Kent ve Mahalle Kültürü Arasındaki Fikirtepe

Türkiye'de, sanayileşme süreci ile birlikte yaşanan iç göçler sonucunda kentlerde çarpık ve plansız yapılaşmalar yani gecekondulaşmalar oluşmaya başlamıştır. Bu olgu bir yandan şehir kültürünün olumsuz olarak etkilenmesine, diğer yandan da bu bölgelerde güvenlik, sağlık ve sosyal konularda yeni problemlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kentleşmeyle beraber değişen mahalle yapısı, insanlar arasındaki ilişkiler ve etkileşimler açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle mahalle, sokak ve komşuluk kavramları kapsamında, mahalle sınırları içerisindeki sosyal ilişkilerin boyutunu incelemek gerekmektedir. Bu çalışma ile Fikirtepe mahallesinde yaşayan insanların oluşturdukları sosyal ağlar, komşuluk ilişkileri, çocukların ve yetişkinlerin mahalledeki yaşam biçimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca kentsel dönüşüm projesi bağlamında İstanbul Fikirtepe mahallesinin tarihi, İstanbul içindeki konumu, bölgede yaşayan insanların sosyal ve kültürel özellikleri incelenmektedir. Türkiye'de kentsel dönüşüm projeleri daha çok kentsel yenileme şeklinde görülmekte ve değişim sadece kent dokusunda değil sosyal dokuda da gerçekleşmektedir. Fikirtepe gecekondu bölgesi dönüşümden sonra alt ve orta gelirli insanların değil; yüksek gelirli insanların yerleşeceği şekilde projelendirilmiştir. Bölgede yaşayan insanlar dönüşümden sonra bir daha Fikirtepe'de yaşayamayacaklarından dolayı, dönüşümün sadece fiziki yapıyı değil sosyal ve kültürel yapıyı da etkileyeceğinden endişe duymaktadırlar. Bu nedenle çalışmamızda Fikirtepe insanının dönüşüme bakışı, Fikirtepe'de yaşayan 3 kuşağı temsil eden kişilerle görüşülerek yansıtılmaya çalışılmıştır. Böylece tarihi ve sosyolojik bağlamda mahalle kültürünün ve kimliğinin nasıl etkileneceği araştırılmıştır. Çünkü mahallede dönüşüm projesinden sonra bir takım değişimler ve çözülmeler görülmeye başlanmıştır. Gözlem ve görüşmelerden anlaşıldığına göre, mahalleli arasındaki ilişkiler daha şimdiden farklılaşmaya başlamıştır. Çalışmada mahalle sakinlerinin sosyal, kültürel ve ekonomik beklentileri arasındaki bu bölünmüşlük durumu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Fikirtepe, Mahalle, Kentsel Dönüşüm, Kültür

Between The City and the Neighborhood Culture Fikirtepe

In Turkey, as a result of internal migration experienced with the process of industrialization, crooked and unplanned housing, or squatters, has been begun to be seen in the cities. On the one hand, this phenomenon leads to negatively impact on the culture of the city and on the other hand, to the emergence of new problems in security, health and social fields in these regions. Together with the urbanization, the structure of neighborhood is also important from the perspectives of interactions and relations among people. Therefore, within the context of neighborhood and street concepts, it is necessary to examine the dimension of social relations within the boundaries of the neighborhood. In this study, social networks, neighborhood relations and types of living conditions of children and adults in Fikirtepe neighborhood have been examined. In addition, the history of Istanbul Fikirtepe neighborhood in the context of urban transformation project, its position in Istanbul, the social and cultural characteristics of the people living in that region are also defined. Urban renewal projects in Turkey havee been seen more as an attempt of urban renewal and change in which that renewal nd change take places not only in the social fabric, but also in the urban one. Fikirtepe squatter region after the transformation, it has been planned that only high-income people rather than lower and middle-income ones could stay there. People living in the region are worried that the transformation will not only affect the physical structure of the region, but also its social and cultural motives since they cannot live in Fikirtepe after the transformation. Therefore, in our study, the view of Fikirtepe people about the transformation is tried to be reflected by interviewing the people who represent three-generation-living in the region. Thus, the question of how the neighborhood culture and identity would be affected in historical and sociological context has been answered because after the transformation project in the neighborhood, some changes and resolutions have been seen. From the observations and interviews, the relations between the neighborhoods have already started to differentiate. In this study, the division between the social, cultural and economic expectations of the inhabitants is also presented

Keywords:

Fikirtepe, Neighborhood Urban Transformation, Culture, Generation, Confidence,

PDF

___

Abuawad, M. M., (2015). Kentsel dönüşüm kapsamında Fikirtepe'de karşılaşılan en önemli problemlerin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
Acar, İ., Gedikli, A., Erdoğan, S. ve Ateş, E. (2014). Kentsel dönüşüm çalıştayı sonuç raporu. [https://www.researchgate.net/publication] Erişim Tarihi (11.11.2018).
Aksungur, U. (2010). Kent kültürünün oluşmasında ve canlandırılmasında somut olmayan kültürel miras unsurları: Edirne örneği. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü.
Ayik, U., (2014). Mekânsal ve toplumsal yansımalarıyla Türkiye'de kentsel dönüşüm projelerine coğrafi bakış: Fikirtepe örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Ayik, U. ve Avcı, S. (2013). Bir kentsel dönüşüm projesine coğrafi bakış: Fikirtepe örneği. 4. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu, Mersin, KBAM Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Ağı, 1-15.
Başaran, İ. (2008). Kent ve yerel yönetim. İstanbul: Okutan Yayıncılık.
Bayraktar, F. S. (2002). Komşu sözcüğü üzerine. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (2), 129-138.
Bayartan, M. (2005). Osmanlı şehrinde bir idari birim: Mahalle. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 13, 93-107.
Can, A. (2013). Değişim ve kimlik bağlamında İstanbul’dan özgün bir mekânsal kesit: Rumelihisarı. Sosyoloji Dergisi, 3(26), 77-102.
Çiçek, Z. (2010). Kentsel dönüşüm ve kentsel yoksulluk: Denizli örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
Demir, C. (2006). Kent kimliği geliştirme sürecinde mekânsal model tasarımı ve kent plancılarının rolü. İzmir Planlama Dergisi, 3, 117-122.
Doğan, İ. (2002). Korumacılığın geleneksel kent kültüründen çıkarması gereken dersler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2) 15-23.
Duman, T. (2014). Kenar mahallede gündelik hayat. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki mahalle’nin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı araştırmaları, IV, 69-88.
Es, M. (2007). Kent üzerine düşünceler. İstanbul: Okutan Yayıncılık.
Es, M. (2012). Kentsel dönüşüm. Büyüteç. Ankara Sanayi Odası Yayını, Ankara, 55-67.
Es, M. ve Ateş, H. (2004). Kent yönetimi kentlileşme ve göç: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 48, 211-212.
Geray, C. (1995). Kent yönetimi için yeni yaklaşımlar ve komşuluk (mahalle) biriminin önemi. Çağdaş Yerel Yönetimler, 4(6), 27-38.
Keşoğlu, M. (2015). Kentsel kimlik bağlamında Fikirtepe kentsel dönüşüm projesinin analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul.
Kıvrım, İ. (2009). Osmanlı mahallesinde gündelik hayat: 17. yüzyılda Gaziantep Örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 231-255.
Koçak, Y. (2014). Türkiye'de kentsel dönüşüm uygulamalarının göç üzerine etkisi: Kars 29 Ekim Mahallesi örneği. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic , 9/5 1411-1432.
Kuban, D. (1994). Mahalleler: Osmanlı dönemi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.V. İstanbul.
Lowry, H. W. (1984). Osmanlı araştırmaları 4 (Ed. H. İnalcık Ve N. Göyünç), İstanbul: Enderun Kitabevi.
Mardin, Ş. (2013). Mahalle baskısı, ne demek istedim?, (Röportaj. Ruşen Çakır), 29.05.2013, [http://www.rusencakir.com] Erişim Tarihi: 12.11.2017.
Niray, N. (2002). Tarihsel süreç içinde kentleşme olgusu ve Muğla örneği, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 1-27.
Oğurlu, İ. (2014). Çevre-Kent imajı-kent kimliği-kent kültürü etkileşimlerine bir bakış. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13(26), 275-293.
Ortaylı, İ. (2000). Osmanlı ailesi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Önem, A., ve Kılıçaslan, İ. (2005). Haliç bölgesinde çevre algılama ve kentsel kimlik. İ.T.Ü. Dergisi, Mimarlık Planlama ve Tasarım, 4 (1), 115-125.
Özkul, O. (2013). Kültür ve küreselleşme. İstanbul: Açılım Kitap.
Parlak, S. (2008). Geleneksel sokak dokusuna sivil mimarinin katkısı. Sanat Tarihi Yıllığı, 21, 115-142.
Parmaksızoğlu, D. (2017). Dünden bugüne Fikirtepe. Mimarlık Dergisi, 395 [Http://www.mimarlikdergisi.com/index] Erişim Tarihi: 31.10.2018.
Polat, Y.A. (2015). Türkiye'de kentsel dönüşüme bütüncül bir bakış: Elazığ örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1) 185-201.
Sarp, S. (2013). Fikirtepe kentsel dönüşüm. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
Şahin, M. ve Işık, E. (2011). Osmanlı’dan cumhuriyete mahalle yönetimi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30) 221-230.
Şentürk, T. (2014). Kentsel dönüşüm sürecinde imar planı ölçeğinde tasarımın önemi: İstanbul Fikirtepe örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
Ürküt, S. (1998). Yaşanabilir çevre oluşumunda mahalle kriterinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Yıldız, C. ve Gündüz, M. (2011). Sosyo-kültürel değişim sürecinde komşuluk. Tübitak Projesi, No:109k075, Elazığ.
Yılmazöz, Ü. (2010). Kentsel dönüşüm sonrası komşuluk ilişkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
[Www.Fikirtepehaber.Com] Erişim Tarihi (23 Eylül, 2018).