Türk tarihçiliğinde ilk ekonomik tarih denemesi ve tepkiler

Mustafa Akdağ’ın 1949 ve 1950’de iki bölüm halinde yayınladığı, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve İnkışafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti” adlı makalesi, Türk tarihçiliğinde ilk ekonomik tarih denemelerinden biri olarak ele alınmaktadır. Makalede, Osmanlı Beyliği’nin diğer Türk beylikleri ve Bizans’ın arasından sıyrılışı, beyliğin ortaya çıktığı bölgede daha çok ekonomik etkilerle ortaya çıkmış “Marmara İktisadi Ünitesi”ne bağlanmaktadır. Bu teze göre, Marmara ve çevresi bir çok ekonomik avantaja sahipti. Bunun yanında burada yaşayan Rum halk ile gelen yaylacı Türkler arasında karşılıklı ekonomik çıkarların etkisiyle bir uyum ortaya çıkmış ve bu durum Osmanlı Beyliği’nin güçlenmesini sağlamıştır. Makalede savunulan bu tez, dönemin tarihçilerince genellikle sessiz kalınarak yok sayılmış, sadece Halil İnalcık tarafından sertçe eleştirilmiştir. Mustafa Akdağ bu eleştiriyi yanıtlamamış, ancak bu tezden, terim olarak daha sonra söz etmemiştir. Günümüzde Akdağ’ın tezinin bazı özelliklerini doğrulayan bir çok araştırma yayınlanmaktadır.

The first economic history study in Turkish history studies and reactions

Mustafa Akdağ’s article “The Economic Position of Ottoman Empire in the Periods of Foundation and Great Expension”, published as two seperate chapter in 1949 and 1950 is accepted to be one of the the first economic historical articles in Turkish historical studies. In the article the triumph of the Ottoman Empire over the other Turkish Beyliks and Byzantine Empire was claimed to be related to the “Marmara Economic Unit”, which apperaed in the region mostly due to the economic factors. According to this thesis, Marmara and the surroinding area had many economic advantages. In addition, the profit-aimed relationship between Greek living in the region and the immigrant Turks created a harmony and this caused the Ottoman Beylik to be more powerful. This thesis supported in the article was considered unimportant and gained no significant reaction. It was criticisized strongly by Halil İnalcık, one of the historians of the time. Mustafa Akdağ did not reply to that criticism and he did not mention about his thesis anymore. Today, however, many studies in favor of some main characteristics of Akdağ’s thesis have been published.

___

Akdağ, Mustafa (1945a). Tımar Rejiminin Bozuluşu, AÜ DTCF Dergisi, III/4: 419–431.

Akdağ, Mustafa (1945b). Celali İsyanlarının Başlaması, AÜ DTCF Dergisi, IV/ I: 23-37.

Akdağ, Mustafa (1947). Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu, AÜ DTCF Dergisi, V / 3: 291–409.

Akdağ, Mustafa (1949-1950). Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluş ve İnkışafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti I ve II, Belleten, XIII, 51: 497-567 ve XIV, 55: 319-405.

Berktay, Halil (1984), Tarih Çalışmaları, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, IX, 78: 2456-2478, İstanbul: İletişim Yayınları

Divitçioğlu, Sencer (2000) Osmanlı Beyliği’nin Kuruluşu, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

İnalcık, Halil (1951) Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti Üzerine Bir Tetkik Münasebetiyle, Belleten, XV, 57-60: 629-684.

İnalcık, Halil (2004) Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600, C. I, (Çev. Berktay, H.), Ankara : Eren Yayınları.

Koç, Yunus (2000) Osmanlı Beyliği’nin Teşekkülü, Beylikten Cihan Devletine, Milliyetçilik ve Milliyetçilik Tarihi Araştırmaları VII. İlmi Kongresi, 36-43.

Köprülü, M. Fuat (1923) Türkiye Tarihi, İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.

Köprülü, M. Fuat (1931) Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri Hakkında Bazı Mülahazalar, İstanbul: Evkaf Matbaası.

Köprülü, M. Fuat (1966) Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Köprülü, M. Fuat (1994) Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, 5. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Langer, William L. ve P. Blake, Robert (2005) “Osmanlı Türklerinin Doğuşu ve Tarihsel Arkaplanı”, Söğüt’ten İstanbul’a; Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, (Makaleler), Der. Oktay Özel, Mehmet Öz. 2. Basım, 177-224, Ankara: İmge Kitabevi.

Lefort, Jacques (1997) “13. Yüzyılda Bitinya”, Osmanlı Beyliği 1300-1389, (Makaleler), Ed. E. A. Zachariadou, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Lindner, R. Paul (2000) Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar, (Çev.: Günay M.), Ankara: İmge Kitabevi.

Ocak, A. Yaşar ve DİĞERLERİ (Ed.) (2000) Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Efsaneler ve Gerçekler, Ankara: İmge Kitabevi.

Öz, Mehmet (2000) Tarihi ve Sosyolojik Açıdan Osmanlı Beyliği, Beylikten Cihan Devletine, Milliyetçilik ve Milliyetçilik Tarihi Araştırmaları VII. İlmi Kongresi, 144-151.

Öz, Mehmet ve Özel, Oktay (2005) Söğüt’ten İstanbul’a; Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, (Makaleler), Ankara: İmge Kitabevi.

Tabakoğlu, Ahmet (2000) Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunun İçtimai ve İktisadi Dinamikleri, Beylikten Cihan Devletine, Milliyetçilik ve Milliyetçilik Tarihi Araştırmaları VII. İlmi Kongresi, 113-142.

Turan, Osman (1965) Selçuklular Hakkında Yeni Bir Neşir Münasebetiyle, Belleten, XXIX, 116: 639-660.

Yediyıldız, Bahaeddin ve Hacaloğlu, Yücel (Yay. Haz.) (2000) Beylikten Cihan Devletine, Milliyetçilik ve Milliyetçilik Tarihi Araştırmaları VII. İlmi Kongresi, (Tebliğler ve Tartışmalar), Ankara: Türk Yurdu Yayını.

Zachariadou, Elizabeth A. (Ed.) (1997) Osmanlı Beyliği (1300-1389), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları