Osmanlı Döneminde Bosna Hersek’ te Çıkan Gazeteler

Dört asır boyunca Osmanlı hakimiyeti altında kalan farklı dini kimliklere sahip Bosna Hersek’te, 19. yüzyılda Batı’nın üstünlüğünün yoğun bir şekilde hissedilmesiyle birlikte farklı alanlarda ülkeyi yeniden yapılandırma çabasına giren Osmanlı Devleti’nin ıslahatları kapsamında ilk modern matbaa açıldı. 1866 yılında, özellikle reformcu bürokratların da yoğun çabası ile açılan bu matbaa, ülkede gazeteciliğin gelişmesinin ilk adımı olarak görülebilmektedir. Bu çalışmada, Bosna Hersek’te matbaanın gelişimi ve Osmanlı Devleti tarafından ülkede uygulanan yeniliklere karşı toplumun farklı kesimleri tarafından verilen tepkilere ve ülkenin genel durumuna değinilmektedir. Önce Sopronova Pecatnja, sonra da Vilayet Matbaası olarak isimlendirilen bu matbaada sırasıyla Bosanski Vjestnik, Bosna ve Sarajevski Cvjetnik gazeteleri basılmıştır. Ayrıca, Mostar’da kurulan başka bir matbaa da Neretva isimli gazete neşredilmiştir. Bu çalışmada mezkûr dört gazetenin üstlendiği görevler, halk arasında nasıl bir etki bıraktığı ve sosyal ve kültürel hayata ne tür değerler kattığı gibi konular incelenmiştir.

Newspapers in Bosnia and Herzegovina during Ottoman Rule

: In Bosnia and Herzegovina, which has different religious identities and has been under Ottoman rule for four centuries, Ottomans opened the first modern printing house within the scope of the reforms of the Ottoman Empire, which attempted to reconstruct the country in different areas after intense feeling of the Western superiority in the 19th century. This printing house, which was opened in 1866 with the intense effort of reformer bureaucrats, can be seen as the first step in the development of journalism in the country. In this study, the development of printing house in Bosnia and Herzegovina and the reactions of different segments of the society against the reforms implemented by the Ottoman Empire in the country and the general situation of the country are discussed. The newspapers Bosanski Vjestnik, Bosna and Sarajevski Cvjetnik were published in this printing house, first named Sopronova Pečatnja and then the Provincial Printing House. In addition, another printing house established in Mostar and the newspaper named Neretva was published. In this study, the tasks undertaken by the aforementioned four newspapers, what kind of impact they have among the public and what kind of values they add to social and cultural life are examined.

___

  • “Matbaa”. TDV İslam Ansiklopedi, 2003. Web.
  • “Salname”. TDV İslam___8 Ansiklopedi, 2009. Web.
  • Begić, Amina. “Oblici discipliniranja u školama u Bosni i Hercegovini u vrijeme Austrougarske (1878-1918)”. Univerzitet u Sarajevu, Filozofski Fakultet, Odsjek za Pedagogiju, Završni diplomski rad, Sarajevo, 2018.
  • Benek, Kazım. “Osmanlı’da Basının Doğuşu ve II. Meşrutıyete Kadarki Gelişimi”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 6-7 (2016): 27-39.
  • Demir, Hakan. “XIX. Yüzyılda Hırvat İlirizm Hareketi”. Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), 1/1 (2012): 209-239.
  • Gölen, Zafer. Tanzimat Döneminde Bosna Hersek. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2010.
  • Güz, Nurettin ve Aida Uslu. “Bosna Hersek’te İlk Türkçe Basın”. International Association Of Social Science Research (2017): 277-284
  • Hadžibegović, Ilijas. Bosanskohercegovački gradovi na razmeđu 19. i 20.stoljeća. Sarajevo: Institut za istoriju u Sarajevu, 2004.
  • Harni, Slavko. “Bibliografski rad Ivana Franje Jukića i kraj kulturne povijesti. Bibliografije kao izvor za povijest knjige i kulturnu povijest”. Libellarium, 1,1 (2008): 27-50.
  • İmamović, Mustafa. Historija Bošnjaka. Sarajevo: DES, 2006.
  • Karčić, Fikret. The Bosniaks And The Challenges Of Modernity. Sarajevo: El Kalem, 1999.
  • Koštić, Mujo. “Državna štamparija i službene i poluslužbene novine u Bosni i Hercegovini od 1866. do 1945. godine”. Novi Muallim, Br.18 (2004): 96-110. Kreševljaković, Hamdija. “Štamparije u Bosni za turskog vremena 1529-1878”. Bosniaca, Br. 2 (1997): 1-27.
  • Kruševac, Todor. Bosanskohercegovački listovi u 19. vijeku. Sarajevo: Veselin Masleša, 1978.
  • Malcolm, Noel. Bosnia, A Short History. London: Pan Books, 2002.
  • Memija, Minka. “Bibliografija periodike osmanskog perioda”. Bosniaca (2017): 60-61.
  • Nurudinović, Bisera. “Bosanske Salname (1866-1878 i 1882-1893). “ Prilozi za orijentalnu filologiju, 10/11 (1961): 253-265.
  • Rizvić, Muhsin. Bosansko-Muslimanska književnost u doba preporoda (1887-1918). Sarajevo: Mešihat Islamske Zajednice, 1990.
  • Seyhan, Salih. “Osmanlı Döneminde Bosna Hersek’te Çıkan İlk Özel Türkçe Gazete Gülşeni Saray”. Selçuk İletişim, Cilt 7, Sayi 3 (2012): 100-116
  • Tepić, Ibrahim. Bosna i Hercegovina od kraja XVIII. stoljeća do austrougarske okupacije 1878. godine. Bosanski Kulturni Centar, Sarajevo: 2004.
  • Yüksel, Hakan. Osmanlı İmparatorluğu’na Matbaanın Girişi ve Toplumsal Yankıları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.
  • Začinović, Naida. Bosna Kütüphanelerindeki Eski Türkçe Gazetelerinin Dili. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.