Kitab-ı Dede Korkut (KDK) eposunda bir harfin "Kurban"ı olan metafor ve Onun Çevirileri

Eski örneklerden sayılan Dede Korkut Destanı`nın İngilizce`ye olan üç çevirisinde çeşitli çeviri hatalarına rastlamaktayız. Bir çeviri hatası daha çok dikkati üzerine çekiyor. Çünkü bu yanlışlık orijinal metinin kendisinden kaynaklanmaktadır. Eski Türkçe`de ismin hallerinin durumuna göre “yeninden toğanın öldüreyin” metaforunda bir harfin düşümü sonucunda ifade “yeniden toğanın öldüreyin"e dönüşmüştür ve bunun da sonucunda yiğitlik ideolojisini taşıyan “kolunda şahinin öldüreyim” metaforu menfi anlamlı “düşmanı yeni doğmuş yavrularına kadar öldüreyim” hiperboluna dönüşmüştür. Makalemizde bu yanlışı hem lingivistik, hem de ekstra-lingivistik faktörler açısından araştıracağiz.

A metaphor falling victim for a letter in the book of Dede Korkut

Being an old text type and also of an epic genre "The Book of Dede Korkut” requires hard and creative work from the translators. We found out different translation mistakes in these three English translations of "the Book of Dede Korkut” and one of these translation mistakes attracts more interest as a result of the misspelling in the source text. According to the Old Turkic noun case formation the omission of the letter “n” in the metaphor "yeninden toğanın öldüreyin" leads to a mistake in the English translations of the Book of Dede Korkut and as a result of it a metaphor “I will kill falcons of the warriors in the their own fists” becomes “I will kill a newly born babies of the enemy”. In the article we will analyze this mistake both from linguistic and non-linguistic point of view.

___

  • “Dede Korkut Destanı`ın Açıklamalı Sözlüğü”, Tevfik Hacıyev, İsmaıl Mehmedov (sözlüğün düzenlemesi zamanı O.Ş.Gökyay`ın sözlüğü kullanılmıştır).
  • “Dede Korkut kitabı”, Ankara-1958, Drezden ve Vatikan nüshalarının karşılaştırmalı metni.
  • “Kitab-i Dede Korkut Ela-Lisani-Taifeyi-Oğuzan” – Tenkidi Metin, Samet Alizade, Ferhat Zeynalov, “Yazıcı” Basımevi, Bakü, 1988, I kısım
  • Ab –Abuşka “El-Luqatü’n-Nevaiyye ve’l-İstişhadatü’l-Cagataiyye” V.V.Zernov neşri, Petersburq, 1869
  • An –H.Zübeyr ve İshak Refet, anadilden derlemeler, CHF neşriyyatı Ankara 1932
  • Dede Korkut Destanı, S.Alizade, F.Zeynalov, “Yazıcı”, B., 1988, II kısım, “Metnin Çağdaş Şekli” – basitleştirilmiş versiyon.
  • Dede Korkut Destanı`ın ilk Azerbaycan basımı, Bakü-1939.
  • Dl. –Divanü Lüqati’t-Türk, Kaşgarı Mahmut, 3 cilt, 1333 (1916)
  • Ga –Ömer Asim Aksoy, Gaziantep Ağzı, 2 cilt, İstanbul 1945
  • Geoffrey Lewis. “The Book of Dede Korkut”. Penguin Books. London. 1974. – 213p.
  • İb –İbn Mühenna, Hilyetü’l-İnsan ve Hülbetü’l-Lisan KMR neşri, İstanbul
  • İd –E.E.Hayyan.el-Endülüsi, Kitabü’l-İdrak li-Lisan’l-Etrak, A.Caferoğlu neşri İstanbul.1930
  • İh. –El-İdrak Haşiyesi, Velet İzbuduk neşri, İstanbul 1936
  • KDK Ansiklopedisi –2000. Destanın en son basımı. Hazırlayan Samet Alizade. Drezden ve Vatikan nüshaları ve M. Ergin`in Dede Korkut basımına (1958) dayanarak oluşturulmuştur.
  • Leh –Ahmet Vefik, Lehce-i Osmani Dersaadet, 1306 (188889)
  • Marcel Erdal, Turcologica, Old Turkic Word Formation, a Functional Approach to the Lexicon, 2 vol., Otto Harrassowitz – Wiesbaden, 1991.
  • P.Mirabile “The Book of the Oghus Peoples or Legends told and sung by Dede Korkut”, Oxford University Press in Istanbul, 1990
  • Rh –Sir James W.Redhouse, Türkceden İngilizceye Lugat, İstanbul 1921
  • Sen.–Muhammed Mehdi Han, Sengülah, Sir Gerard Clausen neşri, London, 1960
  • Şmide A. “Kitab-i Dedem Korkut” Destanlarının Dresden Nüshası. Ankara: © Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, 196 s.
  • The Book of Dede Korkut. Translated into English and Edited by Faruk Sümer, Ahmet Uysal, Warren S.Walker. University of Texas Press, Austin & London, 1972, printed in U.S.A.
  • Ts. –Tanıklarıyla Tarama Sözlügü, 4 cilt İstanbul (cİ-1943, cİİ-1945, cİİİ-1954, cİV-1957)
  • Tür.–Hüseyn Kazım Kadri, Türk Lügatı, 4 cilt.