Çeviride sadakatin yeni tanımları: Shakespeare'in a midsummer night's dream'i için Can Yücel'in Bahar Noktası bir ihtimal midir?

Bu yazı, "Can Yücel'in Shakespeare Çevirilerinde 'Sadakat'" başlıklı yüksek lisans tezi çalışmasına dayanmaktadır. Çalışmanın amacı Can Yücel'in William Shakespeare'den yaptığı üç oyunun çevirilerini, Raymond van den Broeck önerdiği çevirinin analitik işlevini sorgulayan yöntem temel alarak çözümlemektedir. Bu yöntem çerçevesinde poetika, ideoloji, dil söylem evreni dizgeleri hem kaynak hem de erek metin için çözümlenmiş, Can Yücel'in çeviri ilkelerinin yanı sıra bu dizgelerin çeviri sürecine etkileri de erek metinlerin çözümlemeleri sırasında dikkate alınmıştır. Bu verilerin ışığında tez çalışmasında Can Yücel tarafında çevrilen Bahar Noktası (1980), Fırtına (1991) ve Hamlet (1992) ile Shakespeare tarafından yazılan^ Midsummer Night's Dream (1595- 1596), The Tempest (1610-1611) ve Hamlet (1600-1601) oyunları karşılaştırmalı çözümleme yöntemi içinde ele alınmıştır. Bu yazı kapsamında ise sadece Bahar Noktası ile yetinilmiştir. Sonuç olarak, Can Yücel'in kaynak oyunların özünü ve biçimini değiştirmeden Türkçe'ye aktarma kaygısı taşıdığı görülmüştür. Ayrıca kaynak metinlerin aslında birer tiyatro metni olduğunu, dolayısıyla sahnelenme işlevlerini göz ardı etmeyen Can Yücel'in bu çalışmaya uygun olarak kaynak oyunları erek dilde de sahnelenebilir metinler olarak çevirdiği sonucuna varılmıştır. "Sadakat" kavramı ise bu süreçte yeni bir anlam kazanmış, sadakatin farklı ölçüderi olabileceği görülmüştür. Hem Raymond van den Broeck'un önerdiği yöntem, hem de Can Yücel'in çeviri ilkeleri çerçevesinde Bahar Noktasimn "sadık" bir çeviri olduğu saptanmıştır.

New definitions of loyalty in translation: Is Can Yücel'in Bahar Noktası An Equivalnet for Shakespeare's a midsummer night's dream?

his paper is based on the M.A thesis entided "'Loyalty' in Can Yücel's Shakespeare Translations". The study aims at analysing three translations of Shakespeare by Can Yücel using Raymond van den Broeck's method regarding the analytic function of translation. Within the scope of this paper, I only made use of the translation of A Midsummer Night's Dream, Bahar Noktası in Turkish. The poetics, the ideology, the language and the discourse universe of both source and target texts were examined. Can Yücel's own ideas on translation were also taken into consideration during the analytical process. The target texts by Can Yücel, namely Bahar Noktası (1980), Fırtına (1991) and Hamlet (1992) were compared with the source texts by Shakespeare, entitled A Midsummer Night's Dream (1595-6), The Tempest (1610-1611) and Hamlet (1600-1601) and were analysed. I reached the conclusion that Can Yücel aimed at translating the source texts without sacrificing their sense and form. I also concluded that Can Yücel did not disregard the fact that the source texts were originally performance texts and that their function of performability should be taken into account. Can Yücel meant to translate the source texts to the target language in a form which would also be a performance text. The term "loyalty" had a new perspective in this analysing process and I argued that the target text, Bahar Noktası, by Can Yücel is "loyal" both according to Raymond van den Broeck's method arid in the frame of Yücel's own translation principles.

___

Adams, Robert Martin. The hand and Literature of England: A Historical Account. New York : W.W. Norton, 1983

Akbulut Atay, Ayşe Nihal. "Türk Yazın Dizgesinde Shakespeare'in Bir Ya% Gecesi Rüyası Çevirileri: Çeviri Kuramında Norm Kavramının Değerlendirilmesi". Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1994.

Aksoy, Bülent. "Cumhuriyet Döneminde Çeviri Anlayışları". Rifat 2003, 269-288.

Andrews, Walter G., Najaat Black ve Mehmet Kalpaklı ed. ve çeviren. Ottoman Tyric Poetry. Austin: University of Texas Pres, 1997.Atakay, Kemal. "Shakespeare Çevrilmeli mi?". Adam Sanat Dergisi 36 (Kasım 1988): 70-79.

Andrews, Walter G., "Shakespeare'in A Midsummer Night's Dream Oyununun Türkçe Çevirilerinin Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi". Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi, 1989.Bassnett-McGuire, Susan. , "Labirentin İçinde: Tiyatro Metinleri Çevirisi için Yöntemler ve Stratejiler". Çev. Fatma Günal. Metis Çeviri Dergisi 19 (Güz 1989): 33-39.

Andrews, Walter G., Translation Studies. Londra: Methuen, 1987.

Bozkurt, Bülent. "Shakespeare'in Bütün Sözcükleri". Akşam-lık (18 Nisan 2003) (Akşam Gazetesinin kitap eld): 4-5.

Broeck, Raymond van den. "Second Thoughts on Translation Criticism: A Model of Its Analytic Function". Hermans 54-62.

Çapan, Cevat. "Hemşerimiz Shakespeare.", Gösteri A (Mart 1981): 18-20.

Çapan, Cevat. "Özgürlüğüne Kavuşan Shakespeare". Shakespeare 2003: 31-34. (Cevat Çapan'ın bu yazısı ilk olarak 7 Şubat 1981 tarihli Cumhuriyet Gazetesinde yayımlanmıştır.)

Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Tûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2002.

Enginün, İnci. Tanzimat Devrinde Shakespeare: Tercümeleri ve Tesiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1979.

Even-Zohar, Itamar. "The Textemic Status of Signs in Translation". Poetics Today 11.1 (1990): 247-251.

Eyüboğlu, Sabahattin. Sanat Uterine Denemeler ve Eleştiriler. İstanbul: Cem Yayınları, 1997.

Eyüboğlu, Sabahattin. "Shakespeare'e Saygı". Rifat 2003, 184-189.

Eyüboğlu, Sabahattin. "Can Yücel'in Şiir Çevirileri". Eyüboğlu 1997: 329-332. Gentzler, Edwin.Contemporary Translation Theories. Londra: Routledge, 1993.

Gürçağlar, Şehnaz Tahir. "Tercüme Bürosu Nasıl Doğdu, Birinci Türt Neşriyat Kongresi ve Çeviri Planlaması". Rifat 2003, 48-58.

Hermans, Theo (der.). The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation. Londra: Croom Helm, 1985.

Hermans, Theo "Translation Studies and a New Paradigm". Hermans 7-15.

Hilâv, Selâhattin. "Bir Felsefecinin Notları: Can Yücel Üzerine". Adam Sanatla (Mart 1992): 23-31.

"Hobbyhorse", _____http://www.m-w.com/dictionary/hobbyhorse> (1 Mayıs 2006)

İpşiroğlu, Zehra. Tiyatroda Devrim. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları: 2000.

Kott, Jan. Çağdaşımı^ Shakespeare. Çev. Teoman Güney. İstanbul: Metis-Boyut Yayınları, 1999.Lefevere, Andre. "Translating Literature/Translated Literature: The State of the Art". Zuber: 153-161.

Kott, Jan. Translation, Rewriting, and the Manipulation of "Literary Fame. Londra: Routledge, 1992.

Kott, Jan. "Why Waste Our Time On Rewrites?". Hermans 215-243.

Oral, Zeynep. "Tiyatro: Bahar Noktası ya da Yaşasın Tiyatro". Milliyet Sanat Dergisi 17 (1 Şubat 1981): 46.

Özgüven, Fatih. "Türkçe Söyleyen: Can Yücel". Radikal İki (5 Eylül 1999): 8.

Özgüven, Fatih. "Eskiler.. Yeniler.. Şiirler.. Çeviriler.. Eleştiriler.. Kuramlar Dükkân 7". Bengi Öner 2001: 93-101.

Paker, Saliha. "Çeviride Yanlış/Doğru' Sorunu ve Şiir Çevirisinin Değerlendirilmesi". Rifat 2003,153-164.

Parla, Jale. "Tanzimat'ta Shakespeare Çevirileri: Duyumların Fikirlere Çevrilmesi". Metis Çeviri Dergisi 1 (Güz 1987): 22-26.

Popovic, Anton. "Çeviri Çözümlemesinde 'Deyiş Kaydırma' Kavramı". Rifat 2004,133-140.

Rifat, Mehmet, haz. Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2003.

Rifat, Mehmet. Çeviri Seçkisi 2: Çevirifbilim) Nedir? Başkasının Bahşı. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 2004.

Sabuncu, Başar. '"Bahar Noktası'nda Şenlikli Direniş". Shakespeare 2003: 9-30.

Sanders, Andrew. The Short Oxford History of English Literature. Oxford : Oxford University Press, 2000.

Sertabipoğlu, Süha. "Çeviri ve Çevirmenlik Üzerine Tezler". Cumhuriyet Kitap 841: 22-23.

Shakespeare, William. A Midsummer Night's Dream. New York: Dover Publications, 1992.

Shakespeare, William. Bahar Noktası. Çev. Can Yücel. İstanbul: Okuyan Us Yayın, 2003.

Shakespeare, William. Fırtına. Çev. Can Yücel. İstanbul: Adam Yayınları, 1991.

Shakespeare, William. Hamlet. Çev. Can Yücel. İstanbul: Adam Yayınları, 1992.

Shakespeare, William. Hamlet. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1999.

Shakespeare, William. Hamlet. Maryland: Barnes & Noble Books, 1992.

Shakespeare, William. The Tempest. İngiltere: Hutchinson, 1985.

Sitarz, Paula Gaj. The Curtain Rises. White Hall, Virginia: Shoe Tree Press, 1991.

Tamer, Ülkü. "'Bahar Noktası'nda Müzeyyen". Milliyet Pa^ar (9 şubat 2003): 2.

Yalçın, Murat haz. Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, İ 2001.

Urgan, Mina. Shakespeare ve Hamlet. İstanbul: Altın Kitaplar 1984.

Yardımcı, Cemal. "Okur bekleniyor!" Radikal gazetesi (3 Mart 2006). _____http://www.radikal.com.tr/ekwhaber.php?ek=ktp&haberno=4969>

Yücel, Can. Beşibiyerde. İstanbul: Adam Yayınları, 1985.

Yücel, Can. "Bir Sanatçının Günlüğünden: Can Yücel". Söyleşiyi yapan: Güneş Buharalı. Varlık 886 (Temmuz 1981): 11.

Yücel, Can. "Can Yücel ile Söyleşi". Söyleşiyi yapan: Suat Karantay. Metis Çeviri 8 (Yaz 1989): 11-19.

Yücel, Can. "Can Yücel: Genç Bir İhtiyar". Söyleşiyi yapan: Merve Erol. Hürriyet Gösteri 193 (Aralık 1996): 16-21.

Yücel, Can. "Can Yücel: Şiir Düzerken Kahkaha Çiçekleri Üretmek!". Söyleşiyi yapan: Zeynep Oral. Milliyet Sanat 463 (1 Eylül 1999): 4-8

Yücel, Can. "hamlet dedi ki". Gece Vardiyası Albümü. İstanbul: Korsan Yayınları, 1991: 72.

Yücel, Can. Her Boydan. İstanbul: Adam Yayınları, 1985.

Yücel, Can. "Hıyararşi". Beşibiyerde: 294.

Yücel, Can. "Poetika". Çok Bi Çocuk. İstanbul: Papirüs Yayınları, 1992: 25

Yücel, Can. "Shakespeare Üzre". Canfeda. İstanbul: Doğan Kitapçılık, 2001: 24.

Yücel, Can. "Şiir Çevirisinde Yöntem, Başlıca Güçlükler, Anlam ve Şiirin Yazarıyla İçli Dışlı Olmak Üzerine". Milliyet Sanat Dergisi 172 (20 Şubat 1976): 7-9

Yücel, Can. "Türkiye'de Shakespeare". Ölüm ve Oğlum / Gökyokuş. İstanbul: Papirüs Yayınları, 1992: 63.

Zuber, Ortrun ed. The Tanguages of Theatre. Oxford: Pergamon Press, 1980.