Osmanlı'da İnsanın Kökeni ve Evrimine Dair Tartışmalar

Bu çalışmanın amacı, Osmanlı'da insanın kökeni ve evrimi hakkındaki tartışmalara ışık tutmaktır. Bu bağlamda, Osmanlı döneminde insanın kökeni ve evrimi hakkında yazılmış müstakil eserler olan Ahmed Midhat'ın "İnsan -Dünyada İnsanın Zuhuru" adlı makalesi, Şemsettin Sâmi'nin İnsan ve Yine İnsan ve Ahmed Nebil'in Haeckel'den çevirdiği İnsânın Men- şe?i Nesl-i Beşer adlı eserler incelenerek o dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nda bulunan insan evrimi hakkındaki bilgi birikimi gözler önüne serilmeye çalışılacaktır. Son olarak, Osmanlı aydınlarının insanın kökeni ve evrimi hakkındaki düşüncelerinin Batı'da etkili olan Darwin ve Lamarck'ın düşünceleriyle ne ölçüde uyum içerisinde olup olmadığı da ele alınacaktır.

Discussions on the Origins of Humans and Evolution in the Ottomans

This article aims to shed light on the discussions of human evolution and the origins of human beings in the Ottoman Empire. In this sense, Ahmed Midhat's "İnsan - Dünyada İnsanın Zuhuru" ("Human - Origins of Human Beings on Earth"), Şemsettin Sâmi's İnsan ve Yine İnsan (Human and Human Again) and Ahmed Nebil's translation İnsânın Menşe?i Nesl-i Beşer (from German text Entstehung und Stammbaum des Menschenschlechtes) will be investigated and accumulation of knowledge concerning human evolution in the Ottoman Empire will be set forth. Lastly, the degree to which the ideas of Ottoman intellectuals on the origins of human and its evolution are agreeable with the influential biologists Darwin and Lamarck's ideas will be explored.

___

Ahmed Midhat, "İnsân: Dünyâda İnsânın Zuhûru", Dağarcık, Cüz 4, İstanbul, 1288, s. 109- 117.

Bowler, Peter J., Evolution: The History of an Idea, Revised Edition, University of California Press 1989.

Haeckel, E., İnsânın Menşe?i Nesl-i Beşer, Ahmet Nebil, Sadeleştirenler ve Yayına Hazırlayan- lar: İnan Kalaycıoğulları ve İsmail Dinçarslan, Çizgi Kitabevi, Konya 2015. Osmanlıca aslının künyesi: Ernest Heinrich Haeckel, İnsânın Menşe?i Nesl-i Beşer, terc. Ahmed Nebil, Teceddüd-i İlmî ve Felsefe Kütübhânesi, Aded: 9, Matbaa-i Nefâset, İstanbul, 1327/1911.

Karakoç, İ., "Türkiye'de Sosyalist Düşüncenin Az Bilinen Bir İsmi Ahmet Nebil", Tarih ve Toplum, Kasım 1999, Sayı 191, s. 4-8.

Okay, M. Orhan, "Ahmed Midhat Efendi", TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul 1989, s. 100-103.

Şemsettin Sâmi, İnsan, Düzenleyen: Galip Akın, Cep Kütüphanesi Eserleri, Ankara 1998. Osmanlıca aslının künyesi: Şemsettin Sâmi, İnsan, Cep Kütüphanesi Onuncu Nüsha, Mihran Matbaası Bab-ı Âli Caddesinde Numara 28, İstanbul, Hicri: 1296, Miladi: 1878.

Şemsettin Sâmi, Yine İnsan, Hazırlayan ve Sunan: Galip Akın, Coşkun Ofset, Ankara 1999. Osmanlıca aslının künyesi: Şemsettin Sâmi, Yine İnsan, Cep Kütüphanesi Adet: 26, Mihran Matbaası, Bab-ı Ali Caddesi Numara:7, İstanbul, Hicri: 1303 (Miladi 1885, 3 ay/ 1886 9 ay).

Uçman, A., "Şemsettin Sâmi", TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 38, İstanbul 2010, s. 519-523.