Kemalist Siyasi Geleneğin Alevilik Çelişkisi: İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nda Geleneksel Türk Kültürü ve Modern Türk Devleti Arasında Aleviliğin Müphemliği

Modern ulus-devletlerin kurulma aşamalarında milliyetçi seçkinler toplumun kadim değerlerine milli anlamlar kazandırarak onlara milli devlet içinde bir yer vermeye çalışırlar. Ancak bu geleneksel kültürel ürün ile yeni ulus-devletin gereksinim duyduğu modern tutum birbiriyle çoğu zaman çelişir. Toplumsal alanlar arasında işlevsel bir bölünmenin görülmediği geleneksel kültürel değer, her bir toplumsal alanın özerkleşerek birbirinden ayrılmasını bir gereklilik olarak gören modern devletin mantığıyla çelişir. Aleviliği, Türklüğün ve Türk geleneklerinin bir kozası olarak gören İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun çalışmalarını böyle bir bağlam içerisinde değerlendirmeyi amaçlayan çalışma bu toplumsal gruba yönelik modern Türkiye’deki ikircikli tutumu tartışacaktır. Yazarın ilgili eserlerinin metin analizini gerçekleştirecek olan çalışma kapsamında, Cumhuriyet Türkiye’sinde geleneksel kültürün bir kaynağı olarak görülmesine karşın Aleviliğin hukuki olarak tanınmamasının gerekçesi böyle bir çelişkinin sonucu olarak değerlendirilecektir.

Contradiction of Alevism in the Kemalist Political Tradition: The Ambivalence of Alevism Between Traditional Turkish Culture and the Modern Turkish State in the Works of İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu

In the foundation stages of modern nation-states, nationalist intellectuals try to give national meanings to ancient values of society and give them a place within the national state. However, this traditional cultural product and the modern attitude required by the new nation-state often contradict each other. Traditional cultural value, in which no functional division between social spheres is seen, contradicts the logic of the modern state, which considers the autonomous separation of each social sphere as a necessity. This study aims to assess the works of İsmail Hakkı Baltacıoğlu, which evaluates Alevism as origin of Turkishness and Turkish traditions, and will discuss the ambivalent attitude towards Alevism in modern Turkey. The study, using content analysis of the author's related works, will consider the above contradiction as the reason why Alevism is not legally recognized although it is seen as a source of traditional culture in the Turkish Republic.

___

“Türk İnkılâbı Karşısında Müslümanlık”. Milli Mecmua 10/110, (1928): 1773.
Ateş, Kazım. Yurttaşlığın Kıyısında Aleviler: “Öz Türkler” ve “Heretik Ötekiler”. Ankara: Phoenix, 2011.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. “Alevi Türkler”. Yeni Adam 633, (1950): 1-5.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir? 1”. Yeni Adam 779, (1966): 15-15.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir? 2”. Yeni Adam 780, (1966): 7-7.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir? 3”. Yeni Adam 781, (1966): 7-7.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir? 5”. Yeni Adam 785, (1966): 7-7.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir? 6”. Yeni Adam 786, (1967): 7-7.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir?”. Yeni Adam 789, (1967): 7-7.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir? (7)”. Yeni Adam 790, (1967): 7-7.
-----. “Alevilik Nedir, Ne Değildir? 8”. Yeni Adam 791, (1967): 7-7.
-----. “Alevilik ve Türklük”. Yeni Adam 640, (1950): 2-2.
-----. “Altı Umdenin Anlaşılması”. Ulus 10817, (1951): 2-2.
-----. Atatürk. Erzurum: Erzurum Üniversitesi Yayınları, 1973.
-----. Batıya Doğru. İstanbul: Sebat Basımevi, 1945.
-----. “Bir Professörün Sakat Düşünceleri”. Yeni Adam 748, (1955): 2-2.
-----. “Bizim Tapındığımız Mustafa Kemal”. Yarın 295, (1930): 1-1.
-----. “Din Karşısında Devlet”. Yeni Adam 621, (1949): 2-2.
-----. “Din ve Okul”. Yeni Adam 674, (1950): 5-5.
-----. “Din Pedagojisi”. Yeni Adam 622, (1949): 2-2.
-----. “Gerçek Din Kültürü”. Yeni Adam 793, (1967): 8-8.
-----. “Halk Partisi Neden Yenildi”. Yeni Adam 745, (1954): 2-2.
-----. “Halkçılık Umdesi”. Ulus 10837, (1951): 2-2.
-----. “Kültür ve Milliyet Sosyolojisi Bakımından Alevilik Nedir? I”. Yeni Adam 773, (1961): 7-7.
-----. “Kültürümüzü Kurtarmak Lazım”. Yeni Adam 137, (1936): 2-2.
-----. “Millet Nedir, Ne Değildir?”. Yeni Adam 416, (1942): 2-2.
-----. “Milliyet, Gelenek ve Dil”. Yeni Adam 725, (1952): 3-3.
-----. “Softa Başkaldırmış”. Yeni Adam 686, (1951): 1-1.
-----. Sosyoloji. İstanbul: Sebat Basımevi, 1939.
-----. “Sünnilerle Aleviler”. Yeni Adam 735, (1953): 3-3.
-----. “Türk Alevilerini Anlamaya Çalışalım”. Yeni Adam, (1951): 1-1.
-----. Türke Doğru. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1972.
-----. “Türklük Bakımından Aleviler”. Türk Düşüncesi 13, (1954): 2-3.
-----. “Türk’e Öğüt”. Yeni Adam 346, (1941): 2-10.
-----. “Uluslar-Dinler”. Yeni Adam 640, (1950): 1.
-----. “Yeni Adam’ın Milliyetçiliği”. Yeni Adam 667, (1950): 2-2.
Başgöz, İlhan. “Türkiye’de Folklor Çalışmaları ve Milliyetçilik”. Turkish Studies 6/3, çev. Serdar Uğurlu. (2011): 1535-1547.
Durkheim, Emile. Dini Hayatın İlkel Biçimleri. çev. Fuat Aydın. İstanbul: Ataç Yayınları, 2005.
Ergin, Osman. Türk Maarif Tarihi 4. İstanbul: Eser Neşriyat, 1977.
Esen, Abdullah Kıvanç. “Bir ‘Kırk Kere Söylersen Gerçek Olur’ Vakası Olarak ‘Dini Islah Beyannamesi’ ve ‘Gerçeğin’ Kaynağı”. Kebikeç 41, (2016): 149-159.
Gellner, Ernst. Uluslar ve Ulusçuluk. çev. Büşra Ersanlı, Günay Göksu Özdoğan. İstanbul: İnsan Yayıncılık, 1992.
Jäschke, Gotthard. Yeni Türkiye’de İslamlık. çev. Hayrullah Örs. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1972.
Massicard, Êlise. Alevi Hareketinin Siyasallaşması. çev. Ali Berktay. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
Mauss, Marcel. Sosyoloji ve Antropoloji. çev. Özcan Doğan. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2005.
Obuz, Ömer ve Yakut, Kemal. “İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Düşünce Dünyasında Devlet ve Din”. Kebikeç 41 (2016): 161-185.
Öztürkmen, Arzu. Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
Smith, Anthony D. Küreselleşme Çağında Milletler ve Milliyetçilik. çev. Derya Kömürcü. İstanbul: Everest Yayınları, 2002.
Utkucu, Murat. “Bir Sağ İlahiyat Pratiği Olarak Türk Sünniliği: Mülkiyetçi-Otoriter ‘Kendine Özgürleşme’ Siyaseti”. Sol İlahiyat, İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
Varnant, Jean-Pierre. Eski Yunanda Söylen ve Toplum. çev. Mehmet E. Özcan. Ankara: İmge Kitabevi, 1996.