XVII. YÜZYILIN ORTALARINA DOĞRU KELKİD KAZASI

Kelkid, Karadeniz'i Doğu Anadolu'ya bağlayan yolların kesişme noktasında bulunmaktadır. Çaldıran Savaşı'ndan (1514) sonra Osmanlı hâkimiyetine giren Kelkid, ilk önce nahiye ve daha sonra kaza statüsünde Bayburt Sancağı'na dâhil edilmiş, Erzurum Beylerbeyliği'nin kurulmasından sonra bu eyaletin paşa sancağını oluşturan kazalar arasında yer almıştır. Bu incelemede Kelkid'in Osmanlı hâkimiyetine girişi, idari teşkilatlanması ve özellikle 1642 tarihinde düzenlenen avarız defterindeki kazaya ait bilgilere yer verilecektir. Bu bilgiler Kelkid Kazası'nın sosyal ve ekonomik tarihine katkı sağlayacaktır.

The District of Kelkid in the Mid-17th Century

Kelkid is located on intersection point of roads connecting the Black Sea to the Eastern Anatolia. Having come under domination of The Ottoman Empire after the Battle of Chaldiran (1514), Kelkid, was included into sanjak of Bayburt in the status of borough and subsequently township. After Erzurum Province (Beylerbeylik) was founded, Kelkid was among townships constituting the pasha sanjak of this province. This study mentions falling of Kelkid under domination of The Ottoman Empire, its administrative organization and information of the township in the "avârız defteri" (register) prepared especially in 1642. Such information would contribute to social and economic history of township of Kelkid.

PDF

___

Arşiv Vesikaları/ Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Maliyeden Müdevver Defterler
BOA. MAD. 5152.
Tahrir Defterleri
BOA. TT. 199, 387.
Araştırma, İnceleme Eserleri ve Diğer Kaynaklar
AYDIN Dündar (1998), Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı Kuruluş ve Geniş- leme Devri (1535-1566), Ankara.
BARKAN Ömer Lütfi (1942), "Osmanlı İmparatorluğu'nda Bir İskân ve Ko- lonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I-İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler", Vakıflar Dergisi, II, s.279- 353.
BARKAN Ömer Lütfi (2001), "Avarız", İA, II, s. 13-19.
BAŞAR Fehameddin (1997), Osmanlı Eyâlet Tevcihâtı (1717-1730), Ankara.
BAYKARA Tuncer (2000), Anadolu'nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I Anadolu'nun İdari Taksimatı, Ankara.
BOSTANCI Harun (2007), Osmanlı Döneminde Doğu Karadeniz Bölgesinde Kurulan Tekke ve Zaviyeyeler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
BULUT Hüseyin (2012), 1643 Tarihli Avarız Defterine Göre Erzincan Şehri'nin Mahalleleri, History Studies, Prof.Dr. Enver Konukçu Armağanı, Nisan 2012, s. 21-30.
ÇAKIR İbrahim Etem (2009), "1642 Tarihli Avarız Defterine Göre İspir San- cağı", The Journal of International Social Research, 2 / 8, s.109-122.
ÇİĞDEM Süleyman (2012), Eski Çağ'dan Orta Çağ'a Gümüşhane, Gümüşhane.
DEMİR Alpaslan (2012), "1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Koğans Kazası", Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), s. 505 -529.
DEMİRCİ Süleyman (2006), "Avâriz and Nüzul Levies in the Ottoman Empi- re: A Case Study of the Province of Karaman, 1620s-1700" Belleten, 70/258 (Ağustos), s.563-590.
EMECEN Feridun (1982), "Kayacık Kazasının Avarız Defteri", Tarih Enstitü- sü Dergisi, XII, 1981-1982, s.159-170.
EMECEN Feridun (2011), M., Yavuz Sultan Selim, İstanbul.
Evliya Çelebi (2006), Seyahatnâme II, Haz. Z.Kurşun-S.A.Kahraman-Y.Dağlı, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
FATSA Mehmet (2002), "Yukarı Çoruh ve Kelkid Vadisinin İslamlaşmasına Öncülük Eden Türk Dervişleri", Tasavvuf-İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, XXII, , s. 257-281.
GÜÇER Lütfi (1964), XVI-XVII. Asırlarda Osmanli Imparatorluğunda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını, İstanbul.
GÜL Abdulkadir (2009), "1642-1643 Tarihli Avârız Defterlerine Göre Er- zincan Şehri", Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11/1, s. 123-141.
GÜL Abdulkadir (2011), "Osmanlı Döneminde Erzincan Kazasında Ulaşım ve Haberleşme", History Studies, 3/1, s. 113-129.
İNALCIK Halil (1980), "Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire, 1600-1700" Archivum Ottomanicum, VI, s. 283-337.
İNBAŞI Mehmet (2001), "1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Erzurum Şeh- ri", Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, IV, İstanbul, s. 9-32.
İNBAŞI Mehmet (2007), "Bayburd Sancağı (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10/2, Erzurum, s. 89- 117.
İNBAŞI Mehmet (2008), Osmanlı İdaresinde Tortum Sancağı (1549-1650), İstanbul.
İNBAŞI Mehmet (2009), "Erzincan Kazâsı (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 41, Erzurum, s.189-214.
KILIÇ Ümit (2009), "Erzurum'da Cafer Efendi Vakfı", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41, Erzurum, s.173-187.
KIRZIOĞLU Fahrettin (1976), Osmanlıların Kafkas Elleri'ni Fethi (1451- 1590), Ankara.
KUL Eyüp (2010), 1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Şirân Kazâsı ve Köyleri, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 44, Er- zurum, s. 271-289.
KUNT İ. Metin (1978), Sancaktan Eyalete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, İstanbul.
MERÇİL Erdoğan (2000), Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, Ankara.
MİROĞLU İsmet (1975), Bayburt Sancağı, İstanbul.
MİROĞLU İsmet (1990), Kemah Sancağı ve Erzincan kazası (1520-1566), Ankara.
MİROĞLU İsmet (1992), "Bayburt", DİA, V, İstanbul, s.225-228.
OCAK Ahmet Yaşar (1978), "Zâviyeler", Vakıflar Dergisi, XII, s.247-269.
OCAK Ahmet Yaşar-Suraiya FAROQHİ (2001), "Zâviye", İA, XIII, s.468-476.
ÖZEL Oktay (1999), "17. Yüzyıl Osmanlı Demografi ve İskân Tarihi İçin Önemli Bir Kaynak: Mufassal Avarız Defteri", XII. Türk Tarihi Kongresi (Ankara, 12-16 Eylül 1994), Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara, s. 735-743.
ÖZGER Yunus (2008), XIX. Yüzyıl Bayburt (Sosyo-Ekonomik, İdari ve Demografik Yapı), İstanbul.
ÖZKAN Haldun (2009), "Gümüşhane'de Osmanlı Dönemi Türbeleri", Ata- türk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı:41, Erzurum, s. 145-171.
ÖZMENLİ Mehmet (1996), Eski Çağ'da Gümüşhane ve Bayburt, (Yayımlan- mamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
PAMUK Bilgehan (2006), XVII. Yüzyılda Bir Serhad Şehri Erzurum, İstanbul.
PARRY, V.J. (1986), "Bayburd", El², I, Leiden, s.1128.
SAGONA Antonio (1990), "An Archaeological Survey of the Bayburt and Kelkid Regions, North-Eastern Anatolia: The Pre-Classical Period", VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (Antalya 18-23 Mayıs 1989), Ankara, s.425-433.
SAHİLLİOĞLU Halil (1991), "Avârız", DİA, IV, İstanbul, s. 108-109.
SEVİM Ayşe (1993), "Gümüşhane İli, Kelkid İlçesi, Yenice Köyü Kurtarma Kazısı", III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (27-30 Nisan 1992 Efes), Ankara, s.373-376.
SOLAK İbrahim (2002), "XVI. Yüzyılda Maraş ve Çevresinde Dulkadirli Türkmenleri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, XII- Bahar, s.109-154.
OKUR Mehmet-Veysel USTA (2009), "Karadeniz Bölgesi'nin Demografik Yapısına Dair Bir İnceleme", History Studies, I/I, s.35-70.
Orta Karadeniz Tarihinin Kaynakları VII-Karahisar-ı Şarkî Sancağı Mufassal Avârız Defteri (1642-1643 Tarihli), (Haz. Mehmet Öz-Fatma Acun), An- kara 2008.
TAESCHNER Franz (2010), Osmanlı Kaynaklarına Göre Anadolu Yol Ağı, I-II, Çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul.
TAVERNIER Jean-Baptiste (2010), Tavernier Seyahatnamesi, İstanbul.
TELLİOĞLU İbrahim (2007), "Doğu Karadeniz Bölgesinin Türk Yurdu Haline Gelmesi Hakkında Bir Değerlendirme" Turkish Studies, (II)-2, s.654- 664.
TUNCEL Metin (1996), "Gümüşhane", DİA, XIV, İstanbul, s.273-276.
TUNCER Orhan Cezmi (2007), Anadolu Kervan Yolları, Ankara.
TURAN Osman (1998), Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi, İstanbul.
TURAN Osman (1999), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
TURAN Osman (2001), "Bayburt", İA, c. II, Eskişehir, s.365-367.
USLU Gülyüz (1991), "Gümüşhane'nin Tarihçesi ve Turistik değerleri", Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu (13-17 Haziran 1990), Ankara, s.141-153.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı (2003), Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara.
ÜNAL Mehmet Ali (1999), "1646 (1056) Tarihli Harput Kazâsı Avârız Defteri", Osmanlı Devri Üzerine Makaleler-Araştırmalar, Isparta, s. 119-169.
YÜCEL Yaşar (1971), "XIV-XV. Yüzyıllar Türkiye Tarihi hakkında Araştırmalar I Mutahharten ve Erzincan Emirliği", Belleten, C.XXXV s. 137-140, Ankara, s.665-719.