BULGARİSTAN’DA YILMAZ BİR JÖN TÜRK:EDHEM RUHİ BALKAN ve BALKANGAZETESİ (1907-1908)

Sultan II. Abdülhamit’in mutlak iktidarına karşı yurt içinde oluşanve bir süre sonra yurtdışına kaçmak zorunda kalan Jön Türk muhalefetinin pek bilinmeyen aktörlerinden biri olan Edhem Ruhi Balkan’ın hayatı ve gerek Sultan II. Abdülhamit’e ve gerekse ömrünün büyük bir kısmını geçirdiği Bulgaristan’daki hükümetlere karşı kesintisiz bir şekilde sürdürdüğü siyasi mücadelesi bu makalede öncelikle ele alınacak konular arasındadır. Bu mücadele için Edhem Bey’in kullandığı en önemli araç ise Balkan gazetesi olmuştur. Edhem Ruhi Bey tarafından Filibe’de yayınlanan Balkan gazetesibir taraftan Osmanlı topraklarında anayasal yönetime geçilmesi için mücadele ederken bir taraftan da Bulgaristan topraklarında bulunan Müslüman Türklerin haklarını savunmak için var gücüyle çabalamıştır. Bu yönleriyle Edhem Ruhi Bey ve onun Balkan gazetesi Jön Türk hareketi içerisinde ayrı bir noktada konumlanmaktadır. Bu çalışmada, Balkan gazetesinin şekilsel özelliklerinden yola çıkarak önce bu gazete hakkında oldukça detaylı tanıtıcı bilgi verilmeye çalışılmış ardından da Edhem Ruhi’nin mücadelesinde kilit rol oynayan yazıları ayrıntılı bir incelemeye tabi tutulmuştur.

A FEARLESS YOUNG TURK IN BULGARIA: EDHEM RUHİ BALKAN AND BALKAN NEWSPAPER (1907-1908)

The life of Edhem Ruhi Balkan, who was one of the unknown figures of the Young Turks, the opponents of Sultan Abdulhamit II’s absolute power, in the empire and abroad, and his continuous political opposition to either Sultan Abdulhamit II or the Bulgarian governments for the rights of Muslim Turkish minority, are going to be discussed in this paper. His main instrument for this political opposition was his Balkan newspaper. Balkan, which was published by Edhem Ruhi in Plovdiv, was struggling for a constitutional regime in the Ottoman Empire on one hand and for the rights of the Muslim Turkish minorty in Bulgaria on the other hand. His efforts against the absolute regime of the Sultan and the pressures of the Bulgarians on the Muslim Turkish minority in Bulgaria put him in a different position in the Young Turk movement. In this paper, first, the characteristics of Balkan newspaper and the articles of Edhem Ruhi in this newspaper was analyzed in detail.

___

  • BAL, H. (2002). “Ethem Ruhi Balkan ve Filibe’de Yayınladığı Balkan Gazetesi”. Balkanlarda İslam Medeniyeti Milletlerarası Sempozyumu Tebliğleri. İstanbul: İRCİCA Yayınları: 363-379.
  • BAYHAN, A. Ali. – M. Z. ERTEKİN (2015). “Eserlere Adanmış Bir Hayat: İbrahim Hakkı Konyalı Hayatı ve Eserleri”. Şehirlerin Sevdalısı İbrahim Hakkı Konyalı Armağanı. Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
  • BAYIR, Ö. E. (2011). “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Solda Partileşme”. İ. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 45: 45-72. Canlı Tarihler: Ethem Ruhi Balkan Hatıraları (1947). İstanbul: Türkiye Yayınları.
  • DELİORMAN, A. (2009). Kırık Kanatlı Jön-Türk. İstanbul: Bayrak Yayınları.
  • DELİORMAN, M. N. (1972). “Balkanlar Mücahidi: RUHİ”. Türk Dünyası. 24: 10-12.
  • DÜZCÜ, L. (2018). “Balkan Gazetesinin Yazar ve Okur Köşesinden Bulgaristan Türklerinin Sorunları (1906-1908)”. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. IV/5: 33-81.
  • HANİOĞLU, M. Ş. (1995). The Young Turks in Opposition. New York: Oxford University Press.
  • HANİOĞLU, M. Ş. (t.y.). Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi. İstanbul: Üçdal Neşriyat.
  • İNAN, Y. Z. (1978). Jöntürklerden İttihat ve Terakki Cemiyetine. İstanbul: Bayramaşık Yayınları.
  • KURAN, A. B. (1956). Osmanlı İmparatorluğu’nda İnkılap Hareketleri ve Millȋ Mücadele. İstanbul: Baha Matbaası.
  • OĞUZ, G. (2007). “İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Yayın Organı Osmanlı Gazetesi”. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. 6: 135-156.
  • OKDAY, İ. H. Te. (t.y.). Bulgaristan’da Türk Basını. İstanbul: Hürriyet Ofset.
  • ZAİMOĞLU, S. A. (2019). Doğu Rumeli Türklerinin Sesi Balkan Gazetesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • Arşiv Belgeleri
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). Yer nr.79-524-20, Fon nr.30-10-0-0
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye Nezareti (DH.) Şifre Kalemi (ŞFR.), Nr.353/28.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti (HR.) Siyasi (SYS.), Nr.1763/4.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye Nezareti (DH.), Emniyet-i Umumiye Müdiriyeti
  • Evrak Odası (EUM. VRK.), Nr.5/3.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti (HR.) Paris Sefareti Belgeleri (SFR.) (04), Nr.833/85
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Sadaret Eyalât-ı Mümtaze Kalemi Belgeleri (A. MTZ.)
  • Bulgaristan (04), Nr.170/15.
  • Diğer Süreli Yayınlar
  • Başlıksız (1324.04.01). Balkan: 2.
  • “Ağızlara Kilit!” (1322.Kanunusani.18). Balkan: 1.
  • “Dahili” (1323.09.20). Balkan: 2.
  • Edhem Ruhi (1322.07.09). “İfade-i Meram”. Balkan: 1.
  • Edhem Ruhi (1340h). Kırk Haramiler Saltanatı. İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası.
  • Edhem Ruhi (1899) (Kȃnunuevvel 15). “Adalet-i İlahiye”. Osmanlı: 1.
  • “Harici” (1324.04.11). Balkan: 2.
  • “İhtar-ı Mühim” (1900.09.15). Osmanlı: 1.
  • “İlan” (1324.03.25). Balkan: 4.
  • “İtizar” (1322.Kanunusani.8). Balkan: 1
  • “Mektup” (1322.02.02). Balkan: 2.
  • “Müvezzilerimize” (1323.Teşrinievvel.3). Balkan: 1.
  • “Papagal” (1322.Kanunusani.11). Balkan: 3.
  • “Papagal” (1323.Kanunusani.17). Balkan: 3.
  • “Papagal” (1324.Haziran.20). Balkan: 3.
  • “Vidin’den Mektup” (1322.02.23). Balkan: 2.