Türkiye'de Modern Psikolojinin Tarihi: 'İlm-i Ahvâl-i Ruh 'İlmü'n-Nefs/Ruhiyyat

Bu çalışmanın konusu 19. yüzyıl sonlarından 1930'lara kadarki sürede modern Türk psikoloji tarihidir. Amacımız Türkiye'de psikoloji tarihine akademik bir giriş yapmak ve Türk tarihçiliğinin bu alana ilgisini çekmektir. Birtakım tanıtıcı ve birbirini tekrarlayan tarih kurgu- su yerine kaynaklara ve dönemin düşünce tarihine dayanan bir psikoloji tarihine yönelmenin gerekliliğine inanıyoruz. Çünkü böyle bir yönelme araştırmacılara önemli bir araştırma alanı- nın kapısını açacaktır. Bu çerçevede psikoloji için kullanılan terminoloji, bunların ne ifade ettiği sorusu ile başladık ve mevcut kullanımın detayları üzerinden önemini vurgulamaya çalıştık. Öne çıkan sonuç modern psikolojide kimi zaman ağırlığını hissettiren bir Osmanlı- İslâmî yansımanın izinin sürülebileceğidir. Bu da bizi önemli bir mesele olarak psikoloji- felsefe ilişkisi üzerinde durmaya sevk etti

History of Modern Psychology in Turkey: 'İlm-i Ahvâl-i Ruh - 'İlmü'n-Nefs/Ruhiya

his paper focuses on the history of psychology and its development in Turkey from the late 19 th century up into the 1930s. The aim of this work is to set the framework for an academic understanding of the history of psychology in Turkey and to elicit interest in this sphere of Turkish history. Rather than a work based on a series of introductory and often repetitive historical suppositions, we believe it is important to draft a chronicle on documented references and the history of thought of that period. We feel that this kind of work will provide researchers with an important opportunity to deepen the researches in the field. Working within this framework, we began with a close reading of the terminology used in that period in the field of psychology and investigated the meanings attached to these terms. In doing so, we especially stressed the importance of the nuances currently inherent in these expressions. The results of this study demonstrate that in certain ways modern psychology discipline in Turkey is imbued with a reflection of traces of Ottoman- Islamic belief systems. It was the recognition of this that has led us to especially focus on the importance of the inter-relationships between psychology and philosophy

___

Abdullah Cevdet. Fenn-i Ruh. İstanbul: Matbaa-i İçtihâd, 1911.

Ahmed Midhat. İlhamât ve Tağlitât Psikoloji Yani Fen-i Menâfi' er-Ruha Dair Bazı Mülahazât. İstanbul, 1302.

Ahmet Nebil ve Bahâ Tevfik. Psikoloji İlm-i Ahvâl-i Rûh. ts.

Akün, Ömer Faruk. "Hoca Tahsin". TDVİA. C. 18.

Ali İrfan (Eğribozî). İlm-i Ahvâl-i Ruh. İstanbul: Ruşen Matbaası, 1327.

Avni Mahmud. Terbiye-i Akliye. İstanbul: Şems Matbaası, 1335-1337.

Batur, Sertan. "Türkiye'de Psikoloji Tarihi Yazımı Üzerine". Toplum ve Bilim 98 (2003).

Batur, Sertan. "Türkiye'de Psikolojinin Kurumsallaşmasında Toplumsal ve Politik Belirle- yenler". Toplum ve Bilim 107 (2006).

Bolay, Süleyman Hayri. Türkiye'de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi. İstanbul: Töre-Devlet Yayınları, 1979.

"Darülfünunu Şahane Nizamnamesi". Düstur I (16 Rebiülahır 1318 ve 30 Temmuz 1316).

Gülerce, Aydan. "History of Psychology in Turkey as a sign of Diverse Modernization and Global Psychologization". Ed. Adrian Brock. Internationalizing the History of Psychology (2006).

Hanioğlu, Şükrü. Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi. İstanbul: Üçdal Neşriyat

Hasan Âli (Yücel). Ruhiyat Alfabesi (Psychologie). İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi, 1930.

Hilmi Ziya (Ülken). Umumî Ruhiyât. İstanbul, 1928.

Hoca Tahsin. Psiholoji yahud İlm-i Rûh. İstanbul, 1310.

İbrahim Alaeddin. Ruhiyat ve Terbiye Köy Muallim Mekteplerine Mahsus. İstanbul: Devlet Matba- ası, 1929.

İhsanoğlu, Ekmeleddin. "Dârülfünûn Tarihçesine Giriş: İlk İki Teşebbüs". Belleten LIV/210 (1990).

Kağıdçıbaşı, Çiğdem. "Psychology in Turkey". International Journal of Psychology 29 (6) (1994).

Kara, İsmail. Bir Felsefe Dili Kurmak Modern Felsefe ve Bilim Terimlerinin Türkiye'ye Girişi. İstan- bul: Dergâh, 2005.

"Maârif-i Umûmiye Nizamnâmesi". Düstur I, 2.

McKinney, Fred. "Psychology in Turkey: Speculation Concerning Psycholoy's Growth and Area Cultures". The American Psychologist, 1960.

M. Ali Ayni. Terbiyeye Aid Tatbikatla Birlikte Ruhiyât Dersleri. İstanbul, 1331.

M. Şemseddin Günaltay. Felsefe-i Ulâ. İstanbul, 1339-1341.

Mustafa Rahmi, Ruhiyata Medhal, Darülmuallimat ve Darülmualliminlere Armağan. İstanbul: Mat- baa-i Âmire, 1339.

Mustafa Şekip (Tunç). Felsefe Dersleri: Ruhiyât. İstanbul, 1926.

Mustafa Şekip (Tunç). Bergson ve "Manevi Kudret"e Dair Birkaç Konferans. İstanbul, 1934.

Rıza Tevfik. "İbn Haldun'dan-3". Maarif 188 (22 Haziran 1311-11 Muharrem 1313).

Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi. Felsefeden Birinci Kitap: İlm-i Ahvâlu'r-Ruh. İstanbul: Hikmet, 1327.

Özbayraktar, Sabri. "Cumhuriyetin İlk 50 Yılında Türkiye'de Psikoloji". Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan Edebiyat Fakültesi. İstanbul, 1973.

Richards, Graham. Psikolojiyi Yerli Yerine Oturtmak. İstanbul: Say Yayınları, 2005.

"Tanıtım". _____http://edebiyat.istanbul.edu.tr/psikoloji/?p=6339>

Uludağ, Süleyman. "Nefis". TDVİA, C. 32.

Unan, Fahri. "Taşköprülü-zâde'nin Kaleminden XVI. Yüzyılın İlim ve Âlim Anlayışı". Os- manlı Araştırmalar XVII.

Yusuf Kemal. Gayetü'l-Beyân fi Hakikatü'l-İnsan Yahud İlm-i Ahvâl-i Rûh. İstanbul, 1295.

Yavuz, Yusuf Şevki. "Ruh". TDVİA, C. 35.