Kadim Ön Asya’da İki Müskirat: Bira ve Şarap

Öz: Günümüzde bira ve şarap keyif verici içecekler sınıfına girmektedir. Dünyada tüketimleri oldukça yaygın olan bu iki içki eskiçağ insanları tarafından icat edilmiştir. Biranın Mezopotamya’da doğduğu düşünülürken şarabın İran coğrafyasında doğduğu bilinmektedir. Buralarda doğan içkiler zamanla eskiçağ dünyasındaki diğer medeniyet alanlarına yayılmış ve bir endüstri haline gelmiştir. Eski çağda üretilen bira ve şarap çoğu kez besin maddesi olarak sofralarda yerini almıştır. Fakat bunun yanı sıra ibadetlerde kurban ve hastalıklarda şifa aracı olarak kullanıldıkları da görülmüştür. Bu çalışmada bira ve şarabın eskiçağda Mezopotamya ve Anadolu’daki üretim ve tüketimlerinden bahsedilmiştir.

Two Alcoholic Beverages in Ancient West Asia: Beer and Wine

Abstract: This study concerns the production and consumption of beer and wine in Mesopotamia and Anatolia in antiquity. In the present-day, beer and wine are among the class of pleasure-inducing drinks. These two drinks, very commonly consumed in the world, were invented by people in antiquity. Beer is thought to originate in Mesopotamia and wine in Iranian geography. The drinks born in these regions spread over other areas of civilization in antiquity and became an industry. Beer and wine produced in ancient periods served as nutrients in daily dietary practices. However, it is also observed that they were used in sacrifice and worship, and as medicine.

___

Akalın, K. H., “Yunan-Roma Uygarlığında İnsan-Tanrılara Tapınma Töreni Olarak: Kilise Ekmek-Şarap Ayini”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S: 41, 2014, 129-160.
Albayrak, A., Solak, M. Ülkü, Uhri, A., Deneysel Bir Arkeoloji Çalışması Olarak Hitit Mutfağı, (Metro Kültür, 2008).
Archi, Alfonso ve Venturi, Fabrizio, “Hittites at Tell Afis (Syria),” Orientalia, Nova Series, Vol. 81, No. 1, 2012, 1-55.
Aydın, N., Hammurabi Yasaları, (Alfa-Tarih, İstanbul, 2017).
Badler, V., “Winemaking and Viticulture in the Ancient Near East and Egypt”, Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures, 2008, 2283- 2286
Barjamovic, Gojkove Fairbairn, Andrew, “Anatolian Wine in the Middle Bronze Age,” Die Weltdes Orients, Bd. 48, H. 2, Viticulture and Wine in Hittite Anatolia and Its Ancient Near Eastern Context: Philological, Archaeological and Comparative Perspectives, 2018, s. 249 249-284.
Başol, Serkan, Hitit Askeri Teşkilatı Ve Sefer Organizasyonu, Yüksek Lisans Tezi, Denizli PAÜ. SBE. 2006, 100.
Balcer, Jack Martin, “The Origins and Ancient History of Wine By Patrick E. McGovern, Stuart J. Fleming, Solomon H. Katz,” Agricultural History, Vol. 71, No. 1, 1997, 117- 118.
Bauer, Susan Wise, Antik Dünya, Çev., Mehmet Moralı, (Alfa-Tarih, İstanbul 2013). Bilgin, Tayfun. Hittite Monuments (https://www.hittitemonuments.com/).
Brinkman, J. A., Civil, M., Gelb, I. J., Oppenheim, A. L., Reiner, E., The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute Of the University of Chicago, (Vol. 17 “Š” Part II, Published By The Oriental Institute, Chicago Illinois, USA, 1992).
Calder, W. M., “Diounsis, Guardian Of The Dithrera, And Dionysos Dithyrambos,” The Classical Review, Vol. 41, No. 5 November, 1927, 161-163.
Civil, M., Modern, “Brewers Recreate Ancient Beer”, The Oriental Institue, News & Notes, No: 132, 1991, 1-4.
Chambon, Grégory, “Archaeology of Oenology: Drinking Wine at the Royal Table in Mari,” Die Weltdes Orients, Bd. 48, H. 2, Viticulture and Wine in Hittite Anatolia and Its Ancient Near Eastern Context: Philological, Archaeological and Comparative Perspectives, 2018, 238-248.
Corti, Carlo, “Viticulture and Wine in Hittite Anatolia And Its Ancient Near Eastern Context: Philological Die Weltdes Orients,” Bd. 48, H. 2, Archaeological and Comparative Perspectives, 2018, 285-298.
Doğan, Erdal, Hitit Hukuku-Bellekteki Kayıp, (Güncel Yayıncılık, İstanbul 2008).
Duralı, Ş. Teoman, Gılgamış Destanı, (Dergâh Yayınları, İstanbul 2014).
Eliade, Mircea, Dinler Tarihine Giriş, Çev. Lale Arslan, (Kabalcı Yayınları, 2003).
Erbaş, Fatma Sevinç, Hititlerde Öteki Kurban Ve Büyü, (Arkeoloji Ve Sanat Yayınları, İstanbul 2013).
Erhat, Azra, Mitoloji Sözlüğü, (Remzi Kitabevi, İstanbul 2011).
Girard, Rene, Şiddet Ve Kutsal, Çev. Necmiye Alpay, (Alfa-Araştırma, İstanbul 2018).
Goodfriend, E., “Shekhar: Is it Wine or Beer?”, The Torah.com 05.05.2020.
Gorton, L., “Revisiting Indo-European ‘Wine’“, The Journal of Indo-European Studies Volume 45, Number 1 & 2, 2017, 1-26.
Güterbock, Hans G., “Hittite Medicine”, Bulletin of the History of Medicine, Vol. 36, No. 2, 1962, 109-113.
Gencay, G., Biranın Doğuşu İle Anadolu Kültür Tarihindeki Yeri Ve Önemi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı: Prof. Dr. Serap Yaylalı, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı ARK-YL-2014-0003, Aydın 2014).
Güveloğlu Ali, Antik Çağda Beslenme Ve Damak Tadı, (Pinhan-Araştırma, İstanbul 2018).
Hawkins, John David, Corpus Of Hieroglyphic Luwian Inscriptions Vol. I, (Walter de Gruyter, Berlin 2000).
Henh, Victor, Zeytin, Üzüm Ve İncir-Kültür Tarihi Eskizleri, (Dost Kitabevi, Ankara 1998).
Herodotos, Tarih, Hasan Ali Yücel Klasikleri, Çev: Müntekim Ökmen, (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, VIII. Baskı), 2016.
Himmetoğlu, Muhammed Fazıl, Kadim Şehrin Hikâyesi, Antik Dönemde Kayseri ve Çevresinin Siyasi Tarihi, (Gece Kitaplığı, Ankara 2018).
Karpe, Andreas Müller ve Karpe, Vuslat Müller, “Kuşaklı/ Šarišša”, Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Editörler: Meltem Doğan Alparslan, Metin Alparslan, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013, 220- 225.
Katz, Solomon ve Maytag H., Fritz ve Civil, Miguel, “Brewing An Ancient Beer,” Archaeological Institute of America, Archaeology, Vol. 44, No. 4, July/August 1991, 24-33.
Küçükbezci, Hatice Gül, “Asur Ticaret Koloni Çağında Asurlu Tüccarlar İle Anadolu Halkı Arasındaki İlişkiler,” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 26, 2011, 25-58.
Lete, Gregorio del Olmo ve Sanmartin, A Dictionary Handbook Of Oriental Studies Handbuch Der Orientalistik Section One The Near And Middle East, (Çev: Wilfred G. E. Watson, Brill, Leiden-Boston 2003).
Lete, Gregorio del Olmo, ve Sanmartin, J., A Dictionary of the Ugaritic Language in the Alphabetic Tradition, (Çev ve ed: Wilfred G. E. Watson, Brill, Leiden-Boston).
Laneri, Nicola, “The Impact of Wine Production in the Social Transformation of Northern Mesopotamian Societies during the Third and Second Millennia BCE,” Die Weltdes Orients, Bd. 48, H. 2, Viticulture and Wine in Hittite Anatolia and Its Ancient Near Eastern Context: Philological, Archaeological and Comparative Perspectives, 2018, 225-237.
Matoïan, Valérie ve VitaJuan-Pablo, “Administration of Wine in Ugarit,” Die Weltdes Orients, Bd. 48, H. 2, 2018, 299-318.
Melchert, H. Craig, Cuneiform Luvian Lexicon, (Chapel Hill, N. C. 1993).
Meussdoerffer F. G., “A Comprehensive History of Beer Brewing”, Handbook of Brewing: Processes, Technology, Markets. Edited By H. M. Eßlinger, WILEY-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim 2009, 1-42.
Mutlu, Suzan Akkuş, “Eskiçağda Şarabın Dini, Siyasi Ve Ekonomik Değeri,” Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, No: 19, 2019,115-136.
Öz, Esma, “Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım Ve Hayvancılık”, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, V. Dizi, S: 6, 2014, 47- 52
Özgüç, Tahsin, Kültepe: Kaniš/Neša, (Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005).
Parker, Bradley J., “The Construction And Performance Of Kingship In The Neo-Assyrian Empire,” Journal of Anthropological Research, Vol. 67, No. 3, 2011, 357-386.
Paulette, T., Fisher, M., “Potent Potables of the Past: Beerand Drewing in Mesopotamia” The Ancient Near East Today: Current News About the Ancient Past, Cilt 5/4, Nisan 2017.
Puhvel, Jaan, “Barm And Balm, Hittite Style,” Journal of Cuneiform Studies, Vol. 63, 2011, 103- 104.
Sami, Ş., Kamûs-ı Türkî, (Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2017).
Sevin, Veli, Anadolu Arkeolojisi, (Der Yayınları, İstanbul 1999).
Smith, A., “Wine in Anatolia”, Wine making and Viticulture in the Ancient Near East and Egypt, Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures, 2008, 2281 2282.
Sasson, J. M., “The Blood of Grapes: Viticulture and Intoxication in the Hebrew Bible.” Drinking in Ancient Societies; History and Culture of Drinks in the Ancient Near East. Ed. Lucio Milano. Padua: Sargonsrl, 1994, 399-419.
Stanislawski, Dan, “Dionysus Westward: Early Religion And The Economic Geography Of Wine, Geographical Review,” Vol. 65, No. 4, 1975, 427-444.
Tosun, Mebrure ve Yalvaç, Kadriye, Sümer, Babil, Asur Ve Ammi-Şaduka Fermanı, (TTK, Ankara 1975).
Uhri, Ahmet, Boğaz Derdi-Arkeolojik, Arkeobotanik Ve Etimolojik Veriler Işığında Tarım Ve Beslenmenin Kültür Tarihi, (Ege Yayınları, İstanbul 2011).
Ünal, Ahmet, Hititler Devrinde Anadolu Kitap 2, (Arkeoloji Ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003).
White, Chantel E., Naomi F. Miller, “The Archaeobotany of Grape and Wine in Hittite Anatolia,” Die Weltdes Orients, Bd. 48, H. 2, Viticulture and Wine in Hittite Anatolia and Its Ancient Near Eastern Context: Philological, Archaeological and Comparative Perspectives, 2018, 209-224.
Widell, Magnus, “The Sumerian Expression Igi-Kar₂ Revisited,” British Institute for the Study of Iraq, Iraq, Vol. 70, 2008, 131-145.
Yankı, Murat, “Şarabın Yıllandığı Toprak Anadolu,” #tarih Dergisi, Sayı 08, İstanbul 2015, 6473.
Yücel, Ç., “Dionysos Bayramları ve Şenlikleri”, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 3, 2015, 1-16.
Görseller
Görsel 1: Bira İçme: Tate Paulette, Michael Fisher, "Potent Potables of the Past: Beer and Drewing in Mesopotamia" The Ancient Near East Today: Current News Aboutthe Ancient Past, Cilt 5/4, Nisan 2017.
http://www.asor.org/anetoday/2017/04/brewing-mesopotamia, 14.05.2020
Görsel 2: Fraktin: Develi Belediyesi Arşivi, https://www.develi.bel.tr/kesfedin/tarihi-ve-turistik-yerler/fraktin-hitit-kaya-aniti 10.05.2020
Görsel 3: Tayfun Bilgin, Bora Bilgin, Ertuğrul Anıl, 2009. Hittite Monuments https://www.hittitemonuments.com/karatepe/karatepe42.jpg 14.05.2020
Görsel 4: Tayfun Bilgin, Bora Bilgin, Ertuğrul Anıl, 2009. Hittite Monuments https://www.hittitemonuments.com/karatepe/karaepe42.jpg 14.05.2020