Osmanlı Dünyasından Cumhuriyete Arnavutça Süreli Yayınlar

: Bu makale, Balkanlar’da çoğunluğu Müslümanlığı kabul etmiş ve bu sebeple Osmanlı dünyası için ayrıcalıklı bir yere sahip olan Arnavutların 19. yüzyıldan 20. yüzyıl ortalarına dek çıkardıkları süreli yayınlar ele alınmıştır. Öncelikle imparatorluğun son yüzyılında Arnavutların siyasal durumu kısaca özetlenmiş, bu bağlamda Arnavutça süreli yayınların isimleri, yayınlanma yerleri, yılları, kaç sayı olarak ve hangi dillerde yayınlandığının dökümüyle birlikte, ulaşılabildiği ölçüde yayınların Arnavut hareketleriyle bağlantıları, siyasal, sosyal, kültürel etkileri ele alınmıştır. Makalenin sonunda ise 1848’den 1912’ye dek basılmış bu yayınlar, yıllara, yayınlandıkları ülkelere, bölgelere, şehirlere ve nihayet gazetelerin/dergilerin yayınlanma dillerine göre tasnif edilmiştir.

Albanian Press from the Ottoman Era until the Republic

This article deals with the newspapers and periodicals published by the Albanian community from the nineteenth century to the mids of the twentieth 20th century in the Ottoman Empire. The majority of the Albanian community, located in the Balkans, was Muslim and thus had a privileged position in the empire. The article first summarizes the political situation for the Albanians in the last century of the empire, and then scrutinize the relations between the periodicals and newspapers and Albanian movements as well as these publications political, social and cultural impacts. To this end, the article provides a thorough annotated bibliography of the Albanian newspapers and periodicals. The annotated bibliography is also formulated in a table where the publications from 1848 to 1912 are classified according to their publication dates, publication places (country, district, city) and publication language(s).

___

Ayın Tarihi, “Meşrutiyet’in İlanından Beri Türkiye’de Neşrolunmuş Gazete ve Mecmualar”, I: No: 41, (Ağustos 1927), s. 2350-2358; II: No: 42, (Eylül 1927), s. 2451-2457; III: No: 44, (Teşrin-i sani 1927), s. 2650-2654; IV: No: 45, (Kanun-ı evvel 1927), s. 2810-2816; V: No: 52, (Temmuz 1928), s. 3556-3561; VI: No: 53, (Ağustos 1928), s. 3641-3651.
Baykal, Erol A. F., The Ottoman Press 1908-1923 (Ledien, Boston: Brill, 2019).
Bello, Hasan, “Türkçe-Arnavutça ve Türk Dilinde Basın Organına Tarihsel Bir Bakış”, Uluslararası Dil ve Edebiyat Çalışmaları Konferansı “Türk ve Arnavut Kültüründe Ortak Yönler” 25-26 Mayıs 2012 Bildiri Kitabı, ed. Adem Balaban, Bünyamin Çağlayan (Tiran: BEDËR Press Arnavutluk/ Shqipëri, 2012), 92-98.
Daka, Palok, “Bibliografi retrospektive e shtypit periodik shqiptar e mbi Shqipërinë e viteve 1848-1944”, Studime Historike, I: 1971, n. 3, 139-170; II: 1971, n. 4, 189-226; III: 1972, n. 1. 195-211; IV: 1972, n. 2, 205-223, V. 1972, n. 4, 239-254; VI: 1973, n. 1, 185-201; VII, 1973, n. 2, 191-205, VIII, 1973, n. 3, 225-238; IX, 1973, n. 4, 209-222; X, 1974, n. 1, 209-224. Bkz. Katalogu i shtypit që gjëndet në bibliotekën “Marin Barleti” 1879-1944, http://www.bibliotekashkoder.com/mat.php?idr=143&idm=335
Duman, Hasan, Başlangıcından Harf Devrimine Kadar Osmanlı Türk Süreli Yayınlar ve Gazeteler Bibliyografyası ve Toplu Kataloglar 1828-1928 (İstanbul: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, 2000).
Ebüzziya, Ziyad, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Türk Dili Dışındaki Basını”, Türkiye’de Yabancı Dilde Basın (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Yayınları, 1985), 27-45.
Elsie, Robert, Histori e Letërsisë Shqiptare, Përkthye rnga origjinali anglisht “History of Albanian Literature (1995)” nga Abdurrahim Myftiu, Tiranë, 1997.
Elsie, Robert, Historical Dictionary of Albania, 2. ed. (Lanham, Toronto, Plymouth, UK: Historical Dictionaries of Europe, No. 75, The Scarecrow Press, Inc., 2010).
Gazel, Ahmet Ali ve Şaban Ortak, “II. Meşrutiyetten 1927 Yılına Kadar Yayın İmtiyazı Alan Gazete ve mecmualar (1908-1927)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 7, Sayı 1, 2006, 223-256.
Hristopoulos, Panagiotis F., Efimerides Apokeimenes sti Bbibliothiki Tis Voylis (1789-1970) (Atina: Kentro Neoellinikon Ereunon I E.I.E., 1993).
İsmail Hakkı. “La Presse Musulmane.” Revue Du Monde Musulman, C. 8, no. 5 (1909), 97-139.
Karagöz, Adem Ruhi, Bulgaristan Türk Basını 1879-1945, Bulgaristan Türklerinin Kültür Hayatına Dair İncelemeler, Üniversite Matbaası, İstanbul, 1945.
Licursi, Emiddio Pietro, Empire of Nations: The Consolidation of Albanian and Turkish National Identities in the Late Ottoman Empire, 1878 - 1913 (New York: Department of History Columbia University, 2011).
Petrotta, Gaetano; Saggio di Bibliografia Albanese, 1500-1930 (Palermo: 1931).
Petrotta, Gaetano; Studi di storia della letteratura albanese Scolgimento Storico Della Cultura E Della Letteratura Albanese (Palermo: A. C. Mirror, 2003).
Ravry, Andrey, “La presse Albanaise”, Chaiers de la Presse (Paris: l’Institut de science de la presse de l’Université de Paris, 1939).
Taşkın, Ünal, “Vilayet ve Maarif Salnamelerine Göre Balkan Vilayetlerindeki Matbaa ve Gazeteler”, Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu 19-21 Ekim 2016/Elazığ, haz. Merve Uğur (Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2018), 187-229.
Tütengil, Cavit Orhan, Yeni Osmanlılardan Bu Yana İngiltere’de Türk Gazeteciliği 1867-1967 (İstanbul: İş Bakası Kültür Y., 2011).
Vozga, Ramazan, Libri Shqip 1555-1912, në fondet e Bibliotekës Kombëtare, Bibliografi (Tiran: Biblioteka Kombëtare, 2010).