Film Analizlerinde Yapısöküm: Postyapısalcılık, Derrida ve Sinema

Sinemasal metinler üzerine yapısökümcü analizler, sınırı sayıda da olsa yaygınlaşmaktadır. Söz konusu okumalar yeterli bilgi birikimine sahip olunamaması nedeniyle duygu aktarımı boyutunda kalmakta; çözümleme alanının derinliğine zarar verici hale gelmektedir. Şüphesiz “en iyi” diye gösterilebilecek bir irdeleme yoktur. Ancak yapısökümü kullanarak derinlemesine çözümlemeler yapmak, yazarın, ürün olarak filme, izleyiciye ve genel olarak eleştiriye yönelik sorumluluğudur. Ve bu sorumluluğun yerine getirilmesinde en önemli araç, uygulanan analiz tekniğine yönelik farkındalıktır. Bu çalışma, sözü edilen farkındalıkta gözlemlenen sınırlılıktan ve alanla ilgili kuramsal çalışmaların yetersizliğinin yarattığı ihtiyaçtan doğmuştur. Bu kapsamda çalışma, Derrida terminolojisi üzerinden yapısökümün ne olduğunu ortaya koymayı ve bu pratiğin film analizlerine nasıl uygulanabileceğini göstermeyi amaçlar. Bunu da üç düzey üzerinden kurgular: İlk düzeyde yapısöküm, postyapısalcılığın argümanlarından biri olarak ele alınır ve tanımlanır. İkinci düzeyde çalışma, yapısökümcü terimleriyle Derrida’nın sesmerkezcilik/sözmerkezcilik, différance, tersine çevirme/yerinden oynatma ve baskıya verme kavramlarına odaklanır. Üçüncü ve son düzey ise yapısökümün bir çözümleme yöntemi olarak filmlere nasıl uygulanabileceğine yer verir. Bu çabanın, sinema, Derrida ve yapısöküm yazınına ilgi duyacak araştırmacılara kaynak olabilme olanağı ise çalışmanın bütününü anlamlı kılacak temennidir.

Anahtar Kelimeler:

Postyapısalcılık, Derrida, Yapısöküm, Film analizi, Yöntem

Deconstruction in Film Analyses: Poststructuralism, Derrida and Cinema

Deconstructive analyses on cinematic texts are becoming widespread, albeit in limited numbers. The deconstructive readings remain in the dimension of emotion transfer due to the lack of sufficient knowledge; they become detrimental to the depth of the analysis field. Undoubtedly, there is no discussion that can be shown as “the best.” However, making in-depth analysis using deconstruction is the author’s responsibility to the film as a product, to the audience, and to criticism in general. The most important tool in fulfilling this responsibility is awareness of the applied analysis technique. This study was born out of the limitation observed in the mentioned awareness and the need created by the inadequacy of theoretical studies in the field. In this context, the study aims to reveal what deconstruction is through Derrida’s terminology and to show how this practice can be applied to film analysis. It constructs this on three levels: At the first level, deconstruction is handled and defined as one of the arguments of poststructuralism. At the second level, the work focuses on Derrida’s concepts of phonocentrism/logocentrism, Différance, reversal/displacement, and repression. The third and final level covers how deconstruction can be applied to films as a method of analysis. The opportunity that this study would be a source for researchers interested in cinema, Derrida, and deconstruction is expected to make the study meaningful as a whole.

Keywords:

Poststructuralism, Derrida, Deconstruction, Film Analysis, Method,

PDF

___

Allen, G. (2002). Knowledge as a Commodity: Hypertextuality, Intertextuality and Postmodern Pedagogy. Tijdschrift Voor Literatuurwetenschap, 16(1), 48-60.
Alpyağıl, R. (2007). Derrida’dan Caputo’ya Dekonstrüksiyon ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık.
Arslan, U. T. (2005). Bu Kabuslar Neden Cemil-Yeşilçam’da Erkeklik ve Mazlumluk. İstanbul: Metis Yayınları.
Barthes, R. (1990). Yazı ve Yorum (çev. T. Yüceli). İstanbul: Metis Yayınları.
Booth, C. W. (1979). Critical Understanding: The Powers and Limits of Pluralism. Chicago and Londra: University of Chicago Press.
Brunette, P. (1986). Toward a Deconstructive Theory of Film. Studies in the Literacy Imagination, 19(1), 55-71.
Chambers, I. (2014). Göç, Kimlik, Kültür (2. Basım.) (çev. İ. Türkmen ve M. Beşikçi). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Deleuze, G. (1989). Cinema 2: The Time-Image (trans. by. H. Tomlinson & R. Galeta). Minneapolis: University of Minnesota Press.
Deleuze, G. (2014). Sinema I/Hareket-İmge (çev. S. Özdemir). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
Deleuze, G. ve Guattari, F. (1993). Kapitalizm ve Şizofreni 2/ Kapma Aygıtı (çev. A. Akay). Ankara: Bağlam Yayınları.
Derrida, J. (1992). Acts of Literature (ed. D. Attridge). New York-London, Routledge.
Derrida, J. (1998). Yapıbozum ve Pragmatizm Üzerine Düşünceler (çev. T. Birkan). Yapıbozum ve Pragmatizm (derl. E. Laclau, ss. 125-142). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
Derrida, J. (2006). Gün Doğmadan-Elisabeth Roudinesco ile Konuşma (çev. K. Sarıalioğlu). İstanbul: Dharma Yayınları.
Derrida, J. (2008a). Différance (2. Basım) (çev. Ö. Sözer). Toplumbilim-Jacques Derrida Özel Sayısı (ss. 51-64). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Derrida, J. (2008b). Japon Bir Dosta Mektup (2. Baskı) (çev. M. Atıcı ve M. Omay). Toplumbilim-Jacques Derrida Özel Sayısı (ss. 187-190). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Derrida, J. (2010). Yasanın Gücü: Otoritenin Mistik Temeli (çev. Z. Direk). Şiddetin Eleştirisi Üzerine (derl. A. Çelebi, ss. 43-133). İstanbul: Metis Yayınları.
Derrida, J. (2014). Gramatoloji (2. Basım.) (çev. İ. Birkan). Ankara: BilgeSu Yayınları.
Dilthey, W. (1979). Selected Writings (ed. H. P. Rickman). Cambridge University Press.
Eagleton, T. (2011). Şiir Nasıl Okunur (çev. K. Genç). İstanbul: Agora Yayınları.
Eagleton, T. (2014). Edebiyat Kuramı (4. Basım) (çev. T. Birkan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Eco, U. (1991). Alımlama Göstergebilimi (çev. S. Rifat). İstanbul: Düzlem Yayıncılık.
Eco, U. (1996). Yorum ve Aşırı Yorum (çev. K. Atakay). İstanbul: Can Yayınları.
Gadamer, H. G. (2008). Philosophical Hermeneutics. (trns. By. D. E. Ling). California: University of California Press.
Habermas, J. (1998). Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine (çev. M. Tüzel.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Hall, S. (1999). İdeolojinin Yeniden Keşfi: Medya Çalışmalarında Baskı Altında Tutulanın Geri Dönüşü. Medya, İktidar, İdeoloji (derl. M. Küçük ss. 77-126). Ankara: Bilim ve Sanat.
Heidegger, M. (2004). Varlık ve Zaman (çev. A. Yardımlı) İstanbul: İdea Yayınevi.
Heirsch, E. D. (1972). Three Dimensions of Hermeneutics. New Literary History, 3(2), 245-261.
Howells, C. (2017). Jacques Derrida (çev. B. Özkul). Çağdaş Toplum Kuramından Portreler (derl. B. S. Turner ve A. Elliott, ss.221-236)). İstanbul: İletişim Yayınları.
Hoy, D. (2013). Jacques Derrida (çev. A. Demirhan). Çağdaş Temel Kuramlar (derl. Q. Skinner, ss.67-88). İstanbul: İletişim Yayınları.
Husserl, E. (2001). The Shorter Logical Investigations (trans. by. J. N. Findlay). London: Routledge.
Johnson, B. (1981). Translator’s Introduction. Dissemination. London: The Athlone Press.
Küçükalkan, G. (2017). Anlamın Yapısökümü: Haberi Derrida’dan Okumak. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Laclau, E. (1998). Yapıbozum, Pragmatizm, Hegemonya (çev. T. Birkan). Yapıbozum ve Pragmatizm içinde (derl. C. Mouffess, ss. 81-111). İstanbul: Sarmal Yayınları.
May, T. (2000). Postyapısalcı Anarşizmin Siyaset Felsefesi (çev. R. G. Öğdül). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Rajyavardhan, K. & Sharma, S. (2021). Deconstruction as a Method of Film Criticism, The Researcher: International Journal Of Management, Humanities and Social Sciences, 2(2), 20-26.
Ryan, M. ve Kellner, D. (1997). Politik Kamera-Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası (6. Basım) (çev. E. Özsayar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sarup, M. (2004). Post-yapısalcılık ve Postmodernizm (2. Basım) (çev. A. Güçlü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Schleiermacher, F. (1998). Hermeneutics and Criticism: And Other Writings. (trans. by. A. Bowie). Cambridge: Cambridge University Press.
Sim, S. (2000). Derrida ve Tarihin Sonu (çev. K. H. Ökten). İstanbul: Everest Yayınları.
Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş (çev. S. Salman ve Ç. Asatekin). İstanbul: Ayrıntı.
Ülger, B. (2012). Reklamda Postmodern Kültürel Analiz: Yeni Modernlik Tecrübesinde Ürünün Estetikleştirilmesine Dair Bir İnceleme. Görsel Metin Çözümleme (derl. Ö. Güllüoğlu, ss. 42-63) İstanbul: Ütopya Yayınevi.
Walker, C. (1999). Derrida & Deconstruction. Journal of Religion & Psychical Research, 22(1), 22-25.