Missionary schools and activities in Turkey during the Turkish national struggle

Eğitim ve öğretim kurumları bir ülkenin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik değişim ve gelişiminde etkili bir yere sahiptir. Bu açıdan eğitim ve öğretim kurumları misyonerlik faaliyetinin en önemli aracı olmuşlardır. Bu bağlamda Türkiye’de açılan yabancı okullar Batı zihniyetinin yerleştirilmeye çalışıldığı kaleler olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte Osmanlı Devleti’nin yıkılmasında etkili olan misyoner okullarına karşı Türkiye, titiz bir yaklaşım tercih etmiştir. Millî bir politika takip ederek bunu kararlı bir biçimde okullara da yansıtmıştır. Özellikle bu okulların varlığı Türkiye’nin menfaatlerine ters düşmemek şartıyla kabul edilmiştir. Ayrıca okulların faaliyetlerinin tamamen kesilmesi yerine Türkiye’nin lehine dönüştürülmeye çalışılmıştır. Esasen Türkiye kendi ilke ve esaslarını uygulamıştır. Böylece kendi topraklarında gerçekleştirilmeye çalışılan zararlı faaliyetleri engelleme yoluna gitmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye

Milli mücadele döneminde Türkiye'de misyoner okulları ve misyonerlik faaliyetleri

Education and teaching institutes have a great influence on the political, social, cultural and economic development and changing of a country. In points of this view, these institutions have been the most important means of missionary work. In this sense foreign schools in Turkey have been used as places where the Western mentality exists. In addition Turkey’s approach to these schools was very critical as they were effective on the collapse of Ottaman Empire. Turkey followed a nationalistic political line and reflected this behaviour to foreign schools. Existence of these schools was accepted providing that they were not contradictory to the benefits of Turkey. Also the activities of these schools were turned to be an advantage for Turkey. As a conclusion, it was seen that Turkey became determined against the missionary schools, applied her own policy and began to make her presence as a state.

Keywords:

Turkey,

PDF

___

A. Archive Catalogues American National Archives of Microfilm Publications (NAMP); File Number: 867.4016/433, Microcopy No (Mc): T–194, Roll–13, No: 41.
National Archives of Microfilm Publications (NAMP); File Number: 867.4016/433, Microcopy No (Mc): T–194, Roll–13, No: 9.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 16204.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Belge No: 18.145.110.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 4.4.1935 U. 7789, D. 4759, 7489/33.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 68.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 248/2M.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 478.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 1718.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 248/2.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 1434.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 1209.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 248/5.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 1410.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 2890.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 245.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Official Message (Tezkere) Nu: 6/754.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 142/3.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 6/295, Official Message (Tezkere) Nu: 2453/505.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 3283/686, 4/525.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 1581.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 248/3.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 1736/27976, 4/2281.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlar Kurulu Kararları, Karar Nu: 1648.
B. Memoirs
AHMET Hamdi Bey, İslâm Âlemi ve İngiliz Misyonerler, (İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2007).
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk 1919-1927, (Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2000).
WHITE, George Edward, Bir Amerikan Misyonerinin Merzifon Amerikan Koleji Hatıraları, çev. Cem Tarık Yüksel, (İstanbul: Enderun Kitabevi, 1995).
C. Books, Articles and Thesis
ALAN, Gülbadi, Merzifon Amerikan Koleji ve Anadolu’daki Etkileri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2002 (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt. 2-3, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997.
AYBARS, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 1984.
AYVERDİ, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Cilt. 2 (H-N), Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2005.
BAYRAKTAR, Bayram, “Rus General Mayevski’nin Gözlem ve Tespitleri Işığında Büyük Güçler ve Türkiye: Büyük Oyunun Aracı Olarak Ermeni Sorunu”, BAL-TAM Türklük Bilgisi, Sayı. 5 (September 2006).
HÜLAGÜ, M. Metin, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninde Türkiye”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı. 10 (2001), 57-94.
İĞDEMİR, Uluğ, Sivas Kongresi Tutanakları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
İNAN, Afet, Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
KOCABAŞ, Süleyman, Misyonerlik ve Misyonerler, Vatan Yayınları, İstanbul 2002.
KOCABAŞOĞLU, Uygur, “Bir Misyoner Faaliyeti Olarak Yabancı Okullar”, Devrimci Cumhuriyet’in Eğitim Politikaları, Kaynak Yayınları, İstanbul 1998.
KOCABAŞOĞLU, Uygur, Anadolu’daki Amerika Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
KOÇER, Hasan Ali; Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773–1923), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1992.
KÜÇÜKOĞLU, Bayram, Türk Dünyasında Misyoner Faaliyetleri (Dünü-Bugünü ve Yarını), IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2005.
MALKOÇ, Mustafa Numan, Türkiye’de Protestan Misyonerliği, Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri, Ensar Neşriyat, İstanbul 2004.
ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadî ve Sosyal Değişim Makaleler 1, Turhan Kitabevi, Ankara 2000.
ÖZTÜRK, Ayhan, Özgür Yıldız, Amerikan Protestan Misyonerlerinin Türkiye’deki Faaliyetleri (1820–1938), Arka Oda Yayınları, Kayseri 2007.
SAKİN, Serdar, “TBMM’nin Pontus Meselesi’ne Bakışı ve Çözüm Arayışları (1922)”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı. 11 (2008).
SEZER, Ayten, Atatürk Döneminde Yabancı Okullar (1923–1938), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
SONYEL, Salahi Ramadan, “Büyük Devletlerin Osmanlı İmparatorluğunu Parçalama Çabalarında Hıristiyan Azınlıkların Rolü”, Belleten, Sayı. 195 (Aralık 1985).
ŞİMŞİR, Bilal N., Lozan Telgrafları I (1922–1923), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
TOZLU, Necmettin, Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar, Akçağ Yayınları, Ankara 1991.