Gülsemin KOTANCI

KÖROĞLU’NUN YÜCE BİREY- ALP BİLGE TİPİ VE DOĞAÜSTÜ YARDIMCILAR BAKIMINDAN İNCELENMESİ

Köroğlu Destanı Türk dünyası edebiyatları arasında tanınırlığı ve çeşitliliği ile diğer tüm metinlerden ayrılır. Zira maddi ve manevi anlamda böylesine geniş bir coğrafyaya hitap etmek hem kadim Türk milletinin tüm sosyo-kültürel kodlarını hem de Türk insanının sahip olduğu değer yargılarını ve onun kimlik inşasını sağlayan kendine özgü dünya algısını barındırmayı beraberinde getirir. Kahramanlar, içlerinden çıktıkları toplumlar açısından birer mikro kozmos rolü üstlendiklerinden onların anlamlandırılabilmesi makro kozmosun da anlamlandırılabilmesi demektir. Ancak yalnızca kahraman özelinde değil aynı zamanda yardımcılarının eylemleri üzerinden de değerlendirilmesi metnin anlamlandırılmasını kolaylaştıracaktır. Bunu yaparken aynı metinlerin farklı sosyal dinamiklerden beslenen varyantlarına yönelmek ortaya çıkarılmak istenen sonucun sağlamlaştırılması anlamına gelmektedir. Bu nedenle çalışmanın konusu olarak Köroğlu’nun Azerbaycan varyantı seçilmiş ve söz konusu destan metninde yer alan kahramanlar, yüce birey-alp bilge tipi ile doğaüstü yardımcılar bakımından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Azerbaycan halk edebiyatı, destan, Köroğlu, yüce birey, alp

AN ANALYSIS OF KÖROĞLU IN TERMS OF SUPREME INDIVIDUAL - ALP WISE TYPE AND SUPERNATURAL SUPPORTERS

Köroğlu Epic differs from all other texts with its recognition and diversity among the literatures of the Turkic world. Because addressing such a wide geography in material and spiritual terms brings with it both all the socio-cultural codes of the ancient Turkish nation and the value judgments of the Turkish people and their unique perception of the world that enables their identity construction. Since heroes play the role of a microcosm for the societies from which they emerge, making sense of them means making sense of the macrocosm as well. However, evaluating the text not only in terms of the hero but also through the actions of his supporters will facilitate the interpretation of the text. Because the process of transformation is a difficult one to overcome with only the individual's own physical and cognitive abilities, it is likely that the hero will need various sources of ready knowledge. At this point, the collective unconscious supports the hero's construction process with various people, animals and/or objects that it includes in the narrative. Thus, the hero first becomes an alp, then with the knowledge and life practices he acquires, he turns into an alp wise. For this reason, the identification of the supreme individual and supernatural supporters who have an impact on the process of the hero's transformation from an ordinary person to a hero is valuable in terms of making sense of the text. In doing so, turning to the versions of the same texts fed by different social and cultural dynamics means strengthening the desired result. For this reason, the Azerbaijani version of Köroğlu was chosen as the subject of the study and the heroes in the epic text were analyzed in terms of the supreme individual-alp wise type and supernatural supporters.

Keywords:

Azerbaijani folk literature epic, Köroğlu, supreme individual, alp, wise,

PDF

___

Abbaslı, İ., & Abdulla, B. (2005). Koroğlu. Bakı: Lider Neşriyyat.
Akalın, Ş. H., Toparlı, R., Gözaydın, N., Zülfikar, H., Argunşah, M., Demir, N., et al. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aşkaroğlu, V. (2013). Dede Korkut Hikayelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Üzerine Simgesel/Arketipsel Bir Çözümleme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi , 120-132.
Balkaya, A. (2017). Türk Halk Anlatılarında Kahramanın Yardımcıları. Kayseri : Fenomen Yayınları.
Bars, M. E. (2014). Alp Tipi Kavramı Çerçevesince Manas. Tarih Okulu Dergisi, 345-357.
Bars, M. E. (2018). Deli Dumrul Anlatısının Arketipsel Sembolizm Bakımından Çözümlenmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 57-75.
Bascom, W. R. (2014). Folklorun Dört İşlevi. M. Ö. Oğuz, & S. Gürçayır Teke içinde, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (F. Çalış, Çev., s. 71-87). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Bayat, F. (2016). Türk Destancılık Tarihi Bağlamında Köroğlu Destanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Ekici, M. (2004). Türk Dünyasında Köroğlu. Ankara: Akçağ Yayınları.
Ergin, M. (2010). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Garaudy, R. (2016). Don Kişot Yaşanmış Şiir. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
Kaplan, M. (1999). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Dergah Yayınları.
Korkmaz, R. (2015). Yazınsal Okumalar. İstanbul: Kesit Yayınlar.
Özsoy, B. S. (2006). Dede Korkut Kitabı (Transkripsiyon-İnceleme-Sözlük). Ankara: Akçağ Yayınları.
Sever, M. (2011). Köroğlu Destanı'nda (Azerbaycan Kolu) Kahraman ve Karşı Kahraman Tipleri. Akademik Bakış, 195-202.
Şayhan, F. (2016). Deli Dumrul Anlatısında Türk Düşün Sisteminin Görüntü Düzeyleri. R. Korkmaz içinde, Dede Korkut Okumaları (s. 147-160). Ankara: Kesit Yayınları.
Şayhan, F. (2018). Kuşatılan Ben’in Biliş Düzeyi Yorumu: Yüce Birey Bağlamında Yunus. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 69-77.
Yardımcı, M. (2007). Destanlar. Ankara: Ürün Yayınları.