'Kültür Emperyalizmi' ve 'Modernleşme' kuramları açısından Türkiye'de sinema üzerine notlar (1896-1939)

Türkiye’de sinemanın ilk yıllarını ‘Kültür Emperyalizmi’ ve ‘Modernleşme’ kuramları çerçevesinde irdeleyen ayrıntılı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu makale, ‘kültürel özerklik/özgürleşim/direniş’, ‘kültür emperyalizmi’ ve ‘modernleşme’ gibi kavramlardan yararlanarak Türkiye’de sinemanın girişini ve gelişimini irdelemektedir. Bulgulara göre Türkiye’de sinemanın girişi ve gelişimini Batı’daki sinema deneyiminin basitçe kopyalanması olarak nitelemek mümkün değildir. Yerel ihtiyaçlar dolayısıyla sinema teknolojisine yönelindiği, teknoloji alımında ve film ithalatında seçmeci davranıldığı gözlenmektedir. Sinemanın ilk yıllarında Türkiye’nin yaşadığı deneyim daha çok ‘Kültür Emperyalizmi’ teorisyenlerinin kültürel özerklik yönelimli argümanlarını hatırlatmaktadır.

There is not any detailed study about early years of movie in Turkey, especially in the framework of ‘cultural imperialism’ and ‘modernisation’ theories. Using some terms such as ‘cultural autonomy/emancipation/struggle’ and ‘cultural imperialism’ and ‘modernization, this paper studies the movie’s development Turkey. According to findings, it is not possible to evaluate the early years of movie as simply transfer of the movie experience of the West. It can be seen that because of local needs movie technology has been introduced into country and chosen as eclectic. The movie experience of Turkey refers to cultural autonomy concept in line with Cultural Imperialism theory.

___

Baltacıoğlu, İsmail Hakkı (1937) “Kiliseci, Büyücü ve Emperyalist Filmler”, Yeni Adam, Sayı 198.

Berkes, Niyazi (2004) Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi, 7. baskı, Yayına Haz. Ahmet Kuyaş.

Çakan, Işın (2004) Konuşunuz konuşturunuz-Tek Parti Döneminde Propagandanın Etkin Silahı: Söz. Ankara: Otopsi.

Demir, Tanju (2005) Türkiye’de Posta Telgraf ve Telefon Teşkilatının Tarihsel Gelişimi (1840-1920). Ankara: PTT Genel Müdürlüğü.

Deringil, Selim (2007) “II. Abdühlamid Dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda Simgesel ve Törensel Doku: ‘Görünmeden Görünmek’”, Simgeden Millete: II. Abdülhamid’den Mustafa Kemal’e Devlet ve Millet içinde. İstanbul: İletişim, s. 53-91.

Eisenstadt, Samuel N. (1964) “Modernization and Conditions of Sustained Growth”, World Politics, 16: 4.

Faroqui, Suraiya (2000) Sultan: Culture and Daily Life in the Otoman Empire. London, New York: I.B. Tauris.

Georgeon, François (2005) Osmanlı-Türk Modernleşmesi 1900-1930, Çev. Ali Berktay. İstanbul: YKY.

Gürata, Ahmet (2000) “Türkiye’de Mısır Sineması”, İletişim, S. 7, s. 173-94.

Gürata, Ahmet (2004) “Tears of Love: Egyptian Cinema in Turkey (1938- 1950)”, New Perspectives on Turkey, S. 30, s. 55-82.

Gürün, Kamuran (1991) Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953). Ankara: TTK.

Hamelink, Cees J. (1983) Cultural Autonomy in Global Communications. New York, N.Y: Longman.

Herman, E. S. ve N. Chomsky (1988), Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. London, Pantheon.

İlhan, Attila (2009) Hangi Batı. İstanbul: İş Bankası.

Kahraman, Hasan Bülent (2008) Türk Siyasetinin Yapısal Analizi – I: Kavramlar Kuramlar Kurumlar. İstanbul: Agora.

Kaya, İbrahim (2006) Sosyal Teori ve Geç Modernlikler: Türk Deneyimi. Ankara: İmge.

Lerner, Daniel ve Richard D. Robinson (1960) “Swords and Ploughshares: The Turkish Army as a Modernizing Force”, World Politics, 13: 1, s. 19-44.

Lerner, Daniel (1964) The Passing of Traditional Society: Modernizing the Middle East. New York: The Free Press.

Mardin, Şerif (2008) Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İstanbul: İletişim, 7. Baskı.

Onaran, Alim Şerif (1968) Sinematoğrafik Hürriyet. Ankara: İçişleri Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayınları.

Onaran, Alim Şerif (1981) Muhsin Ertuğrul’un Sineması. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Özbek, Nadir (2002) Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet: Siyaset, İktidar ve Meşruiyet (1876-1914). İstanbul: İletişim.

Özön, Nijat (1995) Karagözden Sinemaya: Türk Sineması ve Sorunları. Ankara: Kitle.

Öztürk, Serdar (2004) “Sinemanın Çocuklar Üzerindeki Etkileri: Dr. Fuat Umay Bey’in Yasa Teklifleri Çerçevesindeki Tartışmalar (1926-1941)”, Kültür ve İletişim, 7(1), s. 49-70.

Öztürk, Serdar (2005) Erken Cumhuriyet Döneminde Sinema Seyir Siyaset, Ankara: Elips Kitap.

Öztürk, Serdar (2006) Cumhuriyet Türkiyesinde Kahvehane ve İktidar (1930- 1945). İstanbul: Kırmızı.

Özuyar, Ali (2003) Babıali’de Sinema. İstanbul: İzdüşüm.

Rogers, Everett M. (der.) (1976) Communication and Development: Critical Perspectives. Beverly Hills, CA: Sage.

Schiller, Dan (1996) Theorizing Communication: A History. New York: Oxford University Press.

Schiller, Herbert (1976) Communication and Cultural Domination. New York: International Arts and Sciences Press, Inc.

Scognomillo, Giovanni (1996) Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler. İstanbul, İnkılap.

Scognomillo, Giovanni (1998) Türk Sinema Tarihi. Istanbul: Kabalcı.

Şener, Erman (1970) Kurtuluş Savaşı ve Sinemamız. İstanbul: Dizi yayınları.