İsmet BALIK, Sonay Zeki AYDIN, Fevzi BİTİKTAS

Türk Boğazları Trafik Yoğunluğu, Bekleme Süreleri ve Deniz Kazaları

Bu çalışmada, İstanbul ve Çanakkale Boğazlarından geçen gemilerin tiplerine ve yıllara göre dağılımları, kılavuz alan gemilerin oranları, kazalar ve gemilerin geçiş için bekleme süreleri incelenmiştir. Elde edilen bulgular, 2006-2020 yılları arasında İstanbul ve Çanakkale Boğazlarından geçen gemi sayılarının tedrici olarak azaldığını göstermektedir. Gemi sayılarının aksine, her iki boğazdan da geçen gemilerin toplam tonajları artmıştır. Gerek İstanbul gerekse Çanakkale Boğazı’ndan 2010 yılından sonra geçen 200 m’den büyük gemilerin sayısı artarken, 500 GT’dan küçük gemilerin sayısı azalmıştır. İstanbul ve Çanakkale Boğazlarından geçişte, kılavuz alan gemilerin oranı, gemi büyüklüğüyle artmıştır. Boyu 100 m’den küçük gemilerin ise çok azı kılavuzluk hizmeti alırken, İstanbul Boğazı’ndan geçen 200 m’den büyük gemiler ile Çanakkale Boğazı’ndan geçen 300 m’den büyük gemilerin tamamı kılavuzluk hizmeti almıştır. İstanbul Boğazı’nda, 1 Mayıs 1982-30 Haziran 1994 tarihleri arasını kapsayan dönemde 12,92 kaza yıl-1 meydana gelirken, 1 Temmuz 1994-31 Aralık 2003 arasını kapsayan dönemde 12,33 kaza yıl-1 ve 1 Ocak 2004-31 Aralık 2019 tarihleri arasını kapsayan dönemde 7 kaza yıl-1 meydana gelmiştir. Çanakkale Boğazı’nda meydana gelen gemi kazalarının sayısı da az da olsa son dönemlerde azalma göstermiştir. Boğaz geçişi için gemilerin bekleme süresi 2010-2019 yılları arasında ortalama; İstanbul Boğazı için 13,9 saat, Çanakkale Boğazı için ise 5,4 saat olarak belirlenmiştir. Bekleme süresi son 10 yıl içerisinde İstanbul Boğazı’nda önemli bir değişiklik göstermezken, Çanakkale Boğazında son yıllarda yaklaşık iki saat artmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Boğazları, Trafik Yoğunluğu, Bekleme Süreleri, Gemi Kazaları

Turkish Straits Traffic Intensity, Waiting Times and Marine Accidents

In this study, the distribution of ships passing through the Istanbul and Çanakkale Straits according to their types and years, the rates of piloted ships, accidents and waiting times for passage were examined. The findings show that the number of ships passing through the Istanbul and Çanakkale Straits decreased gradually between 2006 and 2020. Contrary to the number of ships, the total tonnage of ships passing through both straits has increased. While the number of ships larger than 200 m passing through both the Istanbul and the Dardanelles Straits after 2010 increased, the number of ships smaller than 500 GT decreased. The proportion of vessels getting pilotage in the passage through the Istanbul and Dardanelles Straits increased with the size of the vessel. While very few of the ships less than 100 m in length used pilotage service, the ships larger than 200 m passing through the Istanbul Strait and all ships larger than 300 m passing through the Dardanelles Strait used pilotage service. In the Istanbul Strait, 12.92 accident year-1 occurred in the period covering 1 May 1982-30 June 1994, 12.33 accident year-1 and 1 January 2004-31 December 2003 between 1 July 1994-31 December 2003. In the period covering 2019, 7 accidents occurred in the year-1. The number of ship accidents occurring in the Dardanelles Strait has also decreased recently, albeit slightly. The average waiting time of the ships for the passage of the Istanbul Strait between 2010-2019; It is determined as 13.9 hours for the Istanbul Strait and 5.4 hours for the Dardanelles. While the waiting time has not changed significantly in the Istanbul Strait in the last 10 years, it has increased by about two hours in the Dardanelles Strait in recent years.

Keywords:

Traffic Density, Waiting Times, Ship Accidents, Turkish Straits,

PDF

___

Aydoğmuş, A., (2019). Coğrafya Yönüyle İstanbul Boğazı. Herkes İçin Coğrafya 3: 10-16. Baş, M. (1999). Türk Boğazları’nda Risk Analizi ile Güvenli Seyir Modeli, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Bayazit, O., Toz, A. C., Buber, M. (2020). Spatial distribution analysis of ship accidents in the Çanakkale Strait. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Szczecinie.
Çakır, E., Fışkın, R., Bayazit, O. (2017). An Analysis of Accidents Occurred on Tugboats. Dokuz Eylül University, Maritime Faculty: Izmir, Turkey, 1-13.
Çakır, E., Kamal, B. (2021). İstanbul Boğazı’ndaki ticari gemi kazalarının karar ağacı yöntemiyle analizi. Aquatic Research, 4(1), 10-20.
Demir, İ., (2018). Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Feshi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136: 327-358. Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü (2017). Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü (COLREGs). s. 85, Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı Yayınları.
Doğru, S., (2013). Türk Boğazlarının Hukukî Statüsü: Sevr ve Lozan’dan Montrö’ye Geçiş. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15(2): 123-169.
Ece, N.J., (2007). İstanbul Boğazı: Deniz Kazaları ve Analizi. 55, 179, 192, İstanbul: Deniz Kılavuzluk A.Ş. (DEKAŞ) Kültür Yayınları.
Ece, J.N., (2011). Kanal İstanbul ve Montrö Sözleşmesi. Ortadoğu Analiz 3 (29): 48-64.
Engin, K., (1995). Boğaz Trafiği ve Tüzüğün İrdelenmes. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Deniz Ulaştırma ve İşletme Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul.
Gündüz A. (2000). Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Teşkilatlar Hakkında Temel Belgeler. 4 B, İstanbul. Erişim tarihi: 1.09.2021, https://tr.wikipedia.org/wiki/Montr%C3%B6_Bo%C4%9Fazlar_S%C3%B6zle%C5%9Fmesi adresinden alınmıştır.
Ilgar, R., (2015). Çanakkale Boğazındaki gemi hareketliliği ve kaza risk haritasının belirlenmesi. Türk Coğrafya Dergisi 65: 1-10.
İstikbal, C., (2010). Marmara Denizinde Deniz Ulaşımı ve Türk Boğazları. Marmara Denizi 2010 Sempozyumu, Eylül 2010, s. 11.
Koday, Z., Koday, S., Kaymaz, Ç. K., (2017). Dünyadaki Bazı Önemli Boğazlar ile Kanalların Coğrafi Özellikleri ve Jeopolitik Önemleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21(3): 879-910.
Koldemir, B., (2006). İstanbul Boğazı trafiğinde seyir güvenliği sorunu olan bölgelerin belirlenmesi için bir yöntem. Pamukkale Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Bilimleri Dergisi 12(1): 51-57.
Kurumahmut A. (2006). Montrö Sözleşmesi. Türk Boğazları ve Karadeniz. s. 163, İstanbul, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Küçükosman B., Bilgin G. (2019). Türk Boğazları ve Dünya Ham Petrol Ticareti: 2015-2018 Yılları Arasında Türkiye’den Geçen Ham Petrol Miktarı Analizi ve Petrol Piyasası Üzerine Olası Etkileri. Ankara, Bilkent Enerji Notları, BEN 8.
Okay A.T., Mater S., Artüz O.B., Gürseler G., Artüz M.L., Okay N. (2007). Bilimsel Açıdan Marmara Denizi. (Edit. M. Levent Artüz). Birinci Baskı, s. 290, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 119 Kültür Serisi 2.
Özsoy, E., Beşiktepe, Ş.T., Latif, M., (2000). Türk Boğazlar Sisteminin Oşinografisi, Marmara Denizi 2000 Sempozyumu, 28-30 Nisan 2000, Türkiye.
Pazarcı H. (2015). Uluslararası Hukuk. s. 724, Ankara, Turhan Kitabevi Yayınları.
Şener, B., (2014). Türk Boğazları’nın Geçiş Rejiminin Tarihi Gelişimi ve Hukuki Statüsü. Tarih Okulu Dergisi (TOD) 7(17): 467-493.
Taşan, M., (2019). Türk Boğazları´ndan Gemi Geçişleri ve Geçiş Sürelerinin Analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Deniz Ulaştırma Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul.
Taşlıgil, N., (2004). Boğazı’nın Ulaşım Coğrafyası Açısından Önemi. Marmara Coğrafya Dergisi 10: 1-18.
T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, (2018). Çanakkale ve Gelibolu Liman Başkanlıkları Yerel Deniz Trafiği Rehberi. Erişim tarihi: 1.09.2021, https://denizcilik.uab.gov.tr/diger adresinden alınmıştır. T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, (2019). 2019 Yılı Deniz Ticareti İstatistikleri. s. 58, Ankara, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. Erişim tarihi: 30.08.2021, https://denizcilik.uab.gov.tr/uploads/pages/yayinlar/deniz-ticaret-istatistikleri-2019.pdf adresinden alınmıştır.
T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, (2021). Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. Erişim tarihi: 30.08.2021, https://denizcilikistatistikleri.uab.gov.tr/turk-bogazlari-gemi-gecis-istatistikleri adresinden alınmıştır.
T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü, (2020). Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri Kullanıcı Rehberi. Erişim tarihi: 15.09.2021 https://kiyiemniyeti.gov.tr/Data/1/Files/Document/Documents/kb/OM/TM/OR/TBGTH%20Kullanıcı%20Rehberi.pdf adresinden alınmıştır.
T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (2021). Hizmetlerimiz/ Gemi Trafik ve Kılavuzluk Hizmetleri. Erişim tarihi: 1.09.2021, https://www.kiyiemniyeti.gov.tr/gemi_trafik_ve_kilavuzluk_hizmeti adresinden alınmıştır.
Turan, S., (2004). Geçiş ve Seyir Güvenliğinin Sağlanmasina Yönelik Düzenlemeler Işığında Türk Boğazları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(1): 63-75.
Ustaoğlu, B.S., (1995). İstanbul Boğazı Deniz Trafiği Seyir ve Çevre Güvenliği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul.
Tanker, S., (2020). İstanbul Boğazı’ndaki kazalar ve Kanal İstanbul. 21. YY Türkiye Enstitüsü. Erişim tarihi: 30.08.201, https://21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merkezleri/milli-guvenlik-ve-dis-politika-arastirmalari-merkezi/i-stanbul-bogazi-ndaki-kazalar-ve-kanal-i-stanbul adresinden alınmıştır.
Yüceer, B.S., (2001). Uluslararası Boğazlar ve Kılavuzluk, İzmir, Dokuz Eylül Yayınları.