among nurses. Rev Latino-am Enfermagem. 2009;17(4):514-21. Available from: http://www.scielo.br/pdf/rlae/ v17n4/13.pdf
43. Katapodi MC, Facione NC, Miaskowski C, Dodd MJ, Waters C. The influence of social support on breast cancer screening in a multicultural community sample. Oncol Nurs Forum. 2002;29(5):845-52. doi: 10.1188/02.ONF.845-852.
44. Ahmadian M, Samah AA, Emby Z, Redzuan M. Instrument development forunder standing factors influencing mammography compliance among Iranian women in metropolitan Tehran, Iran. Asian Social Science. 2010;6(10):88-96. Available from: http://www.ccsenet.org/ journal/index.php/ass/article/view/7605/5821
45. Kang SH, Bloom JR, Romano PS. Cancer screening among africanamerican women: Their use of tests and social support. Am J Public Health. 1994;8(1):101-3. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih. gov/pmc/articles/PMC1614923/pdf/amjph00452-0103.pdf
46. Kıssal A, Beşer A. Yaşlı kadınlarda meme kanseri erken tanı davranışları artırılabilir mi? Sağlık çalışanlarının sorumlulukları. DEUHYO ED. 2012;5(3):116-28. Available from: https://www.researchgate.net/ publication/283725328_Yasli_Kadinlarda_Meme_Kanseri_Erken_Tani_Davranislari_Arttirilabilir_mi_Saglik_Calisanlarinin_Sorumluluklari
47. Merluzzi TV, Nairn RC, Hegde K, Martinez Sanchez MA, Dunn L. Selfefficacy for coping with cancer: Revision of the cancer behavior inventory (version2.0). Psychooncology. 2001;10(3):206-17. doi: 10.1002/pon.511.
48. Mosher CE, Duhamel KN, Egert J, Smith MY. Self-efficacy for coping with cancer in a multiethnic sample of breast cancer patients: Associations with barriers to pain management and distress. Clin J Pain. 2010;26(3):227-34. doi: 10.1097/AJP.0b013e3181bed0e3.
49. Yarbrough SS, Braden CJ. Utility of health belief model as a guide for explaining orpredicting breast cancer screening behaviors. Journal of A d v a n c e d N u r s i n g . 2 0 0 1 ; 3 3 ( 5 ) : 6 7 7 - 8 8 . d o i : 10.1046/j.1365-2648.2001.01699.x.

Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 2618-5741
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2004
Yayıncı: Koç Üniversitesi HYO Semahat Arsel Hemşirelik Eğitim ve Araştırma Merkezi (SANERC)