Girit Meselesi'nin belirsizlik yılları

1669 yılında Osmanlı topraklarına katılan Girit’te 19. yy. başlarından itibaren ard arda isyanlar çıkmıştır. Adadaki huzursuzlukların tetikleyicisi ise Yunanistan olmuştur. Adanın kaderinde, 1897 yılında muhtariyet verilmesi, 1908 yılındaki ilhak kararı önemli dönüm noktaları olmuştur. Bundan sonraki süreç, Girit’in Osmanlı Devleti’nin elinden çıkmasını sağlayacak önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Nitekim Girit Meclisi’ndeki Müslüman üyelere, Yunan Kralı adına yemin ettirilmek istenmesi, Osmanlı Devleti’nin Ada’ya gönderdiği kadıların kabul edilmemesi ve Giritli Rum milletvekillerinin Yunan Parlamentosu’na katılma çabaları belli başlı sorunlar olmuştur. Bu sorunların ortaya çıkışı ve bu duruma ABD’nin bakış açısı çalışmamızın ana konusunu oluşturmaktadır.

The days of uncertainty in the crete question

In the beginning of 19th century sequential riots started in Crete, which had been included in Ottoman lands in 1669. Greece was the trigger for this disturbance on the island. The autonomy in 1897 and the annexation decision in 1908 were the cornerstones of the island’s destiny. The following period there were important events which led Crete to be separated from the Ottoman Empire. In fact, the main issues were firstly Muslim members of Crete parliament were asked to take an oath of loyalty to Greek King; secondly, Ottoman cadis were not accepted on the island; finally Greek members’ efforts to join Greek parliament. The appearance of these issues and the point of view of the USA is the main topic of this study.

PDF

___

Arşiv Kaynakları
NARA (National Archives and Records Administration), M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /59.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /60.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /62.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /63.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /67.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /68.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /69.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /70.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /71.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /73.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /75.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /76.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /78.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /79.
NARA, M: 353, Roll: 78, File No: 867. K. 00 /81.
Tetkik Eserler
ADIYEKE A. Nükhet -Nuri Adıyeke, “Yunan İsyanı Sırasında Girit’te İrtidad Olayları”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE A. Nükhet -Nuri Adıyeke, Kıbrıs Sorununun Anlaşılmasında Tarihsel Bir Örnek Olarak Girit’in Yunanistan’a Katılması, Ankara 2002.
ADIYEKE A. Nükhet, “Girit’in Mehmet Ali Paşa Yönetimindeki Durumuna Dair Bir Rapor”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE A. Nükhet, “Girit’te Aşar Vergisinin Toplanmasına İlişkin Bir Yöntem: “Teslis Sistemi”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE A. Nükhet, “Rum Milliyetçiliğinin Gelişme Döneminde Girit’te Oluşan Türk Milliyetçiliği”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE A. Nükhet, “Şark Meselesinin Bir Aynası: Girit”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE A. Nükhet, “Turhan Paşa’nın Girit Valiliği ve Girit Hakkında Raporları”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE A. Nükhet, “Türk Basınında Girit’in Yunanistan’a Katılması (1908- 1913)”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE A. Nükhet-Nuri Adıyeke, “Türk Denizcilik Tarihi Açısından Girit Savaşı ve Önemi”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE Nuri, “Girit Savaşları ve Birleşik Hıristiyan Orduları”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
ADIYEKE Nuri, “Girit Seferine Konulan Nokta: Kandiye’nin Fethi ve Psikolojik Sonuçları”, Fethinden Kaybına Girit, İstanbul 2006.
BAYUR Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, C.I ,Kısım I, Ankara 1991.
BAYUR Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C.I, Kısım II, Ankara 1991.
BAYUR Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C.II, Kısım. II, Ankara 1991.
ÇADIRCI Musa, Tanzimat Dönemi’nde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara 1991.
HATİPOĞLU M. Murat, Yunanistan’daki Gelişmelerin Işığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821–1922), Ankara 1988.
KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. V, Ankara 1988.
KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. VII, Ankara 1988.
KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. VIII, Ankara 1983.
MAHMUD CELALEDDİN PAŞA, Mir’at-ı Hakikat (Haz. İ. Miroğlu vd.), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1979.
ORTAYLI İlber, Tanzimat Devri’nde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara 2000.
ÖRENÇ Ali Fuat, “Ege Adaları’nda İdari Yapı (1830-1923)”, Ege Adaları’nın İdari, Mali ve Sosyal Yapısı, (ed. İdris Bostan), Ankara 2003.
TUKİN Cemal, “Girit”, İslâm Ansiklopedisi, C.4, İstanbul 1977.
TUNCER Hüner, “Doğu Sorunu” ve Büyük Güçler (1853-1878), Ankara 2003.
TÜRKGELDİ Ali Fuat, Mesail-i Mühimme-i Siyasiyye, Haz. Bekir Sıtkı Baykal, C.III, Ankara 1966.
UÇAROL Rifat, Siyasi Tarih (1789–1994), İstanbul 1995.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. III, Kısım I, Ankara 1988.