Amerikalı Protestan Misyonerlerinin Raporlarında İzmir İstasyonu’nun Kuruluşu ve Faaliyetleri (1820-1900)

İzmir, Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli liman kentlerin biridir. Ticaretin geliştiği bu kent yabancı tüccarların olduğu kadar özellikle XIX. yüzyılda misyonerlerinde gözde kentidir. Amerika Birleşik Devletleri, İzmir’de hem tüccarları hem de misyonerleri ile faaliyet gösteren devletlerden biridir. 1810 yılında Boston’da kurulan The American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM- American Board) adlı misyoner örgütünün misyonerleri 1820 yılında İzmir’e gelerek faaliyet göstermeye başlamışlardır. Başlangıçta Rumlar daha sonra da Ermeniler arasında bulunmuşlar ve eğitim çalışmalarına büyük önem vermişlerdir. Özellikle kız çocuklarının eğitimi Amerikalı misyonerler için önemlidir. Bölgedeki Protestan cemaatinin sayısını artırmak ve Amerikan kültürünü bölge halkını benimsetmek için durmadan çalışmışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Amerika, Osmanlı İmparatorluğu, Amerikan Board, Misyoner, İzmir.

Activities and Establishment of Smyrna Station in the Reports of American Protestant Missionaries(1820-1900)

Smyrna was the most impartant port city in the Ottoman Empire. This city, developed trade in the XIX century, was not only foreign traders but also especially missionaries very significant. The United States of America operated in Smyrna with both their traders and missionaries. The missionaries of the American Board of Commissioners for Foreign Missions started to operate in Smyrna in 1820. At the begining they gave a great importance to improve educational activities among the Armenians and Greeks, Espacially, the women eduction was very impartant fort he American missionaries They worked to increase the number of Protestant and adopt the American culture in thi region.

Keywords:

America, Ottoman Empire, American Board, Missionary, Smyrna,

PDF

___

“Bilgiye Uzanan Patikalar”, ACI, Amerikan Board Heyeti, Ed. Dr. Brian Johnson, İstanbul, 2004.
ABCFM Arşivi, The Near East Mission 1917‐1919, Reel: 505, Vol: 19.
ABCFM Arşivi, Western Turkey Mission 1880‐1889, Reel: 597, Vol: 10, “Report of Smyrna Station”.
İzmir’de Amerikan misyonerlerinin açtığı kız ve erkek okulları hakkında detaylı çalışma
tarafımızdan yayına hazırlanmaktadır.
ABCFM Arşivi, Western Turkey Mission 1880‐1890, Reel: 606, Vol: 18, “Annual Report, Smyrna Station, 1889‐1890”.
ALAN Gülbadi (2001), “Protestan Amerikan Misyonerleri, Anadolu’daki Rumlar ve Pon‐ tus Meselesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10: 153‐181.
ARMAOĞLU Fahir (1991). XX. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Ankara: İş Bankası Yay.
AUGUSTINOS, Gerasimos (1997). Küçük Asya Rumları, Ankara: Ayraç Yay.
BARTON James A., From Gilbartar to the Middle East, Chicago, 1991, s.96.
BARTON John (1908). Daybreak in Turkey, New York.
DANACIOĞLU Esra (2003b). “Oryantalizm ve Osmanlı’da Amerikan Misyonerleri”, Top‐ lumsal Tarih, 19: 90‐94.
DANACIOĞLU Esra (2003a). “XIX. Yüzyılda Anadolu’da Birkaç Amerikalı Misyoner”, Toplumsal Tarih, 120: 76‐80.
DANACIOĞLU Esra (1993). Osmanlı Anadolu’sunda Anglo‐Sakson Misyoner Faaliyetler, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü (Dokto‐ ra Tezi).
EARL Edward Mead (1972). Bağdat Demiryolu Savaşı, İstanbul: Milliyet Yay.
EDDY David Brewer (1913). What Next in Turkey Glimpses of the Armenian Board’s Work in the Near East, Boston: The American Board Press.
ERCAN Yavuz (2001). Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler, Kuruluştan Tanzimat’a Ka‐ dar Sosyal, Ekonomik ve Hukuki Durumları, Ankara: Turhan Kitapevi.
ERHAN Çağrı (2001). Türk‐Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, Ankara: İmge Yay.
FIELD James A. (1991). From Gibraltar to the Middle East, Chicago: Imprint Publications.
GOODSELL F. Field (1961). They Lived, Their Faith, Boston: American Board of Commis‐ sioners for Foreign Missions.
GRABILL Joseph (1971). Protestant Diplomacy and the Near East, Missionary Influence on American Policy 1810‐1827, Minneapolis: University of Minnesota Press.
GREENE Joseph (1916). Leaving the Levant, Boston.
GÜNDÜZ Şinasi‐ Mahmut Aydın (2002). Misyonerlik, İstanbul: Kaknüs Yay.
GÜRÜN Kamuran (Gürün 2005). Ermeni Dosyası, İstanbul: Remzi Kitapevi.
HAMLIN Cyrus (1896). “America’s Duty to Americans in Turkey”, The North American Review, 163/3: 276‐281.
KOCABAŞ Süleyman (2002). Türkiye’de Gizli Misyonerlik ve Misyonerler, İstanbul: Vatan Yay.
KOCABAŞOĞLU Uygur (2000). Anadolu’daki Amerika, Ankara: İmge Yay.
MUTLU Şamil (2005). Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, İstanbul: Bilim Basın Yay.
ORTAYLI İlber (1981). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Okulları Üzerine Bazı Gözlemler”, Amme İdaresi Dergisi, XIV/3: 87‐96.
PAYASLIAN Simon (2003). United State Policy Towords the Amenian Question and the Armenian Genocide, Los Angles: Universtiy of California (Doctorate Thessis).
PHILLIPS Clifton J. (1969). Protestant America and the Pagan World: The First Half Cent. of the American Board of Commissioners for Foreign Missions, 1810 – 1860, Cam‐ bridge: Harvard Univ. Press.
STONE F. Andrews (1984). Academies for Anatolia, Lanham: University Press of America
STRONG William E. (1910). The Story of the American Board, Boston: The Pilgrim Press.
TIBAWI A. L. (1966). American Interests in Syria 1800‐1901, Oxford: Clarendon Press.
WHITE George (1995). Bir Amerikan Misyonerinin Merzifon Amerikan Koleji Hatıraları, (çev: Cem Tarık Yüksel), İstanbul: Enderun Kitabevi.