Ferudun SEZGİN, Ayşe KAZANCI TINMAZ, Sezgin TETİK

Okul Müdürlerinin Problem Algılama ve Çözme Süreçlerinde Dikkate Aldıkları Değerler

Bu çalışmanın amacı okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştıkları sorunların çözümüne yönelik nasıl bir karar verme süreci izlediklerini, problemleri algılama ve çözme sürecinde dikkate aldıkları değerlerin neler olduğunu araştırmaktır. Çalışmada ayrıca, Değer Temelli Uyum Teorisi bağlamında Türk kültürüne özgü bir okul müdürü sınıflamasının yapılması amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseniyle modellenmiştir. Çalışma grubunu Tokat il merkezinde görev yapmakta olan 13 okul müdürü oluşturmaktadır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre, okul müdürleri mesleki hayatlarında saygı, adalet, açık iletişim değerlerini ön planda tutmaktadır. Okul müdürlerinin, okulda akademik ve bürokratik çeşitli sorunlar yaşadığı ve bu sorunların çözümünde iletişim kurmaya ve adil yaklaşıma özen göster-dikleri belirlenmiştir. Katılımcıların problem çözümünde öncelikli olarak sistemli ve bilimsel yaklaşımlar kullanmadıkları görülmüştür. Araştırmada, okul müdürlerinin sahip oldukları değerlerin problemleri algılama ve çözme sürecinde etkisinin olduğu sonucuna varılmıştır. Bu değerler okul içinde insan odaklı bir yaklaşımı, karşılıklı anlayışı, iyi insan ilişkilerini ve olumlu bir okul kültürünü destekleyecek değerlerdir. Çalışmada değer özelliklerine göre Türk kültürüne özgü olarak; iletişimci, etik, yenilikçi ve disiplin temelli olmak üzere dört tip okul müdürü ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

problem çözme, değerler, değer temelli uyum teorisi, okul müdürü

Values of School Principals in the Problem Sensing and Solving Process

The purpose of this study is to investigate how school principals follow a decision-making process in order to solve the problems they face in school management and what values they take into account in this process. In the study, it is aimed to make a school prin-cipal classification specific to Turkish culture in the context of “Value-Based Congruence Theory”. The research is modeled with the phenomenology pattern, which is one of the qualitative research methods. The study group consists of 13 school principals working in the Tokat city center. The data were collected by a semi-structured interview form developed by the researchers. As a result, school principals prioritize values of respect, justice and open communication in their professional lives. School principals experience various problems both academically and bureaucratically. School principals pay attention to communicate and use a fair approach to solving problems. In the solution of the problem, it was observed that the participants did not use systematic and scientific approaches in the first place. It is concluded that the values of school principals have an impact on the process of perceiving and solving problems. These values are that will support a people-oriented approach, mutual understanding, good human relations, and a positive school culture within the school. In the study, school principals are divided into four types as a communicator, ethical, innovative and disciplined according to their value characteristics in the Turkish context.

Keywords:

problem solving, values, value-based congruence theory, school principle,

PDF

___

Ada, Ş., Dilekmen, M., Alver, B., & Seçer, İ. (2010). İlk ve ortaöğretim okul yöneticilerinin problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(2), 153-166. Ağcayazı Altuntaş, E. (2008). Okul yöneticilerinin düşünme stilleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. Akbaba, A., & Keleş, E. (2015). İlk ve ortaokul müdürlerinin çatışma yönetim stratejilerine ilişkin öğretmen algıları. The Journal of Academic Social Science Studies, 31(2), 21-43. Akça, F., & Yaman, B. (2009). Okul yöneticilerinin problem çözme davranışlarını etkileyen faktörleri incelemeye yönelik bir çalışma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(3), 767-780. Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim okullarının vizyon, misyon ve değerleri ile ilgili bir çözümleme. Akademik bakış dergisi, 23, 1-15. Aslanargun, E. (2012). Okul müdürlerinin sahip olması gereken değerler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1327-1344. Aslanargun, E., & Bozkurt, S. (2012). Okul müdürlerinin okul yönetiminde karşılaştığı sorunlar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 349-368. Atay, K. (2001). Okul müdürlerinin çatışmaları çözümleme stratejilerine ilişkin öğretmen, okul müdürü ve denetmen algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25, 21-35. Bozkulak, P. B. (2010). Okul yöneticilerinin problem çözme becerileri ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Buluç, B. Sulak, S. E., & Serin, M. K. (2011). İlköğretim okul yöneticilerinin problem çözme becerilerine ilişkin algıları. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 551-567. Çalık, T., Sezgin, F., & Çalık, C. (2013). Yönetimde problem çözme. (Geliştirilmiş 2. baskı). Ankara: Pegem Akademi. Çınkır, Ş. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: Sorun kaynakları ve destek stratejileri. İlköğretim Online, 9(3), 1027-1036. Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz. 12. Baskıdan çeviri (A. Aypay, Çev. Ed.). Ankara: Anı. Demirtaş, H., & Güneş, H. (2002). Eğitim yönetimi ve denetimi sözlüğü. Ankara: Anı. Drucker, P. F. (1992). Etkin yöneticilik. (A. Özdan ve N. Tunalı, Çev.). İstanbul: Eti. Ekinci, A. (2010). İlköğretim okullarında çalışan müdür ve öğretmenlerin mesleki sorunlarına ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 9(2), 734-748. Güçlü, N. (2003). Lise müdürlerinin problem çözme becerileri. Milli Eğitim Dergisi, 160. Heppner, P. P., & Peterson, C. H. (1982). The development and implications of a personel problem solving inventory. Journal of Counseling Psychology, 29, 66-75. Karakuş, M. (2014). Eğitim yönetiminde değerler. S.Turan (Ed.), Eğitim yönetimi teori, araştırma ve uygulama (ss. 337-372). Ankara: Pegem Akademi. Kurt, A. (2009). Milli Eğitime Bağlı okullarda görev yapan eğitim yöneticilerinin problem çözme becerileri. Yüksek Lisans Tezi, Yedi-tepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Larsen, D. E., & Hunter, J.E. (2014). Separating wheat from chaff: how secondary school principals’core values and beliefs influence decision-making related to mandates. NCPEA International Journal of Education Leadership Preparation, 9(2), 71-90. Law, L. Y. S., Walker, A., & Dimmock, C. (2003). The influence of principals’ values on their perception and management of school problems. Journal of Educational Administration, 41(5), 498-523. DOI: 10.1108/09578230310489344 Memduhoğlu, H. B., & Meriç, E. (2014). Okul müdürlerinin eğitim yönetiminin işlevleri bağlamında yönetim sürecinde karşılaştıkları temel sorunlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 33(7), 653-666. Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun ve A. Ersoy, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi. Robbins, S. P., & Judge, T.A. (2013). Organizational behavior. (Erdem, İ., Çev.). Ankara: Nobel. Semerci, N., & Çelik, V. (2002). İlköğretimde problemler ve çözüm yolları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 8(2), 205- 218. Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel ve örgütsel değerlerinin uyumu (Ankara İli Örneği). Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Sezgin, F., & Tınmaz, A. K. (2017). Okulun sosyal sorumluluk rolü hakkında okul müdürü, sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. TÜBAV Bilim Dergisi, 10(2), 77-92. Sezgin, F., & Erdoğan, O. (2017). Okullarda problem çözmede kanıta dayalı yaklaşım. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 427-455. Şahin Fırat, N. (2010). Okul müdürü ve öğretmenlerin okul kültürü ile değer sistemlerine ilişkin algıları. Eğitim ve Bilim, 35(156), 71-83. Türk Dil Kurumu. (2017). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 05.12.2017 tarihinde erişil-miştir. Turan, S., & Aktan, D. (2005). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259. Turan, S., Yıldırım, N., & Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76. Üstün, A., & Bozkurt, E. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin kendilerini algılayışlarına göre problem çözme becerilerini etkileyen bazı mesleki faktörler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(1), 13-20. Yaman, S., & Dede, Y. (2008). Yetişkinler için problem çözme becerileri ölçeği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 7(14), 251-269. Yaylacı, A. F., & Beldağ, A. (2015). Karar verme sürecinde okul yöneticileri ve değerler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 165-176. Yerli, S. (2009). İlk ve orta öğretim okullarındaki yöneticilerin duygusal zekâ ve problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yeşiltaş Doktaş, P., & Mentiş Taş, A. (2016). Okul müdürlerinin değer ve değer kazanımına ilişkin görüşleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 1125-1146. Yıldırım, N. (2011). Okul müdürlerinin görevlerine ilişkin yaşadıkları sorunları çözme öyküleri ışığında denge rolleri. Ahi Evran Üni-versitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(4), 55-79. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Geliştirilmiş 9. Baskı). Ankara: Seçkin. Yılmaz, K. (2007). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin değerlere göre yönetim ile ilgili görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(52), 639-664. Yılmaz, K. (2018). Eğitim yönetiminde değerler (Geliştirilmiş 2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.